De re militari

- - hc y %
  - FL. VEGETII
  - RENATI VIRI
  - illuftris de re Militari libri quatuor.
  - SEXTI I.-VLII FRONTINI VIRI CONSV-laris de Strategematis libri totidem.
  - AE L I A N I de inftruendis Aciebus liber vnus.
  - M O D E S T I de vocabulis rei Militaris liber vnus.
  - Item pi&ura bellica cxx paffim Vegetio adieda. Collata funt omnia ad antiquoscodices,maxime B VD AE I,quodteftabiturAelianus.
  - ClolUyy (PtLrtX foc•
  - PARI S I I S.
  - Sub fcuto jBalilienfi ex officina Chridia-ni Wecheli. d. x x x ?♦
  - '4> -- \
  - ,*
  - \*\ V \
- Page de titre n.n. - vue 1/288
- - VEGETTVS BE -RE MILITARI.
- p.n.n. - vue 2/288
- - RERVM ET VERBORVM IN VE.
  - getio contentorum index,in quo prior numerus capita, alter libros fupputat.
  - A Cies, capite xiiii,li- Cohortes xxiii, i. Marii diligentia v,i. &
  - -^*-bro,iii. 1 Colligere campu xxv, iii. x,iii.
  - Accenfi xix, ii, xiiii,iii. C«loreslung xii; ini-Mattiobarbuli xvii,i.
  - Ala: equitum i,ii. Cornu v,iii. Menfores vii,ii.
  - Annibal rei militaris peri-Cornicines vii,ii. Metatores ibidem.
  - tus in procemio lib.iii. Cuneus xix,iii. Metelli diligentia x,iii.
  - Anfer xxvi,iiii. Decumana porta Militis facramentum v,ii.
  - Aphricaniiaculatores xxiii,i. Minotauri lignum vi, iii,
  - xv,i. Decani viii,ii.& xiii,ii. MulieruRo.crinesix. iiii.
  - Aquila xiii,ii. Decurio xiiii,ii. Munifices vii, ii. & xix,ii.
  - Aquiliferi' vii,ii. Digmata xviii,ii. Murus pedeftris exercitus
  - Armatura: ibidem. Draconesxiii,ii. &xiii,i. xx,i.
  - Affer x!vi,iiii. Drumi xvi,iii. Nauarchi xxxii.iiii.
  - Auguftales vii,ii. Ducenarius viii,ii. Ordinarii vii,ii.
  - Auxiliares ii,ii. Equiteslegionariii,ii. Optiones vii,ii.
  - Balearibus funda: pri-Exercitus i,ii.&i,iii. Pannonici xx,iii. mo reperta: xvi,i. Falarica xviii,iiii. Papilones xxiii,i.
  - Barrhitus xviii,rii. Falx xivi, iiii. Peditum duo genera i, ii.
  - Bebra: xx,i. Feretarii xx,i. 8l xiiii, iii. Perfaru mos in foffis du-
  - Beneficiarii vii,ii. Flauiales vii,ii. cendis x,iii.
  - Bipennis xl vi,iiii. Forfex xix,iii. Phalanges ii ii.
  - Buccina v,iii. Frons xiiiii,iii. Phalarica xviii,iiii.
  - Buccinatores vii,ii. Fundibulatores ibidem. Pherentarii xv,ii
  - Burgus x,iiii. Fuditoresxv.ii.&: xiiii,iii Pila xx,i.
  - Calones vi,iii. Fuftibalus xiiii,iii. Pilum xv,ii.
  - Campigeni vii,ii. Galearii x,i. Pompeii exercitium ix, i.
  - Campus martius x,i. Globus xix,iiii Prstoria porta xxiii,i.
  - Candidati vii,ii. Harpagones] xxv,ii. Prencipes xxv,ii.
  - Capaneus xxi,iiii. Haftatus xiiii,iii. Principes prima: cohor-
  - Caput contuberniiviii,iii. Haftatus primus viii,iii tisviii,ii.
  - Caput porcinum xix, iii. Haftatus fecudus ibidem. Principia vii,ii.
  - Caftella viii,iii. Imaginarii vii,ii. Prima: centuria: xxiii,i.
  - Caterus ii,ii. Lacedsmoniorum cir. Primus haftatus viii,ii.
  - Cato rei militaris feri- ca bellum cura in proce- Promufcis xxvi ,iii,
  - ptor iii,ii. mio,iii. Pyrrhus elephantos p.ri-
  - Catonisfententia xiii,i. Legio i,$i ii,ii. mus in Italia duxit ibid.
  - Centenarii viii,ii. Leuisarmatura xiiii, iii. Quibus dux moueat
  - Centurio primili ibidem. Liberarii vii,ii. exercitu ad pugna xii, iii.
  - Circitores vili,iii. Loricula xviii,iiii. Quinti9 cincinnatus iii,i.
  - Claffium duo genera i ,ii. Malleoli xviii, iiii ' Remedium in formidi-
  - Claudii iaculatores xv, i. Manipulus xiii,ii. ne militum xii,iii.
  - a ii
- p.n.n. - vue 3/288
- - INDEX
  - Rhodioru aftutia xx, iiii. Signa muta Sariffaz xxiiii, iii. Signiferi Scipionis Aphrica. in ex- Spatha ercendo milite cura x, iii. Spiculum Scipionisfentetiaxxi,iii. • Talea: Scriptores rei militaris
  - V11,U.
  - xiiii,ii.
  - ibidem.
  - v,i. viii,iii.
  - vm,i.
  - ibidem. Tubicines vii,ii. Turma xv,ii. Turmales ibidem. Tydeus viii,iiii. Valli quid
  - Tcflera quid 8i tefferarii Velites expediti xvi, iii,3£ Torquati ibid, (vii,ii. Verriculuxv,ii.(xxvi,iii. Scutati xv,ii. Tragularii ' xv,ii. Vetcru confuetudo xiii, i.
  - Serra xix,iii. Tribulus xxiiii,iii. Vexillationes i,ii.
  - Semifpath^ xv,ii. Tribunus vii,ii. Xantippus rei militaris
  - Signa vocalia v,iii. Triarii xx,i.&xiiii,iii. peritusin prooemio iii.
  - Signa (emiuocalia ibid. Triarius Prior viii,ii. FINIS.
  - INDEX IN SEXTVM IVLIVM FRON-tinum comple&ens illuftrium virorum nomina cum exemplis eorum a Frontino adductis, ccxiiii.ccxv.ccxx. ccxxii. ccxl.
  - ABydeni ccxv. ccxxvi.ccxxviii. ccxxix. Afculani ccxxx.
  - Acilius Glabrio ccxxxv.ccxxxix.ccxli. Atheas rex Scy th. ccvii.
  - Adatbantesccxi .( ccvi, Anaxibius ccxiii. Athenienies clxxxvii.
  - Aegyptiiccviii.clxxxiiii. Antigonus ccxiiii. ccxxxiii.ccxxxv.ccxxxix
  - AermiiusPaul. clxxxvi. Antiochus ccxxi. ccxxii. Attalus ccxix.
  - Aetoliccxvi .(clxxxvii. ccxxv.ccxxxiu Attilius ccxvi.
  - Afranius ccxix. Antipater ccxviii. AttiliusRegul.ccxxxiii.
  - Afri .. . cc viii. Antonius cxciii.cciiii. ccxxxv.
  - Agathocles cxcviii. ccxiii,ccxix. ccxxxiiii Auguftus Germanicus Agrigetiniccxxi.ccxxvi. Appius Claudius ccviii.
  - Agehiausdxxxvi.cxciiii ccxxxii.ccxxxiiii. Autofradates Perfes
  - cxcv.cxcvi.cxcvii. Apollonides ccxxii. clxxxviiii.
  - i
  - ccxiiii.ccxxvii. Aquirius ccxxxiiii. Aurelius Cotta ccxxxiii.
  - Alexader Mace. clxxxvi. Arabes clxxxviii.cxciii.cxcvii. Arcades ccv.ccviii.ccix.ccxviii. Archelaus ccxxii.ccxxiiii.ccxxxv. Archidamus ccxxxvi.ccxxxviii. Ategua
  - Alcetas ccxl, Ariouiftus
  - Alcibiades ccxiii. ccxv. Ariftippus ccxxi .ccxxiii.ccxxv. Anftides AIicius ccxviii.Cccxxvii. Armenii Amilcar clxxxiiii.ccxxix Arpi Ambiorix ccxxx. Ariftomus
  - ccix. Barca ccxxvi.
  - ccxx. Bateus Nolanus ccxxix. cciiii. Boii excii,
  - exevi. Btalidas cxci.
  - ccxxviii. Brutus ccxxxv,
  - ccxxxvii. Byfatii clxxxvii.ccxxvii. ccxxi. Caducei ccxxiiii. ccxxxv. Catditius cxc.
  - ccxvii. CseCar clxxxiiii. clxxxvi, ccxxiiii. cxc.cxciiii.cxcv. exevi. ccxxxviii. cxcvii.cc.cci.ccv.ccxii.
  - Amphipolis ccxxix. Arminius dux Gcrman. ccxiiii. ccxvi. ccxxiiii. Anmbal cxcii.cxciii. cci. Artaxerxescciii. (ccxvii. ccxxx.ccxxxvi.ccxxxvii, cciii.cciiii.ccix.ccx, Afdrubal clxxxvii. cxci, ccxxxix.ccxii.
- p.n.n. - vue 4/288
- - IN BONTINVM.
  - C.Caffius ccxii.
  - C.Lslius clxxxiiii. Calphurnius cxc.
  - Camillus ccvii.ccxxxvi. Campani ccxxii.ccxxvii. Cato ccxxvi. ccxii. Cato Porcius 1 clxxxiiii. M.Catoclxxxiiii.cIxxxvi ccxvi.ccxx.ccxxxii. ccxxxiii.ccxxxv. Carthaginen. clxxxvi. eorum du ces cxciii. Caelius primipi. ccxxxix. Catii ccv.
  - Catinenfes ccxviii. Cafilinum ccxxviii. ccxxxviii.
  - Cautenfes ccxviii. CafTius. ccxxxv.ccxl. Caftronius cciii.
  - Celtiberi ccvni.
  - Cimon ccxx.
  - Cizycu ccxxv.cxxxviii. Chabrias clxxxix.cxcviii Chares ccxxvi.
  - Calcid. ccxx vi.ccxx vii. Ciminia fylua clxxxvi. Claudius clxxxviii.ccxix Clearchus ccxxii.ccxxxii Cleandridas cciii. Cleomenes cci.
  - Cleonymus ccxxiii. Chlillenes Sdyo.ccxxiiii. Cominius Atrabas ccxix. Conon ccxliii.
  - Corneli. Nafica ccxxxiii. Cornelius Coffus ccxvi. Cornelius Ruffm. ccxxiii Coriolanus cxcui. L .Cornelius cof. ccxxv. Corinthus ccxxvii. Cotta cof.ccxxx.ccxxxiii CralTus ccxii.
  - P.Crafius ccxliii
  - Craterus ccxxiii.
  - Cnf pinus ccxl. ccxlii. Crifci ccxxiiii.
  - Crcefus clxxxix.cc vii. Crotona oppid. ccxxiii. Curius cxciii.cci.ccxxxvi Curiocof.' ccxxxiiii, Q^Curtius ccxxii. Cyanes aguftis clxxxix. Cyrieftes clxxxiiii. Cymbri ccxv.
  - Cyrus rex Perfaru exevii. ccxxi. ccxxiiii. ccxx v. Dareius excii.
  - Daci ccvi.
  - Datames ccxy.
  - Delminu oppid. ccxxiii. Decius cxc.ccxxxvii. ccxxxviii.
  - Decimus Iunius c cxxxiii. Didius cxciii.ccxvii. Dyoniliuscxciiii. ccxxii. Diodorus ccxxix. Domitis Corbulo ccxvii. ccxxxiii ccxxxv.ccxxxix DomitiusCaluinus ccxx. Domitianus Auguftus dxxxv.clxxxvii. ccxxx, Duillius clxxxix.ccvi.
  - Egine.ccxxxviii(ccxx. Eoneus Tarentin. ccxxii. Epaminundas Ihebanus cxcvi.cxcvii.cxcviii.ccii.
  - ccx.ccxxi .ccxxvii. Epheiii cccxxii. (ccxxxv. Ephialtes Trachinius ccii Epidaurii ccxviii.
  - Epirots ccviii.
  - Equi populi ccxvi. Erythrei ccix.
  - Ennienes ccxii.
  - ccxxxviii. Entidas exevi.
  - Eufrates fluuius ccxxiiii.
  - Fabius Max. clxxxvi. clxxxvii.cxciii.cxcvii. cc ccvii. ccxxii.ccxxiiii. ccxxxiiii.
  - M.Fabius excv.
  - Fabiuscado clxxxvi. Qdrab.cxcvi. ccxxxviii. Fabius Rutilius Maximus ccvi. ccxxxiiii. Fabritis ccxxxv.ccxxxvi Fidenates ccvii.
  - Flaminius ccx.
  - Flamma cxc.
  - Flauius fimbria ccxxx. Fonteius cxc.ccxxxvii. Fuluius nobil.cxcii.cxcv
  - Fuluiuscof. ccxxxiiii. Fuluius Imperator ccviii. Fului9 Flaccus ccxxxiii.
  - , ccxii.
  - Furius Agrippa ccxvi. Furius Camillus ccxvi. QJFurius ccxvi;
  - L.Furius clxxxv.cxc.
  - Gabii ccxxi.
  - Galli ccvi.ccxiiii.ccxix. Gelo tyrannus exevii. Germani ccxxx vii. Grsci ccxxxv.
  - Haliatis ccxxix. Halysfluuius clxxxix. Hamilcar clxxxiiii. Hanno Carthaginenfis cxciii. ccxxix. Harridasrex MololToru ccix.
  - Hetrufci ccvii.
  - Hernici ccxvi.
  - Herculeius ’ cxc
  - Hemocrates Siracufan, ccxvii.
- p.n.n. - vue 5/288
- - Himetati ccxxii.
  - Himera ciuit. ccxxvi. Himilco carthag. ccxxvi. Hircius ccxxvi ii.
  - Hifpani ccvii. ccxxxviii. Hifpamd duitates clxxxiiii.
  - Horatius Cocles ccxix.
  - Iapiges ccx.
  - Iberi ccii.
  - Illyrii ccviii.ccxxiii. Indas vel inides arufpex cxcvii.
  - Iphicrates clxxviii. cxci, cxcii.cxcix.cc.ccxiii. ccxix.ccxxvii.ccxi. Iubarex ccxiii.
  - Iugurtha cc.ccvii.
  - Laberius cxc.
  - Labienus ccxc.ccxii. ccx vi.
  - Lacedaemonii clxxxviii.
  - cc, ccii. ccxxvii. Lacetani ccxxvi.
  - Laelius ccxi .ccxxxviii. LarthaduxPcen.ccxxvi. Leonidas ccxxxvii. Leptenes Syracufa.ccviii. Leucadia ccxxii.
  - Liburni ccxiii.
  - Licinius clxxxv.ccvi. Ligures ccxxxiiii.ccxxx. Lilybtei ccxxvi.( excii. Lylimachus ccxxii. Litana fylua excii. Liuius dux ccxxii. Liuius Salinator cciii. Locri ccxli.
  - Luca oppidum ccxx. Luceius ccxviii.
  - LudatiusCatul.clxxxix. Lucullus cc.cci.ccxv. ccxxvii.
  - INDEX
  - Lufitani, ccxxii.
  - Lylander cxc'.cci.
  - ccxxxii.
  - Mago dux Carth. ccx. ccxxiii.ccxli. Magnetes ccxxiiii.
  - •Maharbal ccviii.
  - Mandron ccxxii.
  - Marcus Liuius ccxl.
  - Marcus Porcius
  - clxxxiiii. ccxxxix. Marcellus ccvii. ccxxi. ccxxix. ccxxxvii.
  - Marius C. clxxxvi.cxcvi cci. ccvi.ccxv. ccxvi. ccxxiiii.ccxxxii. ccxxxv. ccxxxix»,
  - L.Martius ccxiiii. Martius T . eques ccxvii. Mantinia ccxxvii. Manlius A. Cof. cxdiii. Manlius i.nperiofus ccxxxiiii.
  - Cn.Mailius cxcv.ccxiiii. Mafinifla ccxxiii. ccxxxvi.
  - Maurus interrex ocxxviii Megarenies ccxiiii. Melanthus ccxiii. Memnon Rhodius ccix. ccxiii.
  - Meflenii ccxx.
  - Metellus Pius clxxxv.
  - cxcix.ccviii. Q,Metellus cxciiii. ccxxxi .ccxxxii. ccxxxiii. Milites quando primo iu-reiurandofadi. ccxxxi. Minutius Cof. cxci. Milciades ccxiii.
  - Minutius Ruffus ccvi, Mithridates clxxxiiii. Mummius ccxxxvi.
  - Myronides Athenienfis ccvih ccxl.
  - N alica * ccxxxii. Necii ccxviii.
  - Nero dxxx.
  - Cl.Nero ccxvii.
  - Neuius Centurio ccxli. Nicoftratus clxxxvii. Nolani ccxxix.
  - Numantini ccxxx. ccxxxviii.
  - Numida: ccxxiii.
  - Odauius C.ccxxxvii. Otacilius ccxxix. ccxxxiii.
  - Paehorus rexclxxxiiii Panfa Cof. ccxiii. Papyrius Curfor ccvi.
  - cxxxmi.ccxxL Parthi eexii.
  - Parmenes Thebi. ccii. ccxxxvii.ccxxxix. Paulus ccv.
  - Peloponenfes ccxxv. Pelopidas Theb.clxxxix.
  - ccxxiiii.ccxli.
  - Pericles Athen. clxxxvii. cxc.cxcvi.cxcviii. ccxxv .ccxl.
  - Petilius ccxxxiiii.
  - Petreius cc.
  - Petilini ccxxxviii. Perfa: ccxxxvii.
  - Phalifci ccvii.ccvii. ccxvi ccxxxvi.
  - Phalaris ccxxii.
  - Phares dux A then .ccxix. Prufias ccxxxix.
  - Pharnaftanis parthi eexii. Philippus clxxxix.cc. ccxvi.ccxix.ccxxii. ccxxiiii .ccxx v .ccxxxi. ccxiii.
- p.n.n. - vue 6/288
- - IN FRONTINVM.
  - Philippus Macedon. rex ccxxxi.ccxxxix.ccxl. Theutoni ecxv,
  - clxxxviii.ccii. P.Scipio cxcix.cciii. Thebani ccxxi . ccxxxv. Pinarius ccxl. ccxxiii; cclii. cccxxxi. Thermopylg ccvi.ccxl.
  - L.Piio ccxxxiii. L.Scipio ccxxvi. Themiftocles clxxxv.
  - Pyrrhusccv.ccvii.ccxiiii.C.Scip.ccxxxv.ccxxxix. clxxxvii.ccii.ccxiiii. ccxxiii.ccxxxi.ccxxxii. Scythae ccxvi. Thraces ccxviii. ccxix.
  - Scorylo cxcv. ccxxii.ccxxix.
  - Scordifci ccvi. ccxxvi. Triphon ccxix.
  - Phormio ccxxvi. Segobrienfes ccxxvii. Tifaphernes cxciiii. Poeni ccvii.ccxix. Sempronius ccxli. Tiberius Cadar cc, Pompeius clxxxiiii. Sempronius Tuditanus TiberiusGracchusccix.
  - clxxxviii.clxxxix.cxciiii. ccxxxvii. Tigracusccxl. (ccxxiii*
  - cc.cci.cciii.ccv. eexii. SemproniusGracchus Thimotheus Athenienlis
  - cxviii.ccxxx.ccxxxvi. cxcvii.ccviii.ccxli cxcviii. ccxiiii
  - Popilius Lenas ccxxx. Sempronius Longus ccx. TituriusSabin. ccxxx, Porfenna ccxix. Semiramis ccxxiiii. Torquatus ccxxiii.
  - Pofthumiuscxcvi.cxcix. Sertorius clxxxix . cxcv. Thrafybulus ccxxv.
  - ccxxxvi. cxcvi.cxcviicciii.ccxi. Triballi ccvii. (ccxxix.
  - Potius Comius ccxxvii. ccxv.ccxviii.ccxix. TrinalTon caftell.ccxxiiii.
  - Prgnefteocciforucapita. ccxxxix. Troezenii ccxxiii.
  - Ptolomgus ccxl.(ccxvii. Seruius Tullius ccxvi. Tullus Hoftilius ccxiiii. Quintinus Capitolinus P.Seruilius ccxxiiii. Tymarch. Aetolus ccxxi.
  - ccxv.ccxvi. Sextus T arquin . ccxxi. Tygranes cci.
  - QuintiuscoCccxviii.ccxx.Sicyonii ccxxi.ccxxv. Tygranocerta ccvii. QijintusMax. ccxlii. Sinilius Prifcus ccxvi. Valerius Leuinus Rhegini ccxxii Sofiftratus ccxxi. ccvii.ccxxxix.
  - Rhodii ccxxv. Sorobrigenfes ccxxvi. P. Valer.ccxviii.ccxxxiii.
  - Romulus ccvii. Spartacus cxci. Varro ccxxxvii.
  - Romani ccxxvii.ccxxviii.Statorius clxxxiiii. Veientes ccvii.
  - ccxxx.ccxxxi.ccxxxii. Statilius ccxlii. Velius ccxxx.
  - ccxli.eoru legati cxciiii. Sutrini ccvii. Ventidius clxxxiiii. cci.
  - Rutilius ccxxxii. Sulpitius Petreius ccvi. Verginius cc. (eexii.
  - Sabini ccxvi. Sylla cxci. cxciiii. cXcvi. Vefpafianus cci. ccxxxix.
  - Sabora ccxiii. cxcvii.cciiii.ccxiiii.ccxvi Viriatusccxxvi. ccxxvii.
  - Saguntini ccxxvi. xcxviii.ccxxxiii.cclxi. ccviii.ccxix.
  - Salinator ccxxxiiii. Syphax eexi. Vmbri clxxxvi.
  - Saluius Pelignus ccxvi. Syphacis legati ccxiiii. Volfci ccxvi.ccxviii. Scaurus.ccxxxvi.ccxxxii. Syracufani ccxxi. Volturnus flu.cci. ( ccxlii
  - Scipio clxxxvii.cxcvii. Tarentini ccxxi. Xenophon cxviii.
  - ccii.cciii.ccxv.ccxvi. Tarquinius rex ccxvi. Xcrx.ccxxxvi(ccxxxviii. ccxxiii.ccxxv. Tarquin.Sup.clxxxiiiii, Xantippus ccii.cciii. Scipio Aemilia.ccxxxvi. Tar^niefes ccvii, (ccxx Zopyrus ccxxi. Scipio Africanus clxxxv. Tamiris aut Tomiris cxciiii. ccxi.ccxviii. Tegea ccxxi. (ccviii.
  - FINIS,
- p.n.n. - vue 7/288
- p.n.n. - vue 8/288
- - FLAVII VEGETII
  - VIRI ILLVSTRIS, AD VALEN-
  - tinianum Auguftum Epitoma inftitutorum rei militaris,ex Commentariis Catonis,Cel-fi,Traiani,Hadriani, SC Frontini.
  - Libri primi PROLOGVS.
  - Ntiquis temporibus mos fuit, bonarum artium ftudia mandare literis, atque in libros redada offerre principibus. Quia neque rede aliquid inchoatur, nifi poft deum fauerit Imperator: oportet jneque quemquam magis f decet vel meliora fcire, vel plura ;quam principem, cuiusdodrina omnibus poteft prodeffe fub--iedis.Quod Odauium Auguftum,ac bonos dehinc principes libenter habuiffe, frequentibus declaratur exemplis . Sic regnantium teftimo-niis creuit eloquentia, dum non culpatur audacia . Hac ego imitatione com-pulfus,dum confidero clementiam veftram, aufibus literarum magis ignofcere pofle,quam ca;teros,tanto inferiorem me antiquis fcriptoribus efle vix fenfi,licet in hocopufculo, nec verborum concinnitas fit neceffaria,nec acumen ingenii, fed labor diligens ac fidelis: vt ea qua; ad diuerfos hiftoricos,vel armorum .. difciplinam docentes,difperfa & inuoluta celantur,pro vtilitate Romana proferantur in medium. De deledu igitur atq$ exercitatione tyronum,per quofda gradus SC titulos antiquam confuetudinem conamur oftendere. Non quo tibi, Imperator inuide,ifta videantur incognita, fed vt qua; fponte pro reip.falute difponis,agnofcas olim cuftodifle Romani imperii coditores:& in hoc paruo li bello,quicquid.de maximis rebus,fempq? neceflfariis requiredu credis,inuenias.
  - ROMANOS, OMNES GENTES SOLA Armorum exercitatione vicifle.
  - CAPVT PRIMVM.
  - i
  - N omni autem pradio non tam multitudo & virtus indoda, quam ars & exercitum folent pradlare vidoriam . Nulla enim alia re vide-fubiedjje mus populum Romanum fibi orbem ffubegifle tetrarum, nifi armorum exercitio,difciplina caftrorum, vfuque militia;. Quid enim aduerfus Gallorum multitudinem, paucitas Romana valuiftet f Quid aduerfus Germanoru proceritate, breuitas potuiflet audere f Hifpanos quidem non tantum numero fed etia viribus corporu,noftris pra£ftitilfe,manifeftu eft. Aphro-ru dolis atq* diuitiis femper impares fuimus. Gra;corum artibus prudentiaque nos vinci, nemo vnquam dubitauit.Sed aduerfus omnia profuit tyrone foler-tem eligere,ius(vt ita dixerim)armorum docere, difciplinam quotidiano exer citio roborare,quxcunqj euenire in acie atque in praeliis pollent,omnia in cam uindicmdo peftri meditatione praraofcere,feuere in defidesfvindicare. Scietia enim rei bel
  - A lies
- p.001 - vue 9/288
- - ^u«m
  - rudis
  - * FLAVII VEGETII
  - licaj,dimicadi nutrit audaciam .Nemo facere metuit,quod fe bene didlcifte co fidit.Etenim in certamine bellorum,exercitata paucitas ad victoriam propti-or eft-.f rudis & indoda multitudo,expofita femper ad caedem.
  - Ex quibus regionibus tyro eligendus. Cap. II.
  - RErum ordo depofcit,vt ex quibus ^puinciis vel regionibus tyrones legendi fint prima parte tradetur .Conftac enim,in omnibus locis SC ignauos SC ftrenuos nafci. Sed tamen, quia gens gentem pratceditin bello, plaga coeli
  - non ad robur corporum tantum,fed etiam animorum plurimum valet,quo loco ea qux a dodiftimis hominibus comprobata (unt,no omittam. Omnes na-teminus tiones,qu2 vicina funt foli,nimio calore ficcatas, amplius quidem fapere, fed habere, habere (anguinis dicunt.-ac propterea conftantiam ac fiduciat cominus
  - non habere pugnandi,quia metuunt vulnera,qui fe exiguum fanguinem habe re nouerint.Contra,Septentrionales populi,remoti a folis ardoribus,inconful-tiores quidem, £ed tame largo fanguine redundantes,funt ad bella promptifli mi .Tyrones igitur de temperatioribus legedi funt plagis,quibus & copia fan-guinis fuppetat ad vulnera mortisqj contemptu, SC non poflit deefle pruden-futres, tiafqug & modeftia feruat m caftris,& non paru ^pdeft in dimicatione,c6(iliis.
  - Vtrum ex agris an ex vrbibus vtiliores fint tyrones. Cap. III.
  - SEquitur, vtrum ex agris, an de vrbibus vtilior tyro fit,requiramus.De qua parte nunquam credo potuifle dubitari, aptiorem armis rufticam plebem, qua fub diuo & in labore nutritur,folis patiens,vmbra: negligens, balnearum nefcia,deliciarum ignara,fimplicis animi,paruo cotenta,duratis ad omnem laborum tolerantiam membrisicui geftare ferrum, foflam ducere,onus ferre,co-fuetudo de rure eft . Interdum tamen neceflitas exigit,etiam vrbanos ad arma compellitqui vbi nome dedere militia,primum laborare,decurrere, portare po dus,& folem puluereqj ferre coitdifcantiparco victo vtantur 8t ruftico,interdu fub diuo, interdum fub papilionibus, commorentur. Tunc demum ad vfum erudiantur armorum:& fi logior expeditio emergit, in angariis plurimum detinendi funt, proculqj habendi a duitatis illecebris-.vt eo modo,& corporibus eorum robur accedat,8£ animis.Nec inficiandum eft,poft vrbem coditam, Romanos ex ciuitate profedos adbellu (emper.fed tunc nullis voluptatibus^ul-lis delitiis frangebantur.Sudore curfu & campeftri exercitio colledu natas iu-uetus abluebat in Tyberi.Ide bellator,ide agricola,genera tatu mutabat armo-Qjuintius r5 _Quod vfq$ adeo veru eft,vt aranti Quintio Cincinnato viro optimo dida-Cmanna» tur- c5p.et oblata. Ex agris ergo fupplendu robur praecipue videtur exercitus. diftator. Nefcio enim quomodo minus timet morte, qui minus deliciam nouit in vita.
  - Cuius atatis tyrones probandi fint. Cap. 1III.
  - NVnc, qua aztate militeslegi conueniat,exploremus.Et quidem,fi antiqua confuetudo feruada eft, incipientem pubertatem ad deledum cogendam imbuutur. nullus ignorat.No enim tantum celerius, fed etiam petfediusfimbibutur,cjug «Ucritaf difcutur a pueris.Deinde militarisfalacritatisfaltus & curfusante tetadus eft,
  - quam
- p.002 - vue 10/288
- - 3
  - DE RE MILITARI LIB. I.
  - quam corpus aetate pigrefcat. Velocitas enim eft, quae percepto exercitio ftre-nuum efficit bellatorem . Adolefcentes legendi funt ficut ait Saluftius. Nam primum iuuentus,fimul ac belli patiens erat,in caftris per laboris vfum militi am difeebat. Melius enim eft vt exercitatus iuuenis caufetur aetate nondu ad-uenifle pugnandi,quam doleat praeteriifle .Habeat etiam fpacium vniuerfa di fcendi.Neq? enim parua aut leuis ars videtur armorum,(iue equitem,fine peditem fagittarium velis imbuere, {iue fcutatum armaturae numeros omnefq? ge-ftus docere,ne loeu deferat,ne ordines turbet,vt mifliie & deftinato idu SC magnis viribus iaciat,vt foffam ducere,fudes fcienter figere norit,tradare fcutum & obliquis idibus venientia tela defle&ere, plagam prudenter vitare,audader inferre.Huic taliter inftituto ryroni,pugnare aduerfum quollibet hoftes in acic formido non erit,fed voluptas.
  - Qua flatura tyrones fint probandi- Cap. V.
  - *?ORoceritate tyronu,a Mario cofule ad vidoria fcio femp exada,ita vtlenos pedes,vel certe.quinos Sl denas vncias habetes inter alares equites,vel in pri mis legionu cohortibus probaretur.Sed tunc erat amplior multitudo:&plures militiam fequebatur armatam. Necdum enim ciuilispars florentiorem adduxerat iuuentutem.Si ergo neceflitas exegerit,non tam flatura: rationem conue-nit habere,quam virium.Et ipfo Homero tefte non fallimur,qui Tydeum minorem quidem corpore,fed fortiorem f animis fuifle fignificat.
  - Ex vultu & corporis politione agnofei in eligedo, qui meliores poflint elfe tyrones. Cap. VI.
  - SEd qui dei edum adurus eft,vehementer intendat vt ex vultu,ex oculis, ex omni comfirmatione membrorum eos eligat ,qui implere valeant officium bellatoris.Nanq? non tantum in homininibus,fed etia in equis SC canibus virtus multis declaratur indiciis, ficut dodifsimorum hominum dilciplina c5-prehenditur-.qood etiam in apibus Mantuanus autor dicit effe leruandum. Nam duo funt generathic melior,infignis SC ore Et rutulis clarus fqammis :ille horridus,alter Defidia,latamqj trahens inglorius aluum.
  - Sit ergo adolefcens Martio operi deputandus,vigilantibus oculis,ereda cerui ce,lato pedore,humeris mufculofis,valetibus digitis,longioribus brachiis,ven tre modicus,exilior cruribus,furis 8L pedibus non fuperflua carne diftentis,led neruorum duritia colledis.Cugi hate ligna in tyrone deprehenderis,procerita tem non magnopere defideres.Vtilius eft enim fortes milites elfe,q grandes,
  - Cuius artis tyrones vel elegendi fint vel relpuendi. Cap. VII.
  - S Equitur,vt cuius artis tyrones vel eligendi vel penitus refpuendi fint,inda gemus .Pifcatores,aucupes,dulciarios,lintheones,omnefq$ qui aliquid tra-dalfe videntur ad gensecea pertinens, longe arbitror pelledos a caftris.Fabros ferrarios,carpentarios,macellarios, SC ceruorum aprorum que venatores, con
  - A ii uenit
  - Sakfli. iit Cutilinar.
  - Mdrij diti*
  - Tydeus,
  - urnis.
  - Ex Vergi* tjjiiij. Gem orgUo'
- p.003 - vue 11/288
- - 4-
  - cleftus
  - ckttio
  - indiAi
  - Scriptores rei milita• ris.
  - FLA VII VEGET II
  - uenit focietate militia?. Et hoc eft in quo totius rcfpub.falus vertitur, vt tyro-nes non tantu corporibus,fed etiam animisprgftantiffinudeligantur .Viresre gni & Romani nominis fundamentum in prima f deledorum examinatione confiftunt. Necleue putetur hoc officium, aut paffim quibufcunq? mandadu, q uod apud veteres inter tam varia genera virtutum , in Sertorio pracipue cd-ftat effe laudatum Juuentus enim,cui defenfio prouinciarum, cui committen-dabellorum fortuna genere, fi copia fuppetat, & moribus debet excellere. Honeftas enim idoneum militem reddit. Verecundia dum prohibet fugere,facit effe vidorem.Quid enim prodeft fi exerceatur ignauus f fi pluribus ftipen-diis moretur in caftrisfNunq exercitus profecit tempore belli,cuius in proba-dis tyronibus claudicarit f eledor. Et quantum vfuexperimenti!^ cognoui-mus,hinc tot vbiqj ab hoftibus illata Eunt clades, dum longa pax militem ne-gligetius incuriofiusqj legit,dum honeftiores quiq$ ciuilia fedatur officia, dui poflefToribusaddidi tyrones, per gratiam aut diffimulationeprobantur, ta-lcs9 fodantur armis,quales domini habere faftidiut.A magnis ergo viris ma-gna diligentia idoneos eligi conuenit iuniores.
  - •Quando tyrones lignandi fint. Cap. VIII.
  - SEd non ftatim pundis lignorum inferibendus eft tyro deledus :verum an te exercitio pratentandus,vt vtrurn vere tanto operi aptus fit poffit cogno fci . Et velocitas in illo requirenda videtur 8i robur,& vtrurn armorum difei-plinam edifeere valeat, vtrurn habeat confidentiam militarem. Plerique enim quamuisin fpecie non improbabiles videantur, tamen experimentis comprobantur indigni.Repudiandi ergo minus vtiles,& in locum eorum ftrenuiffimi fubrogandi funt.In omni enim confiidu non tam prodeft multitudo,q virtus. Signatis itaq? tyronibus per quotidiana exercitia,armorum eft demonftranda dodrina.Sed huius rei vfum diffimulatiolongafecuritatis aboleuit . Quem imienias qui docere poffit quod ipfe non didicit?' De hiftoriis ergo vel libris nobis antiqua confuetudo repetenda eft . Sed illi res geftas & euentus tan tum fcripfere bellorum, ifta,qua? nunc quarimus, tanquam nota linquentes. -Lacedaemonii quietem,& Athemenfes,aliiqj Graecorum in libros retulere com plura,qug vocantur.Sednos difciplinam militarem populi Romani de bemus inquirere, qui ex paruis finibus imperium fuum penefolis regionibus, & mundi ipfius fine diftendit . Hac neceffitascompuliteuolutisautoribns, ea me in hoc opufculo fideliffime dicere,qua Cato ille Cenforiusde difciplina militari fcripfit,qua Cornelius Celfus,qua Frontinus perftringeda duxerut, qupPaternus diligentiffimus iuris militaris aflertor in libros redegit, qua Augufti & Traiani Adrianiqj conftitutionibus cauta funt,Nihil enim mihi autontatis affumo,fed horum quos,fupra retuli ,ea qng difperfa funt,velut in ordinem $i abbreuiationes,qua epitomata dicuntur, confcribo. Ad gradum
- p.004 - vue 12/288
- - DE RE MILITARI LIB. I. i
  - Ad gradum militarem St curfum St (altum exercendos tyrones. Cap. IX.
  - PRimis ergo meditationum aufpiciis,tyrones militarem edocendi funtgra-dum.Nihil enim magis in itinere vel in acie cuftodiedum eft,quam vt om« nes milites incedendi ordine feruet.Quod aliter fieri non potcft,nifi vt affiduo exercitio ambulare celeriter St aequaliter difeant. Periculum enim faepe ab ho-ftibusgrauiffimum fuftinet diuifus St inordinatus exercitus. Militari ergo gu du,viginti milia paffuum,horis quincg duntaxat aftiuis conficienda funt.Ple-no autem gradu,qui citatior eft, totidem horis viginti quatuor milia peragenda funt.Qjiicquid addideris iam curfus eft, cuius fpacium non poteft diffiniri. Sed ad curfum praecipue afluefaciendi funt iuniores, vt maiore impetu in ho-ftes procurrant,vt loca opportuna celeriter,cum vfus aduenerit, occupenttvel aduerfariis idem facere volentibus, praeoccupenf.vt ad explorandum alacriter pergant,alacrius redeant,vt fugientium terga facilius comprehendant. Ad fal tum etiam quo vel foffa: tranfiliuntur, vel impediens aliqua altitudo fupera-tur, exercendus eft miles:vt cum eiufmodi difficultates euenerint, poflint fine labore tranfire.Prgterea in ipfo confli&u ac dimicatione telorum bellator cum curfu faltuqj veniens,aduerfarii perftringit oculos, mentemq* deterret,priufquc plagam infligit, quam ille ad cauendum vel ad refiftendum (e praparet.De exercitio Pompeii magni Saluftius hoc memorat,cum alacribus faltu, cum veloci bus curfu, cum validis vede certabat. Neque enim ille aliter potuiffet par efle Sertorio,nifi(e St milites frequentibus exercitiis prxparaffet ad pradia.
  - Ad vfum natandi exercendos tyrones.
  - Cap
  - X.
  - TVTAtandi vfumadhuis menfibus omnis arqualiter debet tyro condifccre,' non enim (emper flumina pontibus tranfeuntur,fed St cedens St infeques natare cogitur frequenter exercitus.Ssepe repentinis hymbribus vel niuibus (o-lent exundare torrentes. Et ignorantia non folum ab hofte, fed etiam ab ipfis aquis difeimen incurrit: ideoque Romani veteres, quos tot bella St continua pericula,ad omnem rei militaris erudierat artem, campum Martium vicinum c^pus Tyberi delegeruntdn quo iuuentus poft exercitium armorum,fudorem,pulue Mtm* remque dilueret,ac laflitudinem curfufque laborem natando deponeret. Non folum autem pedites,fed St equites ipfofque tquos vel lixas (quos galearios vo Gdeurij. cant)ad natandum exercere percommodum eft, ne quid imperitis,cum necef-fitas imminebit.eueniat.
  - Quemadmodum ad fcuta viminea vel ad palos antiquiexercebanttyrones. Cap.
  - XI.
  - A Ntiqui ( ficut inuenitur in libris) hoc genere exercuere tyrones. Scuta -^-*“de vimine in modum cratiu corrotundata texebant: ita vt duplum pondus cratis haberet .quam fcutum publicum habere confueuit.
  - . A iii Iidcmcg
- p.005 - vue 13/288
- - talorum
  - ufut,
  - t FLAVII VEGETII
  - Iidemcg clauas ligneas, duplicis aeque ponderis, pro gladiis tyronibus dabant* Eoque modo non tantum mane,fed etiam poft meridiem exercebantur ad palos .Palorum enim vfus non folum militibus,fed etia gladiatoribus plurimum prodeft .Nec vnquam aut harena,aut campus inuidum armis virum probauit, nili qui diligeter exercitatus docebatur ad palum. A lingulis autem tyronibus linguli pali defigebatur in terram,ita vt mutare no poflent,& fex pedibus emi nerent.Contra illum palum, taquam contra aducrfarium, tyro cum crate illa 8t claua,velut cum gladio fe exercebat 8i fcuto:vtnunc quafi caput aut faciem peteret,nunc a lateribus minaretur, interdu contenderet poplites 8t crura fuc-cid ere,recederet,aflultaret, infiliret,& quafi prxfente aduerfariu,fic palu omni impetu,omni bellandi arte tetaret. In qua meditationeferuabatur illa cautela, vt ita tyro ad inferedu vulnus infurgeret,ne qua ex parte pateret ipfead plaga.
  - Non cxfim fed pundim ferire docendos tyrones. Cap.XII.
  - TDRxterea non cxfim , fed pundim ferire difcebant. Nam cxfim pugnantes non folum facile vicere,fed etiam derifere Romani. Cxfa enim quouis impetu veniat ,non frequenter interficit:cum St armis vitalia defendantur,& offi bus. At cotra punda,duas vncias adada,mortalis eft.Necefle eft enim vt vitalia penetret,quicquid immergitur.Deinde du cxfa infertur, brachium dextra latusqj nudatur.Punda aute tedo corpore infertur, St aduerfariu fauciat ante quam videatur. I deoq$ ad dimicandum hoc prxcipue genere vfos effe conflat Romanos:duplicis autem poderis illa cratis St claua ideo dabantur,vt cum ve ra 8t leuiora arma tyro fumpfiflet, velut grauiore podere liberatus,fecurior ala criorqj pugnaret.
  - Armaturam docendos tyrones. Cap.XIII.
  - TDRaeterea illo exercitii genere,quod armaturam vocant, 8t a campi dodori-bus traditur, imbuendus eft tyro. Qui vfus vel ex parte feruatur .Conflat enim & nunc in omnibuspraeliis armatura melius pugnare,quam exteros. Ex quo intelligi debet,quantum exercitatus milesinexercitato fit melioncum armatura vtcuncjj eruditi,reliquos contubernales fuosbellandi arte prxcedat.Ita autem feuere apud maiores exercitii difciplina feruata eft,vt St dodores armo ru duplicibus remunerarentur annonis:& milites,qui parum in illa prxlufione ^fecerant,pro frumento ordeu cogerentur acciperemec ante eis in tritico redderetur annona^quam fub prxfentia prxfedi,tribunorum, vel principu experi mentis datis,oftendifTentfeomnia,quxerant in militari arte,complefle. Nihil enim necg firmius,neque felicius,neqj laudabilius eft, rep.in qua abundant mi-liteseruditi.Non enim veftium nitor, vel auri vel argenti gemmarumqj copiae hoftes aut ad reuerentiam noftram , aut ad gratiam inclinant, fed folo terrore fubiguntur armorum.Deinde in aliis rebus(ficut ait Cato)fi quid erratum eft, Cfententi4* Pote^ poftmodum corrigi,Prxliorum delidaemendationem no recipiut, cum ftatim poena fequatur errorem. Aut enim confeftim pereunt, qui ignaueimpe-riteque pugnauerunt:aut in fugam verfi, vidoribus vitra pares cfle non audet.
  - Ad miflfi
  - Vetertt cos fuetudo.
- p.006 - vue 14/288
- - DE RE MILITARI. LIB. I.
  - Ad miflilia iacienda tyro exercendus. Cap. XIIII.
  - SEd ad inceptum reuertor.Tyro,qui cum claua exercetur ad palum,haftilia quoqj poderis grauioris,quam vera futura funt iacula,aduerfus illu palu,ta quam aduerfus hominem iadare compellitur. In qua re armorum dodor atte-dit, vt magnis viribus haftile contorqueat, vt deftinato ictu vel in palum vel iuxta dirigat miflile.Eo enim exercitio & lacertis robur accrefcit,& iaculandi vfus atque peritia acquiritur.
  - Sagittis tyronem imbuendum diligenter. Cap. XV.
  - CEd prope tertia,vel quarta pars iuniorum,qux aptior potuerit reperiri,arcu ^bus ligneis,fagittis<£ luforiis,ad illos ipfosfempexercenda palos. At dodo res ad hac re & artifices eligedi:8£ maior adhibeda folertia,vt arcu diligeter ac fcieter teneat,vt fortiter impleat,vt finiftra fixa fit,vt dextera cu ratione ducatur,vt ad illud q> feriedu eft,oculus pariter ac animus cofentiat, vt fiue in equo fiue in terra,rede fagittare doceat. Qua arte 8C difei opus eft diligeter,& quotidiano vfu exercitioq? feruari.Quantum sute vtilitatisboni fagittarii in prgliis habeat,& Cato in libris de difciplina militari euideter oftedit,& Claudiusplu * ribus iaculatoribus ante inftitutis atqj perdodis, hofte,cui prius impar fuerat, fuperauit.Aphricanus quide Scipio,cum aduerfu Numantinos,qui exercitum Aphricani populi Romani fub iugum miferant,eflet acie certaturus,aliter fuperiorefefu- kcvktwtt turum efienon credidit, nifi in omnibus ceturiis ledos fagittarios mifcuiffet.
  - Ad iadandos lapides fundis vel manu exercendos tyrones. Gap. XVI.
  - A D lapides vero,vel manibus vel fundisiaciendos,exerceri diligenter con--^"^uenitiuniores.Fundarum autem vfum primi Balearium infularum habi- findi'pri* tatores&inuenifte,&ita perite exercuiffe dicuntur, vt matres paruos filios mo reper* nullum cibu contingere finerent,nifi quem ex funda deftinatolapide percuflif t£' feat. Sxpe enim aduerfu bellatores caffidibus, cataphradis,loricisqj munitos, teretes lapides de funda vel fuftibalo deftinati,fagittis funt omnibus grauiores: cum mebris integris,lxtale tamen vulnus importent:& fine inuidia fanguinis, hoftis lapidis idu intereat.In omnibus autem veterum praeliis funditores mili tafle nullus ignorat. Qux res ideo ab vniuerfis tyronibus frequeti exercitio di fcenda eft,quia funda portare nullus eft labor. Et interdu euenit,vtin lapido-fis locis conflidushabeatur, vt aut mons fit aliquis defendedus aut collis,& ab oppugnatione caftelloru fiue ciuitatu, lapidibus barbari fundiscg funt pelledi.
  - De exercitio plumbatarum Caput XVII.
  - "OLumbatarum quoqj exercitatio (quas Martiobarbuios vocant)eft tradeda iunioribus . Nam m Illyrico dudum dux legiones fuerunt,qux fena milia militu habuerunnqu^quod his telis fcienter vtebantur & fortiter,Martiobarbuii vocabantur.Per hos longo tempore ftrenuiflime conftat omnia bella con-feda:vfqj eo,vt dum Diocletianus Maximianus ad imperium vcniftent,pro merito virtutis hos Martiobarbulos,Iouiarios,atqueHerculianos cefuerint appellandos, eosq? cudis legionibus prxtulifte doceantur.Quinos autem Martio
  - A ilii barbulos
- p.007 - vue 15/288
- - 3
  - mutuati
  - FLAVII VEGETII
  - barbulos infertos fcutis portare cofueuerunt-.quos fi opportune milites iaceret prope fagittariorum fcutatif imitari videntur officium . Nam hoftes equofque confauciant, priufquam non modo manu ad manum, fed ad idum miffilium potuerit perueniri.
  - Quemadmodum ad afcendendos equos
  - tyrones exercendi fint. Cap. XVIII.
  - NOn tantum autem a tyronibus,fed etiam a ftipendiariis militibus falitio equorum diftrideeft femper exada.Quem vfuntfVfcj ad hanc aetatem,li-cet iam cum diffimulatione, perucniflemanifeftum eft.Equi lignei hyemefub tedo,aeftate ponebantur in campo:fuper hos iuniores primo inermes,dum con fuetudine proficeret, deinde armati cogebantur afcendere.Tantaquc cura erat vt non folum a dextris,{ed etiam a finiftris partibus &C infilire 8i dcfilire codi-fcerent,euaginatos etiam gladios vel contos tenentes. Hoc enim continua meditatione faciebant, fcilicet vt in tumultu praelii fine mora afcenderent, qui ta ftudiofe exercebantur in pace.
  - Ad portandum pondus exercendos tyrones. Cap. XIX. "pOndus quoque baiulare vfque ad LX libras, SC iter facere gradu militari, ** frequentiflime cogendi funt iuniores, quibus in arduis expeditionibus ne-ceffitas imminet annona pariter ac arma portandi. Nec hoc credatur efle diffi cele,fi vfus accefleritmihil enim eft quod non affidua meditatio facillimu red-dat.Qya rem antiquos milites faditauifle, Verg.ipfo teftc potcft cognofci,q air, Non fecus ac patriis acer Romanis in armis Iniufto fub fafce viam cum carpit,& hofti Ante expedatum politis fiat in agmine caftris.
  - Quo armorum genere vfi fint antiqui.
  - Cap.XX.
  - LOcus exigit, vt quo maiorum genere,vel inftruendi, vel muniendi fint tyrones,referre tentemus . Sed in hac parte antiqua penitus confuetudo deleta elbnam licet exemplo Gotthorum 8C Alanorum Hunnorum^ equitum arma profecerint, pedites tamen confiat efle nudatos. Ab vrbeenim condita vfq? ad tempus diui Gratiani,& cataphradis & galeismuniebatur pedeftrisexerci-tus.Sedcum campeftris exercitatio, interueniente negligetia defidiacg ceflaret, grauia videri arma coeperunt,qua: raro milites induebant.Itaque ab Imperato re poftulabant primo cataphradas, deinde caffides deponereific detedis pedoribus & capitibusjcongrefii contra Gotthos milites noftri,multitudine fagitta riorum faepe deleti funt-.nec poft tot clades, quae vfque ad tatarum vrbium excidia peruencrut,cuiqua curae fuit,vel cataphradas vel galeas pedeftribus red-dere.Itafit vtnon depugna, fed defuga cogitentqui nudi in acie exponuntur ad vulnera.Q^id enim pedes fagittarius fine cataphrada, fine galea,q cu arcu fcutum tenere non poteft, faciet^Quid ipfi draconarii atqjfigniferi,qui finiftra manu haftas gubernant,in praelio facient, quorum SC capita nuda efle coftat & pedorafSed grauis pediti lotica videtur, & galea fortafle raro meditanti, & arma
- p.008 - vue 16/288
- - DE RE MILITARI.
  - LIB. I.
  - 9
  - ma tradanti.Caterum quotidianus vfus non labor at,etiam fi onerofa geftaue rit. Sed illi qui laborem in portandis veteribus munimentis armoru ferre non pofiiint,detedis f corporibus Si vulnera fuftinere coguntur& mortes:8c(quod capitiius eft grauius Si turpius)aut capi,aut certe fuga rempub.perdere.Sic dum exerei-tium laborem^ declinant,cum maximo dedecore trucidantur,vt pecudes.Vn-de apud antiquos f Murus non dicebatur pedeftris exercitus: nifi quod pilata w;-m legiones prgter fcuta etia cataph radis galeifqj fulgebant :vfqj eo,vt fagittarii fi- Munis pede mftra brachia manicis munirentur. Pedites autem fcutati,pneter cataphradas fms eX€Ta Si galeas etiam ferreas ocreas in dextris cruribus cogerentur accipere . Sic erat atus* armati illi qui in prima acie pugnantes principes, in fecunda haftati, in tertia Triarii vocabantur.Sed triarii genibus flexis folebant intra fcuta fubfidere,ne rrurij* flantes vulnerarentur,venientibus telis :& cum neceffitas poftulafiet, tanq requieti vehementius inuaderet hoftes,a quibus coftat fape fadam efle vidoria, cum haftati illi Si qui priores fteterant,interiiflent. Erant autem apud veteres inter pedites,qui dicebantur leuis armatura funditores, Si ferentaniiqui prgci pue in cornibus locabantur, 8i a quibus pugnandi fumebatur exordium: fed hi Si velociflimi Si exercitatiffimi legebantur. Nec erant admodum multi,qa cedentes(fi p radii neceffitas compuliffet) inter principia legionum recipi fole bant,ita vt acies immota confideret’ Vfq? ad pr^fentem prope atatem confue- -rudo permanfitjVt omnes milites pileis,quos pannonicos vocabant,ex pellibus : -vterentur,quod properea feruabatur,negrauisgalea videretut homini in pra-lio,qui geftabat aliquid femper in capite. Miffilia autem quibus vtebantur pedeftris exercitus,pila vocabantur,ferro fubtili trigono prgfixa, vnciaru neuem viU3 fiue pedali, quz in fcuto fixa non poflent abfcindi:& lorica fcienter ac fortiter direda,facile perrumpunt, cuius generis apud nos iam rara funt tela . Barbari autem fcutati,pedites his pracipue vtuntur.quas bebras vocant,Si binas etiam bc&nr, ac ternas in praliis portant.Sciendum prsterea quod cum miffilibus agitur,fi-niftros pedes in ante milites habere debere:ita enim vibrandis fpiculis veheme tior idus eft.Sed cum ad pilam (vt appellant) venitur, Si manu ad manum gladiis pugnatur,tunc dextros pedes in ante milites habere debent:vt Si latera eo rum fubducantur ab hoftibus,ne poffint vulnus accipere,^ proximior dextra fit,qu2 plagam poffit inferre. Inftruendos igitur ac protegendos omni arte pu gnandi,& quocunqj genere armorum conftat efle tyrones.Necefle eft enim,vc dimicandi acrioremlurnat audacia, qui munito capite vel pedore non timet vulnus.
  - De munitione caftrorum. Gap. XXL
  - CAftrorum quoq$ munitionem debet tyro condifceretnihil enim tam falu-tare,neq$ tam neceflarium inuenitur in bello :quippe fi rede conftituta fut caftra, ita intra vallum fecuri milites dies nodesqj peragunt,etiam fi hoftis ob-fideat,quali murata ciuitatem vedeantur fecum vbiqj portare.Sed huius rei fci entia prorfus interciditmemo enim iam diu dedudis follis,pradixisq? fudibus caftra conftituit.Sic diurno vel nodurno fuperuetu equitu parbaroru, multos
  - exercitus
- p.009 - vue 17/288
- - 10
  - P ratoria porta.
  - Decumana
  - porta*
  - egeSa,
  - FLAVII V EGETII
  - exercitus fcimus frequeter afflidos .Non (olu aute confidentes fine caftris ifta patiuntur,fed cum in acie cafu aliquo coeperint cedere,munimenta caftrorum, quo (e recipiant,non habent,Si more animalium multi cadunt,Nec prius moriendi finis fit,quam hoftibus defuerit voluntas perfequedi.
  - In quibus locis conftituenda fint caftra. Cap. XXII.
  - GAftra autem praefertim hofte vicino, tuto (emperfacienda funt loco :vbi Si lignorum Si pabuli Si aquae fuppetat copia.Et fi diutius commorandum fit,loci falubritas eligetur. Cauedum etiam ne mons fit vicinus altior,qui ab ad uerfariis captus poffit officere.Confiderandum etiam ne torrentibus inundari confueuerit campus,& hoc cafu vim patiatur exercitus . Pro numero aute militum vel impedimetorum munienda funt caftra,ne maior multitudo conftipe tur in paruis,neue paucitas in latioribus vitra quam oportet cogatur extedi.
  - Qualifpeciedeliniandafintcaftra. Cap. XXIII.
  - INterdum autem quadrata, interdum trigona, interdum femirotuda,prout loci qualitas aut neceffitas poftulauerit, caftra facienda funt.Porta aute qug appellatur praetoria, aut orientem fpedare debet,aut illum locu qui ad hoftem refpicit:aut fi iter agitur, illa partem debet attendere, ad quam eft profedurus excrcitus,intra quam primae centuriae,hoc eft,cohortes, papiliones tendunt Si dracones Si figna conftituunt. Decumana aute porta,qua? appellatur,poft praetoriam eft:per quam delinquentes milites educuntur ad poenam.
  - Qiio genere munienda fint caftra. Cap. XXIIII.
  - CAftrorum autem diuerfa triplexqj munitio eft.Nam fi nimia neceffitas no premit, cefpites circunciduntur e terra, Si ex illis velut murus inftruitur, altus tribus pedibus fuper terram, ita vt ante fit foflfa, de qua leuati fint cefpi-tes:deinde tumultuaria fofla fit lata pedes nouem,& alta pedes feptem.Sed vbi vis acrior imminet hoftium,tunc latiffima fofla ambitum conuenit munire ca ftrorum,ita vt xii.pedes lata fit, Si alta fub linea (ficut appellant)pedes noue. Supra autem fspibus hincinde fadis,quie de fofla t leuata fuerit terra congeri tur,& crefcit in altum quatuor pedes. Sic fit vt fit alta tredecim pedes,duode. cim lata:fupra quam fudes de lignis fortiffimis,quas milites portare confueue-rat,prgfiguntur. Ad quod opus iigones,raftra,qualos ,aliaq} vtenfilium genera habere conuenit femper in promptu.
  - Quemadmodu munienda fiat caftra cum hoftis immineat. Cap.XXV
  - QEd facile eft abfentibus hoftibus caftra munire,verum fi aduerfarius incum-^'bat, tunc omnes equites, Si media pars peditum,ad propulfandum hoftium impetum,ordinantur in acie, reliqui poft ipfos dudis foffis muniunt caftra: Si per pracone indicatur, qu^ centuria prima,qux fecunda,qug te;tia3quz quarta donec opus omne copleuerit .Poft h^c a centurionibus fofla infpicitur,ac me-furatur,& vindicaturin eos,qui negligedus fuerint operati .Adhunc ergo vfu
  - inftituendus
- p.010 - vue 18/288
- - DE RE MILITARI.
  - LIB. I.
  - finfti tuendus eft tyro,vt cum neceflitas poftulauerit,fine perturbatione celeri- conjlituetu terpoflitcaftra munire. dus.
  - Quemadmodum exerceantur tyrones,vt in acie ordinem Si interualla cuftodiant. Cap. XXVI.
  - Nihil magis prodefle coftat in pugna, quam vt afliduo exercitio milites in acie dilpofitos ordines indefinenter obferuent,nec vitra magis q expedit, aut coglobent agme,aut laxet. Nam etiam conftipati perdunt fpacia pugnandi,^ libi inuicem impedimento funt:& rariores atq? interlucentes aditus perrumpendi hoftibus praiftant.Necefle eft autem ftatim metu vniuerfa cofundi, fi intercifa acie adt dimicantium terga hoftis acceflerit.Producendi ergo tyro dimicdnd~ nes funt femper ad campu, Si fecundum matricula ordine in aciem dirigedi, m tma ha ita vt primo fimplexextenfa fit acies,ne quos finus,ne quas habeat curuaturas; vt squali ligitimoqj fpacio miles diftet a milite.Tuc prgcipiedu,vt fubitb duplicet acie,ita vt m ipfo impetu,ad que lpfi refpoderefolet,ordo feruetur .Ter tio prscipiendu eft, vt quadratam aciem repente conftituant:quo fa&o in tri-gonum(quem cuneum vocant)aciesipfa mutada eft.Qus ordinatio plurimu prodefTe confueuit in bello . Iubetur etiam vt inftruant orbes,quo genere cum vis hoftium interrupit acie, relifti ab exercitatis militibus confueuit,ne omnis multitudo fundatur in fugam, Si graue difcrimsn immineat. Hsc fi iuniores aflidua meditatione perceperint,facilius in ipfa dimicatione feruabunt.
  - Qijantum fpacium ire vel redire debeant,vel quoties in menfe
  - exerceri,cum educuntur milites ambulatum. Cap.XXVIl.
  - PRsterea 8L vetus coufuetudo permanfit,Si diui Augufti atqj Hadriani co-ftitutionibus prscauetur,vt ter in menfe, tam equites quam pedites educa-exerat? tur ambulatumihoc enim verbo,hoctexercedi genus nominat.Dece milia paf fuu armati inftru&iq; omnibus telis pedites,militari gradu ire ac redire iubeba tur in caftra,ita vt aliquam itinerispartem curfu alacriore conficerent,Equites quoque diuifi per turmas armatiqj, fimiliter tantum itineris peragebant, ita vt ad equeftrem meditationem interdum fequeren tur, in terdu cederent, Si recur-fu quodam impetusrepararet.Non folum aute in campis, fe<jl etiam in cliuofis v Si arduis locis Si afcedere Si defcendere vtraqj acies cogebatur,vt nulla res vel cafus prorfus pugnatibus poflet accidere, quam non ante boni milites aflidua exercitatione didiciflent.
  - De adhortatione rei militaris Romanatcg virtutis. Cap.XXVIIIo
  - Aec fidei ac deuotionis intuitu, Imperator inuide,de vniuerfis autoribus, -^qui rei militaris difciplinam literis mandauerunt,in hunc libellum enucleata congefli , vt in deledu atq; exercitatione tyronum, fi quis diligens velit exiftere, ad antiqua: virtutis imitationem facile corroborare poflit exercitum. Neq$ enim degenerauit in hominibus Martius calor,neceffceta: funt terra: qug Laced^monios,quz Athenienfes,qu2t Marfbs,qu*5anites,qua: Pelignos, qua:
- p.011 - vue 19/288
- - K FLAVII VEGETII
  - ipfos progenuere Romanos.Nonne Epirota? armis plurimum aliquando valuerunt f Nonne Macedones ac ThelTaii,fuperatis Perfis,vfque ad Indiam bella-do penetrarunt?' Dacos autem SC Motdos ac Thraces,intantum bellicofos fem-per fuiffe manifeftum eft, vt ipfum Martem fabula apud eos natum efle confirment. Longum elijfi vniuerfarum prouinciarum vires enumerare contendam, cum omnes in Romani imperii ditione confiftat.Sed longas fecuritas pacis homines partim ad delegationem ocii,partim ad ciuilia traduxitofFicia.Ita cura exercitii militaris primo negligentius agi,poftea difTimulari,ad poftremum o-lim in obliuione pdu&a cognofciturrnec aliquis hoc fuperiore astate accidiffe xx excurfu nnretur,cumpoft primum punicu bellufvigintiquatuor circulis excurfis anno annorum. rurn ?pax jta Romanos illos vbiqj vidores ocio &T armoru defuetudine enerua-uerit,vt fecundo bello punico Hannibali pares elfe non poflent.Tot itaq? con-fulibuSjtot ducibus,tot exercitibus amiffis,tunc demu ad vi&oriam peruenc-runtjCum vfum exercitium^ militare condifcere potuerunt.Semper ergo lege-di 8i exercendi funt iuniores. Vilius enim coftat erudire armis fuos,quam alienos mercede conducere.
- p.012 - vue 20/288
- - DE RE MILITARI LIB. I.
- p.013 - vue 21/288
- - H
  - FLAVII VEGETII
  - .M
- p.014 - vue 22/288
- - DE RE MILITARI LIB. I.
  - B ii
- p.015 - vue 23/288
- - FLAVII VEGETII
  - 16
- p.016 - vue 24/288
- - DE RE MDLIT ARI LIB. I.
  - 17
  - B ii i
- p.017 - vue 25/288
- p.018 - vue 26/288
- - DE RE MILITARI LIB, I.
  - w
- p.019 - vue 27/288
- - FLAVII VEGETII
  - u
  - *s
- p.020 - vue 28/288
- - DE RE MILITARI L I B. I
- p.021 - vue 29/288
- - II130H A II A V13
- p.022 - vue 30/288
- - DE RE MILITARI LIB. I.
- p.023 - vue 31/288
- - M
  - ELAVII VEGETII
- p.024 - vue 32/288
- - DE RE MILITARI LIB. I. **
- p.025 - vue 33/288
- - FLAVII VEGETII
- p.026 - vue 34/288
- - DE RE MILITARI LIB. I.’ 17
  - C ii
- p.027 - vue 35/288
- - >3
  - FLA VII VEGETII
- p.028 - vue 36/288
- - LIB. I.
  - 19
  - DE RE MILITARI
  - ♦
  - C iii
- p.029 - vue 37/288
- p.030 - vue 38/288
- p.031 - vue 39/288
- - FLAVII VEGETII
  - j»
- p.032 - vue 40/288
- p.033 - vue 41/288
- - 54
  - FLAVII VEGETII
- p.034 - vue 42/288
- - DE RE MILITARI LIB. I.
  - fS
- p.035 - vue 43/288
- p.036 - vue 44/288
- - LIB. I
  - 3?
  - DE RE MILITARI
  - D
- p.037 - vue 45/288
- p.038 - vue 46/288
- - de re militari LIB.
- p.039 - vue 47/288
- - IIXHOHA
  - IIA V13
- p.040 - vue 48/288
- - 41
  - D iii
- p.041 - vue 49/288
- - VEG.
  - D E
  - ®E Mli
- p.042 - vue 50/288
- - 4?
  - FLAVII VEGETII
  - RENATI DE RE MILITARI Libri fecundi prologus.
  - Nteftina maiorum artis armatur2, praecipue clementiam ve-ftram peritiflimeque retinere, continuis declaratur vi&oriis ac triumphis .Siquidem indubitata approbatio artis f eft , re rum fempereffedus . Verum tranquillitas tua,Imperator mui-<fte,aItiori confilio,quam mens poterat terrena concipere ,ex li bris antiqua defiderat, cum ipfam antiquitatem fadis recentibus antecedat. Cum igitur haec literis breuiter comprehedere,maieftati veftrae non tam difcenda quam recognofcenda prxciperer, certauit faepius deuotio cum pudore.Qjiid enim audacius, quam domino ac principi generis humani, domitori omnium gentium barbararum, de vfu ac difciplina mfinuare bellorum f nifi forte iuftiffes fieri quod ipfe gefififles. Er rurfum tanti Imperatoris non obedire mandatis, plenum facrilegii videbatur atque periculi.Miro itaqjf modo in parendo audax fadus fum, dum metuo videri audacior,fi negafTem. Ad quam temeritatem,prgcedens me indulgentis veftra: perennitas animauit. Nam libellum dedeledu atque exercitatione tyronum,dudum taquam famulus obtuliinec rame culpatus abfcefli.Nec formidofiuffus aggredi opus, quod fpontaneumfceffit impune.
  - IN QVOT GENERA DIVIDA-
  - turres militaris. Cap. I.
  - Es igitur militaris (fi cut Latinorum egregius autor, carminis fui te ftatur exordio) armis confiat 8>C viris. Hgc in tres diuiditur partes, Equites,Pedites, Clafles. Equitumf alg dicuntur, ab eo q? ad fimili-tudinem alarum,ab vtraq? parteprotegat aciesiqugnunc vexillationes vocantur a velo,quia velis,hoc eft,flammulis vtuntur.Eft aliud genus equi tum,qui legionarii vocantur, propterea q> conexi funt legioni:ad quoru exemplum,ocreati equites funtinftituti.Claffium item duo genera funt.Vnu liburnarum,aliud luforiarum.Equitibus capi,claflibus maria SC flumina, peditibus colles,vrbes,plana, SC abrupta,feruatur . Ex quo intelligitur magis reip.necef-farios pedites-.qui pofifunt vbiqj prodefle.Et maior numerus peditum, fumptu expenfa minore nutritur. Exercitus ex re ipfa atque opere exercitii, nomen accepit,vt ei nunqliceret obliuifci,quod vocabatur. Veru ipfi pedites,in duas diuifi funt partes, hoc eft, in auxilia & legiones . Auxilia a fociis,vel foederatis gentibus mittebantur. Romana autem virtus, prgcipue in legionum ordinatione prgpollet. Legio autem ab eligendo appellata eft:quod vocabulum eo
  - rum
  - timore.
  - uffum
  - alij aU* rei.
  - Vexillatio
  - nes.
  - Equites lea gionarif. Clajfiunt duo gene* ret.
  - Exercitus. F editu duo genera.
  - Legio
- p.043 - vue 51/288
- - 44
  - Legio, Lenis armatura
  - FL A VII VEGETII
  - eorum defiderat fidem atque diligentiam, quibus milites probatur.In auxiliis minor,in legionibus longe amplior confueuit numerus militum alcnbi.
  - Quid inter legiones & auxilia interfit. Cap, II.
  - Pbahmges y^Enig Macedones,Graeci,Dardani,phalanges habuerunt,vt in vna Phala Caternx. -L-^ge armatorum odo milia cenferentur.Galli atque Celnberijplureftj barbarica nationes,cateruis vtebantur in pradiopn quibus erant lena milia armatorum . Romani legiones habent, in quibus lingulis fena milia, interdum am-Legio. piius, militare confueaerunt. Quid autem inter legiones & auxilia intereffe
  - videatur,expediam. Auxiliares conducuntur ad prglium, ex diuerfislocis,ex Auxiliares. ^luer|js munenhus venientes:nec difciplina inter fe, nec notitia, necaffedio-ne confentiunt. Alia inftituta,alius inter eos eft vius armorum.NecdTe eft autem tardius ad vidoriam peruenire^ui diferepant antequam dimicent.Deni-que cum in expeditionibus plurimum profit,omnes milites vniuspraecepti fig-nificatione conuerti, non pc-flunt g qualiter lufta coplere, qui ante pariter non fuerunt. Tamenhgcipfa lifolennibus diuerftsqjexercitiispropequotidiero-borentur,non mediocriter iuuant.Nam legionibus femperauxilia,tanquam le uis armatura in acieiungebatur,vtin hisprgliandi magis adminiculum ellet, quam principale fublidium.Legio autem propriis cohortibus plena,cum gra-uem armaturam,hoc eft,principes haftarios,triarios, antelignanos: itemleuern ’ armaturam , hoc eft, ferentarios, fagittarios,funditores, baliftarios, cum proprios 3C libi impolitos equites legionarios,jiifde matriculis teneat:cum vno animo pariqj confenfu caftra muniat, aciem inftruat,prolium gerat,ex omni parte perfecta nulloque extrinfecus indigens adiumento,quamtamhbet hoftiu mul-tudin<*m fuperare confueuerat . Documentum eft magnitudo Romana, qug femper cum legionibus dimicans,tantum hoftium vicit,quantum vel ipfa voluit,vel rerum natura permifit.
  - Qug caufa exhauriri,fecerit legiones. Cap. IIJ
  - LEgionu nomen in exercitu permanet hodie,fed per negligentiamfuperio ru temporu,robur infradu eftfcum virtutis pr£mia occuparet ambitio, SC per gratiam promouerentur milites,qui promoueri coniueuerant per laborem. Deinde contubernalibus,completis ftipendiis,per teftimoniales ex more dimif fis,non funt alii fubftituti .Prgterea necefle eft,morbo aliquantos debilitari atque dimitti:aliquatosmilitiam deferere,vel diuerfiscaftbus interire:vtnifi annis fingulis,imo lingulis pene menfibus in recedetium locum iuniorum turba-fuccedat,quauis copiofus exhauriatur exercitus.Eft Si alia caufa,cur attenua tx fint legiones.Magnus in illis labor eft militandi,grauiora arma, fera munera,feuerior difciplina.Quod vitates plerique,in auxiliis Igpefeftinant militig facramenta percipere, vbi & minor fudor&f maturiora funtprgmia . Cato ille maior,cum & armis inuidus eflet,8<: conful exercitu fgpe duxiflet,plus fe reip. h credidit profuturum,fi difciplinam militarem conferret in literas.Nam vnius gtatis funt res,qug fortiter fiunt, qug vero pro vtilitatereip.fcribunturgterna
  - funt
  - tum cum
  - maiora Cato rei militaris fcriptor.
- p.044 - vue 52/288
- - 4-5
  - DE RE MILITARI LIB. II.
  - (unt.Idemfecerunt alii complures,fed prxcipueFrotinus fcribesdiuo Traia-no obeiufmodi com^poatur induftria .Horu ipftituta,horum praxepta, inqu«h tum valeo ftridim fideliterq?fignabo.Nam cum eafdem expenfasfaciat& di* ligenter & negligentet exercitus ordinatus, non folum prxfentibus, fed etiam futuris faculis proficiet: fi prouifione maieftatis tua,imperator Augufte,8t for tifliraa difpofitioreparetur armorum, emendetur diflimulatio prxcedentium.
  - Quotenaslegiones antiqui ad bellum duxerunt. Cap. IUI*
  - IN omnibus autoribusinuenitur,fingulos confules.aduerfiis hoftes copiofiffi mos,non amplius quam binas duxiflfe legiones,additis auxiliis focioru.Tan ta in illis erat exercitatio,tanta fiducia, vt cuiuis bellp dux legiones crederetur poffe fufficere.Quapropter ordinationem legionis antiqux fccundu normam militaris iuris exponam.Qux defcriptio fi obfcurior aut impolitior videbitur, non mihi,fed difficultati iplius rei conuenit imputari. Attento itaqg animo Cx pius relegenda funt, vt memoria intelligentiaqj valeant comprehendi.Necefle eft enim inuidam efTercmpifb.cuius imperator militari arte percepta,quantos voluerit faciat exercitus bellicofos.
  - Qjiemadmodumlegio conftituatur*
  - Cap. V.
  - Diligenter igitur ledis iunioribus, animis corporibus^ prxftantibus, additis etia exercitiis quotidianis,quatuotveIeo amplius menfium,iuffu aufpi ciis^inuidillimiprincipisIegioformatur.Namfpuduris in cutefpundis mi- piais litesfcripti SC matriculis inferti iurare fblent.Et ideo militix facramenta dicu pwtceii tur.Iurat autemjper deum chriftum &fpiritum fandum,& per maieftatem im-peratoris,qux fecundum deum generi hnmano diligenda eft & colenda . Nam ctmmu, imperatori,cum Augufti nomen accepit,tanquam prxfenti & corporali deo fi delis eft praedanda deuotio,8£ impendendusperuigil famulatus. Deo enim vel-priuatus,vel militans feruit,cumfideliter eum diligit,qui deo regnat autore.Iu TanEautem milites omhlafe ftrenucfadurosTqli^prxcepent imperator, nunq deferturosmilitiam,necmortem recufaturos pro Romana rep.
  - Quot cohortes infint vna legione,item quot
  - milites in vna cohorte. Cap. VI.
  - SCiendum eft autem in vna legione decem cohortes eflfe debere.Sed prima co hors reliquas,8£numero militum,& dignitate prxcedit.Nam genere & infti tutipne literarum viros elediffimos quxrit.Hxc enim fufeipit aquila,quod pr£ cipiium fignum in Romanoeftfemperexercitu,& totiuslegioms infigne.Hxc imagines imperatorum, f hoc eft diuina 8C prxfentia figna veneratur.Habet pe hic etiim dites mille centum quinque.Equites loricatos centum trig ntaduo$:& appella tur cohors miliaria.Hxc caput eft totius legionis,ab hac,cum pugnandu eft,pri ma acies incipit ordinari.Secuda cohors habet pedites.ft>.Eqtes loricatos.65.& appellatur cohors quingetaria. Tertia cohors fimiliter habet pedites.5ftf.Equi tes.e6.fed in hac cohorte tertia,validiores probari moris eft,quia in media acie
  - confiftit.
- p.045 - vue 53/288
- - Legio ple» na.
  - Principia.
  - Tribunus.
  - Ordinarij
  - Augujiales
  - IlauialeS
  - Aquiliferi.
  - Imaginarij
  - Optiones.
  - Signiferi.
  - T efferarij.
  - T effera qd.
  - Campigeni.
  - Metatores.
  - Beneficiarii
  - \ibrarij.
  - Tubicines.
  - Cornicines.
  - Buccinatoa
  - res.
  - Armature«
  - Menfores.
  - Torquati.
  - Caididati,
  - Munifices.
  - & FLAVII VEGETII
  - confifik.Cohors quartaiiabet pedites quingentos quinquaginta quinqj. Equites 55.Cohors quinta habet totide.Sed & ipfa ftrenuos defiderat milites:quiafi cut prima in dextro, ita quinta in iiniftroponitur cornu . fix quinqj cohortes in prima acie ordinantur.Sexta cohors habet pedites .??? Equites.55 . In ipfa quoq? enucleati affcribendi funt iunioresiquia in fecunda acie pofi: Aquilam &C Imagines cohors fexta confiftit.Cohors feptima habet pedites.?)?. Equites.<?6. Cohors ociaua habet pedites. ???.Equites.56 .Sed ipfa animofos defiderat vi ros:quia in fecunda acie confiftit media.Cohors nona habet pedites.???. Equi-tes.56 .Cohors deima habet pedites 5??.Equites 66 ,SC ipfa bonos accipere cofue uit bellatores:quia in fecunda acie finiftrum poffidet cornu.His decem cohorti bus legio plena fundatur,quae habet pedites fex milia centum,eqifitesfeptinge-tos viginti fex .Minor itaq? numerus armatorum in vna legione efifenon debet. Maior autem interdum efle confueuit,fi non tantum vnam cohortem ,fed etia aliasmiliariasfueritiulfafufcipere. «
  - Nominat gradus principiorum legionum. Cap. VII.
  - A Ntiqua ordinatione legionis expofita, principalium militum , &f(vtpro-prio vtar vocabulo)principiorum nomina & dignitates fecundum prae-fentes matriculas indicabo. Tribunusmaior perepiftolam facram imperatoris iudicio deftinatur.Minor tribunusprouenit ex labore. Tribunus autem vocatur a tribu5tribuendoq?iure*.quia praeft militibus quos ex tribu primus Romii lus legit.Ordinarii dicuntur qui in praelio prafunt primos ordines ducunt. Auguftales appellantur,qui ab Augufto orainariisiun&ifunt .Flauiales item tanquam fecundi auguftales,a diuo Vefpafiano funt legionibus additi. Aquiliferi qui aquilam portant.Imaginarii,vel imaginiferi qui imperatorii imagines portant .Optiones ab optando appellati,quod antecedentibus xgritudine praepeditis,hi tanquam adoptati eorum,atqj vicarii folent yniuerfa curare.Signife ri qui figna portant:quos nunc draconarios vocant.Teflerarii,qni tefleram per contubernia militum nunciant.Teflera autem dieiturpraeceptu ducis,quo vel ad aliquod opus,vel ad bellu mouetur exercitus.Campigeni,hoc eft, antefigna ni,ideofic nominati,quia eorum opera atqj virtute exercitii genus crefcitin ca po.Metatores qui praecedentes,locum eligunt caftris.Beneficiarii,ab eo appella ti,quod promouentur beneficio tribunorum. Librarii,ab eo quod in libros refe rant tationes ad milites pertinetes Tubicines, Cornicines, 8CBuccinatores qui tuba vel aereo cornu, vel buccinacommittere prolium folent. Armaturaeduplares, quasbifta*confeqmin^Tan&QDas.Simplares,qu3efingulas .Menfores,qui-m caftris ad podifmum dimetiuntur loca,in quibus milites tentoria figant, vel hofpitia in ciuitatibus prgftant.Torquati duplares,Torquati fimplares,quibus torques aureus folidus virtutis praemium fuit,quem qui meruiffet, praeter laudem interdum duplas confequebatur annonas.duplares duas,fimplares vnam. Erant & fecundum annonam candidati duplares,candidati fimplares. Hi funt milites principales,qui priuilegiis muniuntur.Reliqui munifices appellantur, quia munia facere coguntur.
  - Nomina
- p.046 - vue 54/288
- - 47
  - DE RE MILITARI LIB. II.
  - Nomina eorum qui antiquos ordines ducebant Cap. VIII.
  - TTEtus autem confuetudo tenuit,vt exprimo principelegionis,promouere ‘ ’ tur Centurio primipili:quinon folum aquila praerat,verumetia quatuor Centurio ceturiaSjhoc eft,qiiadringecos milites,in prima acie gubernabat .Hic tanquam pnmipili. caput totius iegionis merita confequebatur & commoda.Item primus haftatus Primus ha* duas centurias,id eft,ducentos homines ducebat in acie fecunda,que nunc du cenariumvocant.Princeps autem primat cohortis centuria & femis, hoc eft,cetum quinquaginta hominesgubernabat. Ad quem prope omnia,quat in legio- Princeps ne ordinada funt, pertinent.Item fecundus haftatus centuriam oC femis,id eft, ca*
  - centum quinquaginta milites gubernabat.Triarius prior, centum homines re- ^ftotus gebatvfic decem centuriat cohortisprimo,a quinque ordinariis regebantur:qui fecundus» bus magnat vtilitates & magnus honor eft a veteribus conftitutus:vt cteteri mi ^rnMS lites ex tota legione omni labore ac deuotione cotenderent ad tata pratmia p -uenire.Erant etiam centuriones qui fingulas centurias curabant:qui nunc centenarii nominatur.Erant decani,denis militibus pratpofiti:qui nunc caput co tubernii vocantur.Secunda cohors habebat centuriones quinque.Similiter ter Cenwdo* tia,quarta,quinta, vfque ad decima cohorte: in tota autem legione erant centu nes-riones quinquagintaquin^. iST*
  - De officio pratfefti legionis.
  - Capi
  - IX. con
  - tubsrmj
  - SEd legati Imperatoris ex confularibus ad exercitus mittebatur, quibus legiones & auxilia vniuerfa obtemperabant in ordinatione pacis velneceffitate bellorum, in quorum locu nuncilluftres viros conftat magiftros militu fubfti-tutos a quibus non tantum bina: legiones, fed etia plures numero gubernatur. Proprius autemiudex erat prafeftus legionis, habens communem primiordi-nis dignitatem, qui abfentelegato , tanquam vicarius ipfius poteftatem maxima retinebat.Tribuni vel cerniriones,c«eteriqj milites,eius prarcepta feruabat. Vigiliarum fiue profeiftionis teffera petebatur ab eodem. Si miles crimen ali-quod admififfet,autoritate praffe&i legionisdeputabatur a tribuno ad poenam ie&onis* Arma omnium militum,item equi,veftes,annona, ad curam ipfius pertinebat. Difciplinat ius & feueritas 8C exercitatio,non folum peditum fed etiam equitii legionariorum,pr£cepto eius quotidie curabatur.Ipfe autem cuftos diligens 8C fobriuSjlegionem fibi creditam affiduis operibus ad omnem deuotione,ad om nem afformabat induftriam:fciens ad pr^fefti laudem fubiedorum redundare virtutem.
  - De officio prafte&i caftrorum.
  - Cap. X.
  - T7 Rat etiam caftroru prafte&us, licet inferior dignitate,occupatus tamen no ♦'-^'mediocribus caufistad quem caftrorum pofitio,valli & foffx deftinatio per tinebat.Tabernacula vel cafae militu,cum impedimentis omnibus,nutu ipfius curabantur.Prgterea ggri contubernales & medici a quibus curabantur,expen f£ etiam ad eius induftria pertinebant . Vehicula, fagittarii, necnon etia ferra
  - menta
- p.047 - vue 55/288
- - 4-3
  - FLAVII VEGETII
  - [enatur menta quibus materiesffecatur vel caditur quibusqj aperiuntur fofla2 circa litum valli & aqugdufius.Item ligna vel ftraraina,arietes,onagri,balifta:,caeterSi que genera tormentorum,ne deeflent aliquando procurabat.Is poft longam ^p-batamque militia pentiffimus omnium legebatur: vt reftedoceret aliosquod ipie cum laude feciffet.
  - De officio prafeffi fabrorum Cap. XI.
  - TTAbet praeterea legio Fabros lignarios,inftru&orcs,carpentarios ,ferrarios, -Llpid:ores,reliqu6fqueartifices adhybernorumazdificiafabricanda, adma chinas,turresligneas,cxteraq$ quibus vel expugnatur aduerfariorum ciuitates, vel defenduntur propria praparatos. Qui arma, qui vehicula cateraq; genera tormentorum vel noua facerent,vel quaffata repararent.Habebant etiam fabri cas fcutarias,loricarias,arcuarias,in quibus fagitta,miffilia,caffides omniaque armorum genera formabantur.Haic enim erat cura praecipua,vt quicquid exer citui neceffarium videbatur,nunquam deeffet in caftris-.vfcg eo,vt etiam cunicularios haberet,qui ad morem Befforum,du<3o fiib terris cuniculo, murifque intra fundamenta perfoffis,improuifi emergerent ad vrbes hoftium capiedas. Horum iudex erat proprius praffe&us fabrorum.
  - De officio tribuni militum Cap. XII.
  - T~^Ece cohortes habere legione diximus-.fed prima erat miliaria, in qua cefu -*—>'genere,literis,forma,virtute,pollentes milites mittebantur.Huic tribunus pr^erat armorum (cientia,virtute corporis, morum honeftate praecipuus. Reli quae cohortes,^ut principi placuiffet,a tribunis vel a prgpofitis regebatur.Ta-ta autem feruabatur exercendi milites cura,vt non folum tribuni vel prapofiti contubernales fibi creditos,fub oculis fuis iuberent quotidie meditari, fed etia Emicatione ipfi armorum arte perfedi,cgteros adf imitationem proprio cohortaretur exe-plo.Tribuni autem folicitudo per hanc laudatur induftriarmcu miles vefte ni-tidusjarmis bene munitus ac fulges,exercitii vfu & difciplina eruditus incedit.
  - De centuriis atque vexillis peditum. Cap. XIII.
  - Aquila. TDRimum fignum totius legionis eft Aquila, quam aquilifer portat. Draco-Dracones, nes etiam per fingulas cohortes a draconariis feruntur ad prglium. Sed antiqui quia fciebant in acie commiffo bello celeriter ordines aciesq? turbari atqj confundi,ne hoc poffet accidere,cohortes in centurias diuiferut,& fingulis ce-Vexilla, turiis fingula vexillajConftitueruntuta vt ex qua cohorte vel quota effet centu-
  - ria in illo vexillo literis effet afcriptu,quod intuentesvellegetesmilites,in qua-centenarij touis tumultu,a contubernalibus fuis aberrare non poffent. Centuriones infu-tranfuerfis per,qui nunc centenarii vocantur,nimium bellicofosloricatos,f trafumptis caf lidum criftis,vt faciliusno(cerentur,fingulasiufferuntgubernare centurias:qua tenus nullus error exifteret,cu centeni milites fequerentur,non folu vexillu fu-um fed etia centurionem qui fignum habebat in galea . Rurfus ipfg centurig in cotubernia diuifg funt:vt decem militibus fub vno papilione degentibus vnus
  - quafi
- p.048 - vue 56/288
- - DE RE MILITARI
  - LIB. II.
  - 49
  - quafipraeflet decanus, qui caput contubernii nominatur .Contubernium autem manipulus vocabatur,ab eo quod coniundis manibus pariter dimicabat*
  - De turmis equitum legionariorum, Cap. XI1II.
  - aVemadmoduminter pedites centuria vel manipulus appellatu r,ita inter equites turma dicitur.Et habet vnaturmaequitesis.Huic qui praeft,De curio nominatur.Cetum enim peditesab vno centurione,lub vno vexillo gu-bernantunfimiliter.^.equites a b vno decurione, fub vno vexillo reguntur.Prs terea ficu t centurio cogendus eft magnis viribus, procera flatura, quihaflas vel mifliiia perite iaculetur& fortiter, qui dimicari gladio,qui fcutum rotare do-diffimenouent,qui omnem artem didicerit armatura,vigilans,fobnus,agilis, magisadfacienda quaei imperantur, quam ad loquendum paratus.Cotuber-nalesfuosad dilciplinam retineat,& ad armorum exe? citium cogat,vt bene ve ftiti& calciati fint,vtarma ommumdefricenturacfplendeant.Smilitereligen dus eft decurio qui turma equitum praponatur,imprimis habili corporeivt lo ricatus St armis circundatus omnibus, cum iumma admirationeequum poflit afcendere,equitare fortiftlme,conto fcientervt^fagittasdodiflimemitterejtur malesfuos, id eft, (ub cura fu a equites politos erudire ad omnia quaequeftris pugna depoicit-.eoftjem cogere loricas luas vel cataphradas,contos fuos St caf fides frequenter tergere 5c curare.Plurimu enim terroris hoftibus armoru fple-dor importat.Quis credat militem bellicofum,cuius diflimulatione fitu ac ru-biginearmafcedanturf’ Nofolum autem equites,fed etiam ipfos equos afliduo labore couemt edomari.!taq? ad decurionem St fanitatis St exercitationis tam hominum quam equorum pertinet cura.
  - Quemadmodum legionum acies inftruantur. Cap, XV.
  - jVT Vnc qualiter inftruenda fit acies, fi pugna immineat, declaretur vniusle-^ gionis exempiotquod fi vfus exegerit,transferri poflit ad plures legiones. Equites locantur m cornibus. Acies peditum a prima cohorte incipit ordinari in cornu dextro.Huic cohors fecunda coiungitur.Tertia cohors m media acie collocatur.Huic annectitur quarta.Quinta vero cohors finiftrum fufcipit cor-nu-.fed ante ligna,& citra ligna.Nec non in prima acie dimicantes,princspes vo cabantur,hoc eft,ordinarii,cateri^ principales. Hac eritgrauis armatura, qui habebant cafiides,cataphradas,ocreas,fcuta,gladios maiores,quos Ipathas vocant^ alios minores,c]uos femifpathas nominant,plumbatas quinas politas in fcutis,quasprimo impetu iacmnt.Item bina miflilia,vnum maius,ferrotrian-gulo,vnciarum nouem,haftili pedum quinque &femis,quod pilum vocabant, nuncfpicuium dicitur,ad cuius idum pracipue exercebantur milites,quod arte St virtute diredum,Sc fcutatos pedites,& loricatos equites fgpe trafuerberat. Aliud minus,ferro triangulo vnciarum quinque,haftili trium pedum St Ternis, quod tunc verriculum,nunc verutum dicitur .Prima acies prin cipum. Secuda haftatoru,armis talibus docetur inftruda.Poft hos erat pherentarii Si leuis armatura quosnuc auxiliatoresSf armaturas dicimus.Scutati qui plumbatis vel
  - E gladiis
  - Decdnui. Manipulus
  - Turma
  - Decano,
  - Turmales t
  - c <
  - Principes*
  - Spatha
  - Semifpathe
  - Pilum. Spiculum*
  - Verricuitti Pheretarij, Scutati.
- p.049 - vue 57/288
- - Funditores
  - Tr4gUs
  - Urij.
  - Trkrij.
  - quod
  - Dignult*.
  - m Brutiam
  - FLA VII VEGETII
  - gladiis Si miliilibus accindi, ficut nunc omnes prope milites videntur, armati erant.Item fagirtarii cu caffidibus,cataphradis,&gladiis, fagittis,&arcubus. Erant Funditores,qui ad fundas vel fuftibalos lapides iaciebant.Erant tragula rii,qui ad manubaliftas vel arcubaliftas dirigebant fagittas.Secunda acies fi militer armabatur: in qua confiftentes milites, haftati vocabantur . Sed in fecunda acie,dextro cornu,cohors fexta ponebatur:cui iungebatur feptima. Odaua cohors mediam aciem tenebat,nona comitante. Decima cohros in fecuda acie, finiftrum femper obtinebat cornu.
  - Quemadmodum triarii vel centuriones armentur. Cap. XVI;
  - POft omnes autem acies,Triarii cum fcutis, cataphradis Si galeis ocreati cu gladiiSjfemiipathis, plumbatis Si binis miflilibus locabatur,qui genu polito fubfidebant,vt,fi prima acies vinceretur,ab his quafide integro reparata pugna pollet reparare vidoriam - Omnes autem lignarii vel figniferi,quamuis,pe-dites,loricas minores accipiebat:& galeas ad terrorem hoftium, vrlinis pellibus tedans. Centuriones vero habebant cataphradas, fcuta,& galeas ferreas: fed tranfuerfis 8i argentatis criftis,vt facilius agnofcerentur a fuis.
  - Commifla pugna grauem armaturam ftare pro muro. Cap. XVII*
  - TLlud autem fciendum eft,& modis omnibus retinendumrcomifio bello,pri--*-ma ac fecunda acies ftabat immota . Triarii quoque relidebant. Pherentarii aute armaturae Si fcutatores,fagittarii,funditores,hoc eft,leuis armatura aduer farios prouocabantante acie procedentes:!! hoftes fugare poterant, fequebatur: fi eorum virtute ac multitudine premebantur, reuertebantur ad fuos tk poft eos ftabant.Excipiebat autem prolium grauis armatura,Si tanquam murusfvt ita dicam)ferreusftabat:8£non folu miiTilibus,fed etiam gladiis cominus dimica bant.Etfi hoftes fugaflent,non fequebatur grauis armatura, ne aciem luam ordinationem^ perturbaret Si ad difpfos recurrentes hoftes,incompofitos oppri merent:fed leuis armatura cum funditoribus,fagittariis,& equitibus,fugientes fequebatur inimicos.Hac difpofitione atq* cautela fine periculo legio vincebat, aut fupataferuabaturincolumis:f quia iuslegionis eft facile nec fugere necfeq.
  - Nomina militum Si gradus iri fcutis eorum aduerfis fcnbenda. Cap. XVIII.
  - CEd ne milites aliquando in tumultu praelii a fuis contubernalibus aberraret,' ^diuerfis cohortibus diuerfain fcutis ligna pingebant:qu^ipfi nominat digmata,ficut etiam nunc moris eft fieri. Praterea in aduerfo fcuto vniufcuiusque militiSjliteris erat nome afcriptum,addito ex qua elfet cohorte,qua ve ceturia. Ex his ergo apparet legionem benefinftituta , quali munidflimam elfe duitatem,qua: omnia pradio neceflaria fecum vbique portaret,nec metueret, repenti num hoftium fuperuentum,qua: etiam in mediis campis fubito foffa fe vallocg muniret, qua: omne genus militum contineret Si armoru.Si quis igitur pugna publica fuperare Barbaros cupit, vt diuinitatis nutu,difpofitione Imperatoris
  - inuidi
- p.050 - vue 58/288
- - 1i
  - DE RE MILITARI L I B. II.
  - inui&i reparentur,ex tyronibus legiones Votis omnibus petat.Intra breue aute temporis-fpacium,iuniores diligeter eledh SC exercitati,quotidie,non folu mace,fed etiam pc>ft meridiem,omni armorum difciplma vel arte-bellandi,veteres illos--milites,qui orbem terrarum integrum fubegerut,facile coatquabunt.Nec moueatur,Carfar,tua maieftas,quod ohm coniuetudo eft mutata-,quae f.viguit: nm-lt £ed huius prouifionis ac felicitatis eft perennitas tua, vt pro fallite reip. 8c no-ua excogitet,antiqua reftituat.Omne opus difficile videtur anreq tentes,cate rnrri li exercitati & prudentes viri delectuipraponantur, celeriter manus bellis apta poterit aggregari & diligerer inftitui.C^uiduis enim efficit folertia,li com petentes non denegentur expenfae.
  - Frater corporis robur,notarum 8C computandi artem ' :
  - in tyronibus el gendam. Cap. XIX
  - QEd quoniam iri legionibus plures fchols funt,qux literatos milites qugrunt SeiMi£m% ^ ab his qui tyrenes probant in omnibus quidem flatura magnitudinem,cor-potis robur,alacritate animi,conuenit explorari.Sed in quibuidam notarum pe riti#,calculandicornputandi^ vfus exigitur.Totiusenim legionis ratio,flue ob {equiorum,flue militarium numerorum, fiuepccuniat quotidie aflcnbitur a&is • maiore prope dihgentia.quani res an nonaria, vel ciuilis,politicis libris annota-tur.Quotidianaseriam in pace vigilias. Item excubitum flue angarias,de omni bus centuriis &coutuberniis,qu£ viciflim milites faciunt,vt ne quiscontra iu-fticiam pragrauetur , aut alicui praftetur immunitas. Nomina eorum qui vices luasfeeerunt,breuibusin£eruntur.Quando quis commeatum acceperit, vel quot dierum,annotatur in b,reuibus. Tuncenim difficile commeatus dabatur,- ? ritfi caulis iuftiffimis approbatis.Nec aliquibus milites inftituti deputabantur obfequiis,necpriuataiifdem negociamandabantur.Siquidem incongruum videbatur,imperatoris militem,qui vefte 8l annona priblica pafcebatur,vtilrtati-bus vacare priuatis. Ad obfequia tamen iudieum vel tribunorum,neonon etia principalium .d«putabanturtmilites,qui vocabantur accenfi, hoc eftypoflea ad- &ccenfu diti quam fuiflet legio coplera,quos riuncSupernumerarios vocant. Falcicula- superna ria:tamen,id eft,lignUjfcenu,aqua,ftraraen> etiam legitimi milites in caftrapor- meurii‘ fabant.Munifices enim ab eo appellantur,quod irae omniamuniafaciant<
  - ^iDoriatiui partem dimidiam debent apud flgna fequeftrare
  - ‘ milites feruandam. Cap. XX.
  - TLlud vero ab antiquis diuinitusinftitutum eft, vt exdonatiuo quod milites ,-^c6fequ!mtur,dimidia pars fequeftraretur apud ftgna,& ibidem ipfis militibus ^feruaremr,ne per luxum aut inanium rerum camparatione, a contubernalibus r pcffit abiumi.Plencp envm homines & pracipue pauperes tantu erogant,quantum habere potuerint.Sepofitioauxem lfta pecunra,primum ipliscontuberna-libus docetur accommoda. ( Nai^ cum publica fuftsntentur annona, exomni
  - E ii bus do-
- p.051 - vue 59/288
- - H
  - FLAVII VEGETII
  - triaipH
  - centurio»
  - busdonatiui* augetur eorum pro medietate caftrenfe pcculuim) Miles deinde quifumptus fuos Icit apud ligna depolitos,de deferendo nihil cogitat,magis di ligit ligna.Proillis in acie fortius dimicat,more humani ingenii,vt pro illis habeat maximam curam,in quibus fuam videt politam effc fubltantiam. Dcni^f decem folles,hoceft,dece facci, per cohortes lingulas exponebantur, iri quibus hxc ratio condebatur. Addebatur etiam faccus vndecimus, in quem tota legio particulam aliquam cofercbat, fepulturae fcilicct caufa,vt (i quis ex contubcrna libusdefecilfet,dc illo vndecimo facco ad fepuituram iplius promeretur expen Dtpcfltery fa.Haec ratio apud ligniferos(vtnunc dicunt)in cophino feruabatur. Et ideo >‘inl*en' (igniferi non folum fideles,fed etiam literati homines eligebantnr,qui # ferua. rent depolita,& fcirent lingulis reddere rationem.
  - In legione ita fieri promotiones,vt per omnes cohortes
  - tranlcant qui promouentur. Cap. XXI.
  - NOn tantum,humano confilio,fcd etiam diuinitatis inftin&u, legiones arbi tror a Romanis conllitutas.In quibusdececohortcsita funt ordinat*, vt omnium vnum corpus,vna videatur clfe coniun&io. Nam quali in orbe Ruenda per diuerfas cohortes # diuerfas fcholas milites promouetur,ita vt ex prima cohorte ad gradu quempiam promotus vadat ad decima cohorte: # rurfus ab ca,crcfccntibus ftipendiis,cum maiore gradu per alias recurrat ad prima. Ideo primipili centurio,poftq in orbe omnes cohortes per diuerfas adminiftrauerit fcholas,in prima cohorte ad hanc perucnit palmam,in qua ex omni legione infinita commoda cpnlequitur .Sicut primicerius in officio pr^fc&oru prgtorio ad honeftum quadhiofumq? militis peruenit gradu,ita legionarii equites cohor Prirfcerfa tes fuas contubernii affe6Hone venerantur,cum naturaHrer equites a peditibus foleant difcreparc. Per hanc ergo contextionem,in legionibus,# omniu cohor. tiumequitum peditum^ feruabaturvna concordia.
  - Quid inter tubicines # cornicines # clafficum interfit. Cap. XXII.
  - Cornicines, XJAbetpraeterea legiotubicines,cornicines, # buccinatores. Tubicinesad cr bucsm *- bellum vocant milites,# rurfum receptui canentes reuocant.Cor nicincs # tom* buccinatores erant ornamentum totius legionis in ingreflu conflidus # cius re ditu .Hi quotiens canunt,non milites, fed Tigna ad eorum obtemperant nutu m. Ergo quotiens ad aliquod opus exituri funt loli militcs,tubicincs canunt,# fo-li milites ad ligna eorum obtcmpcrant.Qpoticns mouenda funt ligna, cornicines canunt.Quotiens autepugnatur, # tubicines & cornicines pariter canunt. ckffiem. Clafficu item appellatur, quod buccinatores per cornu dicunt. Hoc inlignc videtur imperii,quia clafficum canitur imperatore prariente, vel cum in milite ca pitaliter animaduertitur.quia hoc ex imperatoris legibus fieri necelfc cft.Si vero ad vigilias vel angarias faciedas,liuc ad opus aliquod, vel ad decurfionecapi exeut militeSjtubicine vocante operantur,# rurfus tubicine admonete ceflat. Cum autem mouetur ligna,aut iam mota figeda funt,cornicines canunt. Quod ideo in omnibus exercitiis #|pceffionibus cuftoditur, vt in ipfa pugna facilius
  - obtemperent
- p.052 - vue 60/288
- - >3
  - DE RE MILITARI
  - LIB. II.
  - obtemperet milites,fiue eos pugnare,fiue ftare, fiue fequi, vel redire pr^ceperint duces.Siquidem ratio manifefta fit,femper in ocio debere fieri,quod neceftario faciendum videtur in pradio.
  - De exercitatione militum, Cap. XXIII»
  - T Egionis ordinatione digefta, ad exercitium reuertamur: vnde ( ficut iam didum eft)exercitus nome accepit.luniores quidem Si noui milites, mane 8d poft meridiem acfom ne genus exercebantur armorum-Veteres aute Si erudi ti fine intermiffione (emel in die exercebantur in armis . Neqj enim longitudo statis,aut annorum numerus artem bellicam tradit, fed cotinua exercitationis meditatio:poft quata volueris ftipendia,inexercitatus miles femp eft tyro cu ar matura qusfeftis diebus exhibetur in exercitio.Idcirco no tantum armaturam qm fub campi dodore funt,fed omnes asqualiter contubernales quotidiana me ditatione difcebant,& corporis velocitatem.Nam Si velocitas vfu ipfo acquiri tur coporis,& fcientia feriendi hoftem feqj protegendi,prafertim fi gladiis cominus dimicetur.lllud vero maiuseft,vtferuareordines difcant,& vexillum fu um in tantis permixtionibusin ipfa prolufione comitetur,nec inter dodos aliquis error exiftat,quamuis in multitudine fit tata confufio. Ad palum quoque Ad pdm vel fudes iuniores exerceri percommodu eft,cum latera vel pedes aut caput pe- excrccru tere pundim,cadimqj condifcant.Saltusquoq? Si idus facere pariter afluefcat, infurgere tripudiares in clypeum, rurfusqj fubfidere,nuncgeftiendoprouolare cum faltu,nunc cedentes in terga refilire.Miftilibusetiam palos ipfos procul ferire meditentur,vt Si ars dirigendi,&dextras virtus poffit accrefcere. Sagittarii vero vel funditores fcopas,hoc eft,fruticum vel ftraminum fafces,pro figno po Scopi* nebant,ita vt fexcentis pedibus remouerentur a figno, vt fagittis vel certe lapidibus ex fuftibaio deftinatis,fignu faspius tangeret. Propterea fine trepidatione in acie faciebant, quod ludentes in capo fecerat.Semper aftuefcendu eft etiam, vt femel tantu fuda circa caput rotetur,cum ex ea emittitur faxu.Sed Si manu fola omnes milites meditabantur libralia faxaiadare: qui vfus paratior creditur, quia non defyderat fundam.Miffilia quoq? vel plumbatas iugiter perpetu ocp exercitiodirigere cogebatur vfq$ adeo,vt tepore hyemis de tegulis vel fcan-dulis,quae fi deeflent certe de cannis, vlua vel culmo Si porticus tegerentur ad equites,Si quadam velut bafilica ad peditesiin quibus tepeftate vel ventis aere turbato,fub tedo armis erudiebatur exercitus.Cateris autem etia hybernis diebus,!! mues pluuiaq? ceflarent,exerceri cogebantur in campo-.ne intermiffa co-fuetudine,animi militum debilitaretur Si corpora,fylua cadere,portare onera, tranfilire folTas,n atare in mari fiue fluminibus,gradu pleno ambulare,vel cu r-rere etia armatos cu farcinis fuis frequentiflime couenit,vt quotidiani laboris vfus in pace, difficilis non videatur in bello.Siue ergo legio fuerit,fiue auxilia exerceantur affidue.Nam quemadmodum bene exercitatus milespradium cu-pit,ita formidat indodm.Poftremo fciendum eft,in pugna vfum amplius pro delfe quam vires,Nam fi dodrina cefiet armoru,nihil paganus diftat a milite.
  - £ iii Exempla
- p.053 - vue 61/288
- - 54
  - FLAVII VEGETII
  - Exempla adhortationum,& exercitii militaris,
  - de aliis artibus trada. Cap. XXI1II.
  - AThleta,venator, auriga,propter exigua mercede,vel certe plebis fauorem, cotidiana meditatione artes fuas aut feruare,aut augereconfuefcunt. Mi-litem (cuius eft manibus feruada refpub.)ftudiofius oportet fcientiam dimicaa di, vfumque rei bellicas iugibus exercitiis cuftodire: cui contingit non tantum gloriofa victoria , fed etiam amplior pradaiquemgj ad opes ac dignitates ordo militias & Imperatoris iudicium confueuit euehere. Artifices fcamici ab excrci tiis pro laude vulgi non recedunt. Miles facramento ledus,ab exercitiis armorum,vel nouellus vel iam vetuftus cefiare non debet,cui pugnandum eft pro fa-lute propria & libertate communi:prafertim cum antiqua fitprudenfqj fenten-tia,Omnes artes in meditatione confiftere.
  - Harpago nes. Lupi,
  - Enumeratio ferramentorum vel machinarum legionis. Cap. XXV.
  - T Egio autem non tantum militu numero, fed etiam genere ferramentorum -L-'vincere confueuit.Primum omniu inftruitur iaculis,quas nullx loricas,nui Ia poftunt fcuta fufferre.Nam per fingulas ceturias fingulas carrobaliftashabe-re confueuit, quibusmuli ad trahendu ,& fingula contubernia ad armandum vel dirigendum,hoc eft,vndecim homines, deputatur.Nam Ira quanto maiores fuerint,tanto longius ac fortius tela iaculantur.Non folum autem caftra de fendunt, veru etiam in campo poft aciem grauis armatura ponuntur. Ad quarum impetu,nec equites loricati,nec pedites fcutati poftunt obftare.In vna autem legione quinquagintaquinque carrobaliftas e flefolent:Item decem onagri, hoceftjfinguli per fingulas cohortes in carpentisbobus duobus portatur arma tis:vt fi forte hoftes ad oppugnandum venerint vallum,fagittis & faxis poftint caftra defendi.Scaphas quocj de fingulis trabibus excauatas, cum logiffimis fu nibus,interdum etia ferreis cathenis, fecum legio portatiquatenus cotextis eif-demfficut dicunt) monoxylis,fupertextis iniedisqj tabulatis,flumina qua; fine pontibus vadari nequeunt,ta a peditibus quam ab equitatu fine periculo tran-feantur.Habet ferreos harpagones, quos lupos vocant,& falces ferreas confixas longiflimis contis.Item ad Marum opera facienda bidentes,ligones,palas,ta-ftra,alueos,cophinos quibus portetur terra.Habet quoqj dolobras,fecures,afci-as, ferras, quibus materia acpaffdolanturatcgfecantur. Habet praterea artifices cum omnibus ferramentis, qui ad oppugnandas hoftium ciuitates,teftudi-nes,mufculos,arietes, vineas ( vt appellant)turres etiam ambulatorias faciant.
  - Verum ne fingula enumerando plura dicantur,vniuerfaqu^ in quocg belli genere neceflana eflfe creduntur,fecum legio debet vbique portare, vtin quouis loco fixerit caftra,armatam faciat dui-
  - tatem.
- p.054 - vue 62/288
- p.055 - vue 63/288
- - 6
  - FLAVII VEGETII
- p.056 - vue 64/288
- - DE RE MILITA RI LIB. II.
  - 17
- p.057 - vue 65/288
- - 53
  - F L A VI I V EGE T II
- p.058 - vue 66/288
- - DE RE MILITARI LIB. III.
  - \I
  - r 'a
  - ^ r~t
  - o
- p.059 - vue 67/288
- - «»
  - FLAVII VEGETII
- p.060 - vue 68/288
- - l i b. i r.
  - DE RE MILITARI
  - it
- p.061 - vue 69/288
- p.062 - vue 70/288
- - DE RE MILITARI LIB. II.
  - F ii
- p.063 - vue 71/288
- - H
- p.064 - vue 72/288
- - V
- p.065 - vue 73/288
- - 3FLAVII VEGETII
- p.066 - vue 74/288
- - II.
  - D h RE MILITARI L I B. S
  - 97
- p.067 - vue 75/288
- - rt fLAVIl VEGETII
- p.068 - vue 76/288
- - DE RE MILITARI
  - L I B. II
  - G9
- p.069 - vue 77/288
- - i
  - FLAVII VEGETII
- p.070 - vue 78/288
- - DE RE-MI LITARI- L I B. II.
  - m
- p.071 - vue 79/288
- - FLAVII VEGETII
- p.072 - vue 80/288
- - DE RE MILITARI LIB. III.
  - 7?
- p.073 - vue 81/288
- - FLAVII VEGETII
  - ?4
- p.074 - vue 82/288
- - ii, 7f
- p.075 - vue 83/288
- - FLAVII VEGETII
- p.076 - vue 84/288
- - G
  - in
- p.077 - vue 85/288
- - \
- p.078 - vue 86/288
- - Dt II E MILITARI
  - F [!> Jt- 1 ii.
  - II. 7*
  - t
- p.079 - vue 87/288
- - 80
  - FLAVII VEGETII
  - t
- p.080 - vue 88/288
- p.081 - vue 89/288
- - e FLAVII VEGETII
  - Fidis Scamdi libri.
- p.082 - vue 90/288
- - 8*
  - FLAVII VEGETII
  - RENATI DE RE MILITARI
  - Libri Tertii prologus,
  - Thenienfes SC Lacedaemonios ac Macedonas rerum potitos, j pnici teftantur annales. Verum apud Athenienfes ,non foliim
  - rei bellica',fed etiam diuerfarum artium viguit induflria.Lace Ldcs&m
  - V7a4 j r 7 ° t. - morum at
  - V v daemoniis autem praecipua ruit cura beilorum . Primi nanque ca beUum
  - v^V/' J
  - SII experimenta pugnarum de euentibus colligentes,artem prali-^ orum fcripiiiTe firmantnr vfque eo vt rem militarem, qua vir-
  - CU74+
  - tute fola,veI cene Felicitate creditur contineri, ad difciplinam peritia-qj ftudia reuocarentuc rnag-ftros armorum (quos tolh.ti/.ow appeliauerut)iuuentutem fu am v£u vari°tattm<j pugnadi praciperentedocere.O viros fumma admiratione laudandos,qui eam praecipue artecdifcere voluerunt, fine qua aliae artes efTe non poliunt:.Horum iequetesinftiruta Romani,Martii operis pr^cepta, & vfu retinuerunt,& literisprodfderunt. Quae perdiuerfosautores librosa? difperfa? Imperator inuide,mediocritatem meam abbreuiare iuffifti,ne vel faftidium naf ceretur ex plurimis,vel plenitudo fidei deeffetin paruis.Quantumaute in prx liis Lacedaemoniorum difciplina ^fueri^vtomittam cateros)Xanthippi de- -xatippus claratur exemplo, qui Attilium Regulu,Romanum^ exercitum, faepe vidore rtimiiiu* cum Carthag!nenfibus,non virtute,fed artis foto fere auxilio,proftratis exerci- riSPeritu(* tibus,coepit ac domuit,vnoqjcongreffu triumphas,bellum omne confecit.Nec minus Hannnibalpetiturus Italiam Lacedaemonium dodcrem quaefiuit armo uanibdrei rurmcmus monitis totconfules, tantasqj legiones^nfenor numero ac viribus, interemit.E go qui defiderat pacem pr^paret bellu .Qui vidoriamcupit ,mili tem - mbuar diligenter.Qui fecundos optat euentus,dimicet attenoncafu.Ne moprouocare,nemo audet offedere,quem intelligit fuperiorem fore,fi pugnet.
  - Qui modus debeat efTe exercitus. Cap. I.
  - IRimus liber tyronum deledum exercitiumcpdeprompfit,{equens le-| gionis inftitutionem difciplinamqj edocuit militarem. Hicauteter-&4jjtius clafficum fonar .Ideoenim illa prsmifla funt,vt haec,in quibus “^peritia certaminum St vidoriaefumma cofiftit,difciplina ordine cu (fodito, intelligerentur celerius,^ amplius adiuuarent .Exercitus dicitur tam Exercitas. legionum, qetiam auxilioru: nec non etiam equitum,adgerendu bellu multi tudo colleda.Huius modus a magiftris queritur armoru .Nam cum Xerxis &C Darii Si Mithridatis cgteroruq; regu, qui innumerabiles armauerant populos exepla legutur,euideter apparet nimium copiofosexercitus,magis ^ppria multitudine, qhoftium virtute depreflos. Nam pluribus cafibus fubiacet amplior
  - multitudo
- p.083 - vue 91/288
- - 34*
  - FLAVII VEGETII
  - multitudo .In itineribus pro mole fua femper eft tardior.In longiore autem a g-mine,etiam a paucis fuperuentum affiolet pati.In locis aute afperis vel fluminibus tranfeundis,propter impedimentorum moras fspe decipitur. Prsterea ingenti labore numerofis animalibus equisq? pabula colligutur .Rei quoqj frume taris difficultas,qus in omni eft expeditione vitanda, cito maioresfatigatex-ercitus.Nam quantolibet ftudioprsparetur annona,tanto maturius defit,qua-to pluribus erogatur.Ipfa quoq? aqua nimis multitudini aliquado vix fuffiicit. Quod ficafii acies verterit tergum,necefie eft multos cadere de multis, & illos qui effugerintjVt femel territos,poftea formidare conflidum. Veteres aute,qui remedia difficultatu experimentis didicerant,non tam numerofos, quam eru-remiT* ^ltos arm^ habere exercitus voluerunt. Itaqj in leuioribus bellis vnamlegionem, mixtis auxiliis,hoc eft,decem milia peditum 8C duo milia equitum,credi derunt poflfe fufficere,quam manum prstores velut minores duces ,ad expeditionem fspe ducebant .Quod fi magnshoftium copis dicerentur , coniularis poteftas cum xx milibus pedi tu, SC quatuor equitu, tanqua comes maior mittebatur. Qudd fi infinita multitudo de getibus fortiflimis rebellaflet, tunc nimia neceffitate cogete,duo duces Sl duo mittebatur exercitus, cum eiufmodi prs-cepto, vt prouiderentne quid refpub.detrimeti capiat, confules ambo .Deniqj cum in diuerfis regionibus cotra diuerfos hoftes a Pop.Rom.annis;pene omnibus pugnaretur,ideo fnfficiebant militum copis, qudd vtilius iudicabant non tam grandesexercitus habere,quam armisinftrudos. Illa tamen ratione lerua-ta,ne vnquam amplior multitudo fociorum auxiliarium effiet in caftris , quam ciuium Romanorum.
  - Quemadmodum fanitasgubernetur exercitus. Cap» II.
  - 1VT Vnc(quod vel maxime prouidehdum eft)quemadmodum fanitas cufto-tempore ^ diatur exercitus admonebo,hoc eft,locis,aquis,f temperie,medicina,exerci tio. Locis,ne in peftilenti regione iuxta morbofas paludes,ne aridis & fine opa. citate arborum campis,aut collibus, nefine tentoriis sftate milites commoren-tur:ne tardius egreffi,& calore folis,& fatigatione itineris contrahant morbu, fed potius in sftate ante lucem ad loca,ccepto itinere deftinata perueniant. Ne fsua hyeme iter per niues ac pruinas nosftibus faciant, aut lignorum patiantur inopia, aut minor illis veftium fuppetat copia.Nec fanitatienim,necexpediti fdudofis, oni idoneus miles eft,qui algere copellitur.Nec pniciofis necf paluftribus aquis vtaturexercitus.Nam mals aqus potus,venenofimilis, peftilentia bibentibus generat.Iam vero vt hoc cafu sgri contubernales oportunis cibis reficiantur,ac medicoru arte curentur Principu Tribunoruc^ SL ipfiusComitis,qui maiore fu-ftinetpoteftatem,iugis qusretur diligentia. Male enim cum his agitur,quibus neceffitas & belli incubit & morbi.Sed rei militaris periti, plus quotidiana ar-moru exercitiaad fanitatem militum putaueruntprodeffie,<| medicos. Itaq3pedites fine intermiffione imbribus vel niuibus fub te<fto,reliquis diebus exerceri in campovoluerunt.Similiterequitesnon folumin planis, fed etiam in abru' ptis , & foffarum hiatu difficillimis femitis feqj & equos fuos affiidue exercere mflerunt , vt nihil iis in neceffitate prslii accidere pollet incognitum.
  - Ex quo
- p.084 - vue 92/288
- - DE RE MILITARI
  - LIB. III.
  - S5
  - Ex quo inteIligitur,quanto ftudiofius armorum artem docendus fit femper exercitus, cum ei &C laboris confuetudo in caftris fanitatem, & in confh&u poflit pratftare vi&oriam.Si autumnali aftiuoq* tempore diutius in iiTdem locis militum multitudo confiftat, cx contagione aquarum SC odore ipfius fceditatis viti atis hauftibus&aere corrupto perniciofiflimus nafciturmorbus,qui prohiberi non poteft aliter,nifi frequenti mutatione caftrorum.
  - Quanta cura prouidenda fint at<$ feruanda pabula & frumenta Cap. III-
  - /~"\Rdo poftulat,vt de commeatu pabuli frumentiqjdicatur. Sapius enim pe-^'nuria,quam pugna cofumit exercitu,& ferro fcuior fames eft.f Deinde reliquis cafibus poteft in tempore fubueniri,at pabulatio & annona in neceflitate remedium non habent,nifiant^condantur.In omni expeditione vnum & ma-ximu cofiliu eft,vt tibi fufficiat vnftus,hoftes fragat inopia . Ante igitur quam incohetur bellum,de copiis exp^nfiscg Iblersdebet e (Te traftatus,vt pabula, fru-mentu,cgteraeqj annonariafpecies,quas a prouincialibus confuetudo depofcit, maturius exigantur,^ in opportunis ad rem gerenda ac munitiflimis locisjam-plior femper modus quam fufficit aggregetur.Qiidd fi tributa deficiunt,praro gato auro comparanda funt omnia . Neque enim diuitiaru fecura pofleflio eft, nifi armorum defenfioneferuetur.Frequenter aute neceflitas geminatur,8£ ob-fidio fape fit longior quam putatuncu aduerfarii etia ipfi efurietes circufidere non delinant,quos fame fperat eflevincendos .Prgterea quicquid in pecore,vel quacucjj fruge vinoqj hoftis inferens bellu ad viftu fuu poterit occupare,no fo-lum admonitis per edi&a poffefloribus, fed etiam coatftis per eledosperfcruta tores ad caftella idonea & armatoru firmata prafidiis,vel ad tutiftimas confere dum eft duitates,vrgendiq? prouinciales,vt ante irruptionem feq? & fua moenibus condant.Reparatio enim murorum tormentoruq* omnium, ante curanda eft .Na fi {emel hoftes praucniunt occupatos,metu vniuerfa turbantur.Et qua ex aliis vrbibus petenda funt,interclufis itineribus denegatur.Sed fidelis ferua-torum cuftodia,& erogatio moderata, confueuit fufficere pro copia,maxime fi ab initioprocurentur. Cateru feraparfimonia eft, tum feruare cum deficit. In arduis expeditionibus, per capita magis militu quam per dignitates ab antias prabebantur annona,ita vtpoft neceflitatemeifde arep. redderentur. Hyeme lignoru & pabuli,aftate aquarum vitanda eft difficultas.Frumeti vero, vini& aceti,nec no etia falisomni tepore neceflitas deciinada: ita vt vrbes atcg caftella ab iis militibus,qui minus propti inueniutur in acie,armis,fagittis,fuftibalis, fundis etia SC faxis,onagris,baliftisq$ defedatur. P racipueq? cauedu videtur ne aduerfariorum dolo atq$piuriis decipiatur ^uincialiu incauta fimplicitas. Fre queti9 enim couentionu pacisqj fimulatio credulis q arma nocuerut.Qua ratio, ne fame collcdii patiutur hoftes,difperfi vero crebris fupuetibp facile vincutur.
  - Quemadmodum oporteatprouidere ne milites fedicione faciant. Cap. IUI.
  - INterdu mouet tumultu ,ex diuerfis locis collc&us exercitus:8£ cu pugnare no lit,irafci fe fimulat,vt non ducatur ad bellu-.quod ii pracipu^ faciunt qui in
  - H fedibusocio
  - Verum.
  - A nnonuru fpecies.
- p.085 - vue 93/288
- - %s
  - FLAVII VEGETII
  - bus ociofe delicateq? vixenint.Na afperitate infoliti laboris o£enfi,que in expe ditione necefle eft fuftinere,prxterea metuetes pradiu,qui armoru exercitiade-1 elinat,ad eiufmodi praecipitantur audacia.Cui vulneri multiplex medicina co
  - fueuit opponi,vt du adhuc feparati funt in fedibus fuis, tribunoru vel vicario-rum,nec non etiam principum ad omnem difciplina ardiffima feueritate tene antur.nihilq? aliud, nili deuotione moderatione^ cuftodiat, nullis comeatibus vacent. Ad nomen,ad figna obferuare no delinant. Capi curfione(vtipfiappei lant)inlpedtioneq$ armpru aflidue faciant. Ad fagittas iaciendas, ad miffilia T/ v dirigenda,ad iadandos lapides,vel funda,velmanu. Adarmatura: geftum, ad u 1 vedes la&adosep limilitudine gladioru,pundim eafimqj feriendo , multo die vfcp ad fudorefunt frequentiffime detinedi.Curfu etiam faltu adftranlmit-
  - tedas folias nihilominus imbuedi,li mare vel fluuius vicinus eft fedibus. Aefti-uo tepore ad natadum cogedi funt omnes.Prgterea fyluam cadere, iter per du mofa & abrupta facere,materiem dolare,aperire foflam,occupare alique locum dt ne a cotubernalibus detrudantur,in fcutis inuicem obuiantibus niti. Ita exercitati atqj eruditi in fedibus milites Rhomani,flue legionarii,flue auxiliares, fiue equites fuerint,cum ad expeditione ex diuerlis conuenerint locis,emulatio ne virtutis, pralium magis necefle habeat optare p ociu. Nemo cogitat de tumultu,qui fiduciam de arte vel viribus gerit.Dux aute effe debet attetus, vt in omnibus legionibus liue auxiliis,vel vexillationibus,a tnbunis,vicariis,princi-pibusqj,fi qui turbulenti vel feditioli fuerint milites,non pro inuidia fuggeren tium,fed pro reru veritate cognofcat, eofqj prudetiori conlilio fegregatos a ca-ftris,ad agendu aliqd quod iplis prope videatur optabile:aut ad caftella vrbes-qj deputent muniendas atqj feruandas,tanta fubcilitate, vt cum abiiciuntur,vi-deantur eledi. Nunq enim ad contumacia parit confenfu multitudo prorumpit,fed incitantur a paucis qui vitioru fceleruqj impunitate fperat peccare cum piurimis.Quod fi fieri medicina neceffitas extrema pfuaferit,redis eft more ma ioru in autores criminu vindicari ad omnes metus, ad paucos poena perueniat. Laudabiliores tamen duces funt,quoru exercitus ad modeftia labor & vfus in-ftituit,quam illiquoru milites adobedietiam, fuppliciorumformido copellit.
  - Signorum militarium quot fintgenera. Cap. V.
  - A/TVlta quidem funt edifcendaat^obleruandapugnantibusifiguid emnu--i la flt negligentia venia,vbi de falute certatur.Sed inter reliqua nihil ma-gisad vidoria proficit,quam monitis obteperarefignoru. Nam cu vocefolain ter praliorum tumultus regi multitudono poflit, SC cum pro neceflirate reru plura ex tempore iubenda atqjfacienda lint,antiquusomnium getium vfusin-uenit,quomodo quod folus dux vtile iudicaflet,per figna totus agnofceret 8C fc quereturexercitus.Triaitaqjgenera conftat eflefignorum,vocalia, femiuoca-lia,muta. Quorum vocalia &C femiuocaliapercipiuntnrauribus.Muta vero re-ferutur ad oculps. Vocalia dicuntur qua voce humana pronuciantur, ficut in vigiliis vel in pralio p figno dicitunvt puta,vidoria,palma,virtus,deus nobif-cum,triuphus Imperatoris,SC alia quacunque voluerint dare ii qui in exercitu
  - habent
  - Signi uo* titia.
- p.086 - vue 94/288
- - DE RE MILITARI L I B. III. ^
  - habent maximam poteftatem\Sciendum tame eft, ifta vocabula quotidie debe teffer* re variari,ne ex vfuhoftesfignum agnofcant,& exploratores inter noftros ver- «wtrfiufc fentut impune.Semiuocaliafunt,qua: per tubam,aut cornua,aut buccina dan- 2^** tur.Tuba quae direria cft,appellatur Buccina, quarin femetipfam xveo circulo Tub*. flebitur .Cornu quod ex vris agreftib u s, argen to nex u m 5 tem peratu m arte,&fpi ritu,quem canentis flatus emittit,auditur.Nam indubitatisper hecfonisagno Corn“* fcitexercitus,vtrumftareautprogredi,an certe regredi oporteat :vtrum longe pfequifugientes,an receptui canere.Muta figna funt aquila,dracones, vexilla, sigtumut4 flammula rufas,pinnae Qjiocunqj enim haec ferri iufferit durior, eo neceffe eft lignum fuum comitantesmilites pergant,Sunt & aba muta figna,qu£ dux belli in equis,aut indumentis,& etiam in ipfis armis,vt dignofeatur hoftis,prxcipit cuftodiri.Prasterca manu aliquid, vel flagello more barbarico, vel certe mota qua vtitur vefte fignificat.Quae omnia in fedibus,itineribus,in omni exercitatione caftrefijvniuerfimilites & (equi & intelligere confuefcat.Cotinuusenim vfusneceflarius videtur in pace eius rei, quae in prglii confufione feruanda fit.
  - Item mutu 8t commune fignum eft,quotiens proficifcente turba excitatus pul-uis ad fimilitudinem nubium furgit,hoftiumqj prodit aduentum:fimiljter fi di uifj: fint copiaf,per nodem flammg, per diem fumusfignificat foriis quod aliter nuueiari non poteft. Aliquando in caftellorum aut vrbium turribus appen dunt trabes:quibus aliquando creriis, aliquado depofiris indicat qus gerutur.
  - Quanta fit feruada cautela,cum vicinis hoftibus mouetur exercitus. Gap. VI.
  - a Vi rem militare ftudiofius didicerunt,afferunt plura in itineribus,quam in ipfa acie pericula folere contingere. Nam in confliriu armati funt om-nes milites & hoftem cominus vident,& ad oppugnandum animo veniunt parati.In itinere autem minus armatus minufq* attentus eft miles,& fuperuentus impetu vel fraude repente turbatur.Ideo omnicurajommqj diligentia prouide re dux debet,ne proficifcens patiatur incurfum,velfi non facile at fine damno repellat illatum. Primum itineraria omnium regionu,in quibus bellu geritur, pleniffimedebethabereperfcriptauta vtlocoruminterualia,non folumpaffu-1 tmrak. um numero,fed etiam viarum qualitates perdifcat:compendia,diuerticula,mo tes,flumina,ad fidem deferipta confideret:vfqj eo, vt folertiores duces, itineraria prouinciarum ,in quibusneceilitas geritur,non tantum adnotata ,fedetia piria habuiffe firmentur, vt non folum confilio mentis, verum afperiu oculorum viam profecturis eligerent .Ad haec a prudentioribus & honoratis loco-rumcp gnaris,feparatim debet vniuerfa perquirere,& veritatem colligere de plu ribus. Praeterea fub pericnlo eligendarum viarum,duces idoneos,fci§ntesqj percipere, eofqjcuftodia: mancipare,additapoenae conteftatione velpraemii.Erunt enim vtiles ,cum intelligent nec fugiendi fibi copiam fuperefle, SC fidei praemi-um.perfidi^parata fupplicia.Prouidendum quoqj vt fapientes exercitati^ qu£ rantur,neduoru aut triu error difcrimen pariat vniuerfis . Interdu auteimperita rufticitas plura (pmittit,& credit fefeire quae nefcit.Sed cautel^ caput eft,vt ^d quaeloe* vel quibus itineribus fit piferiurus exercitus ignoretur. Tutiffimu
  - H ii nanqj
  - r
- p.087 - vue 95/288
- - « FLAVII VEGETII
  - ? 7 nantjin expediti onibus creditur facienda ncfciri.Ob hoc veteres Minotauri & )j gnu in legionibus habuerunt, vt quemadmodum ille in intimo St fecretiHimo labyrinth o abditus perhibetur ,ita ducis conliliu femper eflet occultum. Securum iter agitur,quod agendum hofies minime fufpicantur. Verum,quia exploratores altrinfccus miffi,profedionem fufpicionibus vel oculis deprehendunr, 8t interdum transfugas ^pditoresqj non defunt,quemadmodum occurri ingruc-tibus debeat,intimeturADux cum agmine exercitusprofed;urus,fideliIIimos,ar gutilTimofq} cum equis probatifiimis mittat,qui loca,per quo iter faciendu eft, in progreffu 8t a tergo,dextra,Ieuaq* pcrluftrent, nc aliquas aduerfariimoliantur inlidias.Tutius autem operantur exploratores nodibus quam diebusNam quodammodo ipfe fui proditor inuenitur,cuiusfpeculatorfuerit ab aduerfari-is deprehenfus.Primi ergo equites iter arripiant,inde pedites,impedimenta,la-gictarii,ca!ones,vehiculaqj in medio collocentur,ita vt expedita,pars peditum St equitum fubfequatur.Nam ambulantibus,interdum quide a fronte,fed frequentius a tergo fuperuentus infertur. A lateribus quoqj pari armatorum manu impedimenta claudenda funt .Nam infidiatores in alio loco impulfant, tranf-uerlo frequenter incurfu.Illud quoqj procipueobferuadu eft,vt ea pars ad quam hoftis venturus creditur,oppefitis elediffimis equitrbus St lcui armatura, nec non etiam ped itibus fagittariismuniatur.Qubdli vndiqj circunfunduturini mici,vndi<£ proparata debent efle fubfidia . Ne vero repentinus tumultus am piius noceat, antecommonedi fun t milites vt parati lint animo,vt arma in ma nibus habeant. Nam in necefiitate fubita quae conterrent , prouifanonfo-lent eiTe formidini . Antiqui diligentiffime procauebant ,ne a calonibus interdum vulneratis,interdum timentibus^ fagittariis clamore pauefadis, pugnantes milites turbarentur: ne difperfi longius aut conglobati, amplius quam expedit impedirent fuos ,hoftibusq* prodeflent. Et ideo ad exemplum miiitum,etiam impedimenta fub quibufdam lignis ordinanda duxerunt. De-Caloncs niqueexiplis calonibus (quosgalearios vocant)'idoneos ac peritosvfu legc-Galeurij bant,quos non amplius q ducentis fagifarciariis puerifq? proficerent.Hisque vexilla dabant,vt lcirent ad qua: ligna deberent impedimenta colligere. Sed pugnatores ab impedimentislaxamcnto aliqno diuididuntur,neconftipati 1 o dantur in proho ,ambulante exercitmvt locorum varietas aduenerit,ita defen-lionis ratio varietur. Nam in campis patentibus equites magis folent impugna re quam pedites. At vero in locis fylueftribus vel montolis , fiue paluftribus - pedeftres magis formidando funt copio. IJlud quoque vitandum, ne per
  - negligentiam ahisfeftinantibus,aliis tardiusincedentibus,interrupatur acies, {ntcrP0s: aut forte renuetur.Continuoenim hoftesinter prolata peruadunrr.Proponen di ergo funt exercitatiflimi campi dodores, vicarii, vel tribuni ,qui alacriores tardent,& pigriusincedentesaccelerare compellant. Nam qui multu proceiTerint,fupcruentu fa&o, non tam redire quam fugere cupiunt. Qui vero extremi funt,deferti a fuis, vi hoftium ac propria defperatione fuperan-tur. Sciendum eft etiam,quod aduerfariiinhislocisquolibi oportuna intel-jgnnt , fubfelfas occultius collocant, vel aperto Marte impetum faciunt.
  - Sed ne
- p.088 - vue 96/288
- - DE RE MILIT41I L IB. III.
  - 81»
  - Sed ne fecretanoceant,ducis przftatinduftria,fqu£ omnia prius couenit expio- quem rare.Deprehenfa quoqj fubfeffa,fi circumueniatur vtihter, pius periculi fufti-net <juam parabat inferre. Aperta autem vis fi praeparetur in montibus‘altiora loca przmiffisfunt prgfidns occupanda, vt cum hoftis aduenerit reperiatur inferior,nec audeat obuiare, cum tam a fronte q fupra caput fuu cernat armatos.
  - Quod fi anguftzfint viz,fed tamen tuta, melius cft pracedere cum fecunbus ac dolabris milites,& cum labore vias aperire,q in optimo itinere periculum fu ftinere.Przterea nofcere debemus hoftium confuetudinemivtrum node,an incipiente die,an hora reficiendi laffis fuperuenire confueuermt:& id vitare quod illos faduros ex more p utamus^Iam vero vtrum peditibus an equitibus, vtriim funditoribuSjVtru cotatis,an fagittariis amplius valeant,vtru numero hominu an armoru munitione pracellant,nosfcire conuenit:& ordinare quod nobis vti le, illis docetur aduerfu.Tradare quoq*,per diem an per node iter expediat in-choare:qua SC quata locoru interualla fint, ad qug cupimus operare: ne aftate aqug penuria obfit eutibus,nehyeme difficilesaut muizoccurrat paludes,maio resq$torretes:& impedito itinere circuueniatur exercitus , priufq ad deftinata perueuiat. Vt noftra commoditas eft,ifta fapieter vitare,ita fi aduerfarioru impi tia vel diffimulatio occafionem nobis dederit,non oportet dimitti,fed explora refblicite proditores,ad transfugas inuitare,vt quid hoftis moliatur, in przfen ti vel in futurum poffimus agnofeere: paratis^ equitibus ac leui armatura ambulantes eofdem,vel pabula vidumqj quaerentes,improuifb terrore decipere.
  - Quemadmodum flumina,quae maiora funt,tranfeantur. Cap. VII,
  - IN tranfituSuuiorum grauis moleftia neglegentibns frequeter emergit.Nam fi qua aqua violentior fuerit,aut alueus latior ,impedimenta5pueros,& inter-dumipfosignauosfolet mergere bellatores . Ergo explorato vado, duae acies equitum,eledisanimalibusordinantur,interualliscompetentibusfeparatae,vt per medium pedites & impedimenta tranfeant. Nam acies fuperior aquarum impetum frangit:inferior,qui rapti fubmerfiqj fuerint, colligit ateg tranfponit.
  - At cum altior fludus nec peditem nec equitem patiatur, fi per plana decurrat, dudis multifariam fpargitur foflis ,diuifufq}facile tranfitur.Nauigio vero amnes,haftilibus fixis,ac fuperpofitis tabulamentis peruii fiuntivel certe tumultu ario opere colligatis inanibus cuppis,additisqj trabibus tranfitum prgbent.Ex-pediti vero eqtesfafces fle cannis aridis vel vlu a facere confueuerut,fuper quos loricas SC arma,ne inundetur imponur.ipfiequiqj natando tranfeut,tcolligatif que fecu fafces ptrahutfarcinis. Sed comodius repertu eft, vt monoxylos,hoc CfecffAfcft eft,paulo latiores fcaphas,ex lingulis trabibus excauatas}<p genere ligni & fub- pertrahunt tilitate leuiflimas,carpentis fecum portet exercitus,tab'ulis pariter & clauis fer reis praeparatis.Ita abfq$ mora conftruduspons,& funibus(qui propterea habe-di funt)vindus,lapidei arcusfoliditatem prgftat in tempore.Sed inftant aduer-farii ad tranfitusfluminum,infidiasq? velfuperuentus facereconfueuerunt.Ob quam neceflitatem in vtraque ripa collocan tu r armata praefidia ne alueo inter ueniente, diuifi opprimantur ab hoftibus. Cautius tamen eft fudes ex vtraque
  - H iii parte
- p.089 - vue 97/288
- - FLAVII VEGETII
  - parte prgfigere ac fine detrimento,fi qua vis illata fuerit ,fuftinere.Quod fi pons non tantum ad tranfitum,fed etiam recurfum& commeatum neceffarius fuerit, tunc in vtroq* capite,percufiis latioribus foffis,aggereqs conftrudo,defenfo-res milites debet accipere,a quibus tam diu teneatur ,quamdiu neceffitas locorum poftulabit.
  - Quemadmodum caftra debeant ordinari. Cap. VIII,
  - /”'NOnfcquens videtur,itineris obferuatione defcripta, ad caftrorum( in qui-^-'bus manendum eft) venire rationem .Non enim belli tepore ad ftatiua vel ad mafinoem murata ciuitasfemper occurrit: $£ incautu eft plenuqj difcriminis, exercitu paffim fine aliqua munitione cofidere:cum militibus ad capiendu cibu occupatis,aut munera facieda difpfis,facile nedaturinfidig.Poftremo nodis ob fcuritas,neceffitas fomni,pafcentium equorum difperfio, occafionem fuperuen-tibuspraftat.ln metadis caftris non fufficit bcnu locu eligere,nifi talis fit,vt alter eo non poffit melior inueniri:ne vtiliorpratermilfus a nobis, SC ab aduerfa-riis occupatus,apportet inc5modu.Cauedu quoqj ne per affiate aut aqua morbo fa in jpximOjaut falubris aqua fit logius.Hyeme,ne pabulatio defit aut lignoru copia, ne fubitis tepeftatibus capus,in quo manendu eft,foleat inudarime fit in abruptis acdeuiis,5C circuiedetibus aduerfariis difficilispratfteturegrefiusme ex fuperioribus locis,miiTa ab hoftibus,in eum tela pueniat,Quibus vt oportet caute ftudiofeqj prouifis,pro neceiTitate loci vel quadrata,vel rotunda,vel trigo na,vel oblonga caftra conftitues.Nec vtiiitati prauudicatforma.Tame pulchri ora credutur,quibus vitra latitudinis fpaciu tertia pars additur logitudini. Ita autem ab agri meforibus podifinu menfura? colligi oportet,vt ad quatitatecon eludatur exercitus.Nam propugnatores angufta conftipant, & vitra quam co-uemt latiora diffundut.Tribus autem modis diffiniut caftra muniri pofle.Pri-mu in vnius nodis tranfitum,& itineris occupatione Ieuiore cum fublati cefpi-tes circudantur,& aggere faciut,fupra que valli,hoc eft, fudes vel tribulilignei ofpes - per ordine digerutur.Cefpes aute circuciditurferramentis, qui herbaru radici-pede ^us contlnet rerranr.fit altuslfemiffem,latus pedem,longus pede femis .Quod fi terra foiutior luerit,vt ad fimilitudinelateris cefpes non poffit abfeindi, tuc opere tum ultuariofofla producitur,lata pedes quinq?, alta tres: cuius intrinfe statiua cus agger excrcfcit,vtfine metu fecurus quiefeat exerCitusStatiUa autem caftra
  - caftra adlate vel hy eme,hofte vicino,maiore labore ac cura firmantur. Nam finguhe centurrie.diuidentibus campi dodoribus &principibus, accipiunt pedaturas, SC fcutis vel farcinis fuis in orbem circa propria figna depofitis, cindi gladio, foliam aperiunt,latam aut noue,aut Undecim aut tredecim pedibus:vel, fi ma* ior aduerfarioru vis metuitur,pedibus dece SC fepte( impare enim numera ob-feruari moris eft) tu fepibusdudis vel interpojfitisftipitibus ramisq?arboru,ne facile terra dilabatur,agger erigitur.Sup que ad fimilitudine muri,pinn;e,8<f ^p-pugnacula cdponutur.Opus verd ceturiones decepedis metiutur, ne qs minus foderit,aut errauerit alicuius ignauia.Id etia tribuni circueut,nec ante difcedut qui ftrenui funt,q fuerint omnia pcrfeda.Ne tame aliquis fuperuentus labora-
- p.090 - vue 98/288
- - DE RE MILITARI LIB. III, ,x
  - ibus fiat,omnes equites SC pars peditu ,qus non operatur,dignitatis priuilegio 4ite foflam in prscin&u armata confiftit,vtingruentes repellat inimicos. Prilia igitur figna locis fuis intra caftra ponutur,quia nihil eft venerabilius eorum naieftate militibus.Duci praEtorium,eiufqj comitibusprsparatur.Tribunis ta vernacula collocantur,quibus per contubernales ad munia deputatos, aqua ,li- pntorim gnum,&pabula miniftratur.Tuncpro gradu legionibus & auxiliis, equitibus,
  - & peditibuSjloca in quibus papiliones tendant,deputantur in caftrisi ac defin-gulis tenturiis quaterni equi tes SC quaterni pedites,qui excubitum nodibusfa-ciunt,eligutur.Et quia impoffibile videbatur in fpeculisper tota nodem vigila tes {ingulospermanere,ideo in quatuor partes ad clepfydra funt diuifs vigilia vt non amplius quam tribus horisnodurnis necefle fit vigilare. A tubicine om nes vigilia? committumur.Et finitis horis a cornicinereuocatur.Idoneos tame Vigilia tribuni 81 probatiffimos eligunt,qui vigilias circumeant, 8C renuncient, fi qua emerferit culpa,quos circuitores appellant,Nunc militis fadus eft gradus, & circuitores circitores appellatur.Sciendu tamen eft equites extra vallum nodurnas excubi circitores as facere debere.Per diem autem caftrispofitis,alii mane,alii poft meridie propter fatigationem hominmequorumqj angariasfaciunt.Interpraecipua conue ^ ^ nit ducem prouidere fiue in caftris,fiue in duitateconfiftat,ut animaliu pafcua, fubuediofrumenti^csterarumq^fpecierumjaquatio^ignatiojpabulatio^fecura ab hoftium reddatur incurfu.Quod aliternon poteft euenire,nifiper loca idonea,qua noftrorum ambulat commeatus, prsfidia difponantur,fiueills ciuita-tes fint,fi ue caftella munita.Quod £1 non repitur antiqua munitio,oportunis lo cis circumdata maioribusfoffis tumultuaria caftella firmantur.Namacaftris „ diminuto vocabulo funt nuncupata caftella. Intra qua? imangariis aliquanti pe zcaftris pedites,equitesqj degentes,tutum iter commeatibus prsftat.Difficile enim ho ibs ad ea loca audet accedere,in quibus a Si fronte 8i a tergo nouit aduerfarios AnZ*ri* commorari.
  - Qug & quanta confpderanda fint, vt intelligatur vtrum fuperuenti bus &iniidiis,an publico debeat marte confligi. Cap. IX.
  - QVifquis hos artis bellicscommentarios,ex probatiflimis autoribus breul atos legere dignabitur,quampnmum legem prglii,depugnandi^ cupit au dire pracepta-.fed conflidus publicus duarum vel trium horarum certamine diffmitunpoftquam partiseius,qug fuperatafuerit,fpesomnisinterridit .Ideo omnia ante cogitanda funt,ante tentanda,ante facienda,quam ad vltimum ve niatur abruptum.Boni enim duces,non aperto Marte pradium in quo eft commune periculum,fed ex occulto femper attentant,vt integris fuis,quantum pof fint hoftes interimant certe vel terreantun qua parte qusnecefTaria admodum fun^ab antiquis repta pfcribam.Prgcipua ars 8C vtilitas ducis eft, vt adhibitis ex vniuerfo exercitu fcientibus belli 8C fapientibus viris,de fuis& hoftium copiis, fapius tradet:omni(quam plurimum notet)adulatione fummota, vtrum maiorem numeru pugnatorum ipfe an hoftes habeant, vtrum ipfius,an aduerfa riorum homines magis armati fint 8C muniti.Qui magis exercitati, qui fint in
  - neceflita
- p.091 - vue 99/288
- - 9t
  - F L A VII VEGETII
  - neceffitatibus fortiores.Qugrendu cft etiam,vtrapars equites,vtra pedites habe at mciiores.Sciendumqj in peditibus maxime confifterc roburexercitus: 8C inter ipfos equites, qui contatis,qui fagittariis antecedant.Qui pluresloricas in-ducrit,quis vtiliores equos adduxerit.Poftremo ipfa loca in quibuspugnandu cft,vtrum inimicis an nobis videantur accomoda.Nam fi equitatu gaudemus, campos optare debemus:fi pedite,loca eligere angufta,foffis,paludibus, vel arboribus impedita,& aliquoties montofa,cui magis vidus abundet quam defit. Nam fames (vt dicitur)intrinfccus pugnat,& vincit fatpius fine ferro,. Maxime autem tradandumeft, vtrum protrahi neceffitatem expediat,an celerius di mica ritinterdum enim fperat aduerfarius expeditionem cito poflfe finiri :& fi dilatus fuerit in longum,aut penuria exercitus maceratur ,aut defiderio fuaru reuocatur ad ^pria: aut nihil magnu facicns,per defperationem abire compel-litur.Tuncfradi labore & tadio plurimi delerunt,aliquanti produnt, ali qanti lc tradunt. Quia aduerfis rebus rarior fides eft-, & nudari in cipit qui copiofus aduenerat. Ad rem pertinet nolfc qualis iplc aduerfarius vel eius comites optimate!^ fint:vtrum temerarii,an cauti,an audaces,an timidi,fcientes artem bellicam,an ex vfu temerepugnantes:qux gentes cum his fortes,quangnauaipug-nauerintinoflra auxilia cuius fidei qualiucg fint|viriu,quos illius animos copi£, quos habeat nofter cxercitus,qu£ pars libi magis vidoria repromittat. Eiufmo-di enim cogitationibus virtus augetur,aut frangitur.Defperantibus autem cre fcit audacia adhortatione ducis,& fi nihilipfe timere videatur,crefcit animus, fi ex infidiis vel occafione aliquid fortiter fecerit,fi hoftibus aduerfae res coeperint euenire,fi vel infirmiores aut minus armatos ex inimicis potuerit fupare. Cauendum autem eft ne dubitantem aut formidantem exercitum ad pugnam publicam aliquando producas.Intereft vtrum tyrones an veteres milites habeas,vtrum ante breuc tempus in expeditionibus fuerint,an annos aliquot in pace durarint.Nam protyronibusaccipiendi funt,quipugnare logo temporede lierunt .Sed cum legiones,auxilia, vel equites ex diuerfis ad uenerint locis, dux optimus 8£ leparatimfingulos numeros per tribunos eledos,quorum f citur in-duftria,ad omnia genera exercere debet armorum:& poft in vnu colledos,qua-fi depugnaturos conflidu publico exercebit. Ipfe liepius tentabit quicquid artis poflit habere,quid virium,quemadmodu libi ipficonfentiant, vtrum ad tubarum monita,ad fignorum indicia,ad prxeepta vel nutum fuum diligerer obtemperent. Sl errant in aliquibus,exerceantur atqj doceantur quam diu poflint elTepcrfedi.Siverdin campi curfione, in fagittando,in iaculando,in ordinada acie ad plenum fuerint eruditi,&e fic quidem temere occafione captata,/ad publicam deducedi funt pugnam,fed ante minoribus pradns imbuendi.Dux itaque vigilans,lobrius,prudens, tanquam de.ciuili caufa inter partes iudicaturus adhibitoconfilio,defuis,& aduerfarii copiisiudicet.Etfi multis rebus luperi-or inuenitur,opportunumfibi differat inire conflidum.Si vero aduerfarium in telligit potiorem,certamem publicum vitet.Nam pauciores numero & inferiores viribus,fuperuentus & infidiasfacientes, fub bonis ducibus reportauerunt fiepevidoriam.
- p.092 - vue 100/288
- - DE RE MILITARI LIB. III. n
  - Quid oporteat fieri,fi quis defuetum a pugna habeat exercitum vel tyronem* Cap. X.
  - /^\Mnes artes omniacp opera quotidiano vfu SC iugi exercitatione proficiut. ^'Qjjod fi in pamis verum eft,quanto magis decet in maximis cuftodirif Quis autem dubita t artem bellicam rebus omnibus efle potiorem ,p@r quam li bertas retinetur,& dignitas prouinciat propagatur, & conferuatur imperium*' Hanc quondam relidis dodrinis omnibus Lacedsmonii, poftea coluere Ro-mani .Hanc folam hodie quoqj Barbari putant efle feruandam. Cxtera autem in hac arte confiftere omnia,aut per hanc aflequi fe pofle confidut.Hxc dimica turiseftneceflaria,per quam vitam retineant,8C vrdorianfconfequantur .Dux ergo cui tanta poteftatisinfignia tribuutur,cuius fidei atqj virtuti pofleflorum fortuna,tutela vrbium,falus militum,reip.creditur gloria,non tantum pro vni uerfo exercitu,fed etia pro fingulis cotubernalibus debet efle folicitus. Si quid enim illis eueniat in bello,& ipfius culpa 8C publica videtur iniuria .Ergo fi ty ronem,vel diu armis defuetum ducit exercitum,fingularum legionum fiue auxiliorum,nec non etia vexillationum vires,animos,confuetudinem,diligenter exploret .Sciat etiam (fi poteftfieri)nominatim quis comes,quis tribunus,quis domefticus,quis contubernalis,quantum poflitin bello,autoritatem^ maxima feueritate fumat,omnes culpas militares legibus vindicet,nulli errantium credatur ignofcere,in diuerfis locis ex diuerfisoccafionibus omnium experimenta praciptat.HisCvtoportet)itacuratis,cumdifperfiad pradandumfecuriober-rant hofles,tunc probatos equites vel pedites cum tyronibus , aut inferioribus mittat,vt ex occafiane,fufis inimicis,& illis peritia,& reliquiscrefcat audacia» Ad tranfitus fluuiorum,ad pracipitiamontium,ad fyluarum anguftias, ad paludum aut viarum difficultates ,fuperucntusnullofciente di'fponat:atq} iter fu-um ita temperer,vt aut cibum capientcs,aut dormientes,aut vacates certe, fecu-ros,inermes,difcalciatos,diftridis equis,nihil fufpicantes ipfe paratus inuadat, quatenus in huiufmodi certaminibus fui fiduciam colligant. Nam qui ante 16- • gum tempus, aut omnino nunquam videre homines vulnerari vel occidi, cum primum afpexennt perhorrefcunt:& pauore confufi , defuga magis quam deco flidu incipiunt cogitare.Praterea,fi excurrant aduerfarii, longo itinere fatigatos aggrediatur,Sl vltimus aut certeinfperatus fuperueniat.Eos etiam qui loge a fuis aut pabuli aut pratdaz gratia commorantur,fubito occupet cum deledis. Illa enim ante tentanda funt ,quaz fi male ccflerint, minus noceant:fi bene,pluri mum profint. Inter hoftes difeordiarum ferere caufas fapientis eft ducis. Nulla enim,quamuis fit minima natio,cito poteft ab aduerfariis deleri, mfi propriis fimultatibusfeipfaconfumpferit.Nam fic ciuileodium ad inimicorum perni ciempracepseft,ad vtilitatem fuat defenfionis incautum .Vnum illud in hoco-perepradicandu eft,vt nemo defperet fieri pofle quaefada funt. Dicat aliquis, Multifunt anni,quibus nullus fofla,aggere, vallo, manfuru circudatexercitu. Refpondebitur.fi fuiflet ifta cautela,nihil nodurni aut diurni fupuentus hofli u nocere potuiflet.Perfs imitantes Romanos,dudis foflis caftra conftituunt:&
  - quia
- p.093 - vue 101/288
- - Sspctmi
  - riganti*
  - tum
  - mtgtutuio
  - quia arenofafant prope omnia,faccos,quos inanes portauerant,ex pulucrulen -tafqme ibi effodito r) terra comple nt,eorum qj cumulo aggerem faciunt.Omnes barbari carris fuisin orbem connexis ad fimilitudinem caftrorUm,iecurasa fu-perucmeatibus exigunt nodes. Veremur ne difeere nequeamus,qug a nobis alii didiccruntfHacex vfu librifq$difcenda,quat antea feruabantur,fed omiffadiu nemo quafiuitiquia vigentibus pacis officiis,procul aberat bellorum neceffitas. Sed ne impoffibile videatur armorum difciplinam, cuius vfus interciditjrepa-rari poffe,doceamur exemplis. Apud veteres res militaris in obliuionem fapi-7us venit,fcd a libris repetitaeft,poftea ducu aufforitate firmata. Scipio Aphri-canus fub aliis imperatoribus Hifpanienfes exercitus frequeter viffos accepit: hos difciplinam regula cuftodita,omni opere foffifcj? faciendis ita diligenter ex-ercuit,vtdicerct fodientes luto inquinari debere,qui fanguine hoftium madere voUiiffent.Tum ipiedeniqjNuma tinos fic, capta ciuitate,f concremauit vt nullus euaferit.Metellus in Aphrica Albino imperante fubiugatu accepit exer citu,quem itaemendauit veteribus inftitutis,& difciplina maiorum, vt poftea eos,a quibus fub xugu miffi fuerant,fuperarent.Cymbri quoqj Cepionis & Manilii & Syllam legiones inter Galiias deleueruntiquaru reliquias cum C.Mari-us fufeepiiiecita crudiuit fcientia 8C arte pugnandi,vt innumerabile multitudi nenonfoluCymbroru/edetiaTeutonum &fVmbrorum publico Marte dele ret,Facilius au te eit a d virtute inftruere nouos milites quam reuocare pterntos.
  - Qgje iplb die procuranda (int vel agantur,quo publica
  - committitur pugna. Cap. XI.
  - *pRsmiffisleuionbus artibus belli, ad publici conflidus incertum & fatalem diem nationibus ac populis,ratio difciplina militaris in uitat. Nam in euen tu aperti Martis vifforisf plenitudo confifiit. Hoc ergo tempore tanto magis duces debent effe fol£citi,quanto maior fperatur diligetibus gloria,& maius p$ riculum comitatur ignauos:in quo momento peritia vfus,pugnadi doctrina co fiiiumqj,dominatur. Veteribus faculis mos fuit,parco cibo curatos militesad certamen educem,vt citatiores fumpta redderet efca, & longiore cofiidu non fa rigarentur inedia- Praterea obferuandumeft prafetibus hofiibus, fiue ex caftris fiuecxdustateprodncasadpradmmnedumperangufta portarum particula-tim procedat exercitus,a collefits & praeparatis debilitetur inimicis. Ideoque prouidendamcffvtanteomnesmilitesegredianturportasj&aciem priuscon-ftruant,quatn hoffis adueniat. Quod, fi intra ciuitatem manentibus imparatis adueacrine,autdii&raturegreffusaut certe' diffimuletunvt quum aduerfarii in&kare coeperint his quos non putant exituros ,cdm ad prodam vel redeundo coauctcerint animo, cum ordines foluerint,tunc illis ftupentibus leffifllmi qniqj prorumpat, &. confeftim aggrediatur ignaros. Obferuaturautem nelon* go fpaciofatigentur milites, ne laflos poft curfum equos ad publicum praelium cogasimultum virium labore itineris pugnaturus amittit.Quid faciet qui adia-ciem anhelus aduetatfHoc & veteres declinarut & fuperion noftra atate ,cum Romani duces pimpiria non cauiifletfne qd amplius dica)exercitus pdiderut.
  - Impar
- p.094 - vue 102/288
- - DE RE MILITARI LIB. III. *
  - Impar enim conditio efl.Iaflum cum requieto,fudantem cum alacri,currentem cum eo qui fteterit inire conflidum.
  - Jnueftigandum quid fentiant milites pugnaturi. Cap* XII.
  - IPfa die qua certaturi funt miltes, quid fentiant diligenter conuenit explora-rc.Nam formido velfiduciaex vultu,verbis, iucefTu,motibus cernitur. Nec formido. confidas fatis,fi tyro pralium cupitrinexpertis enim dulcis eft pugna.Et noue-ris te oportere differre,fi exercitati bellatores metuerint dimicare. Monitis tamen & oratione ducis exercitui virtusaccrefcit & animus ipracipue fi foturi certaminis talem acceperint rationem, qua fperent fe facile ad vidoriam perue turos.Tunc inimicorum ignauia,vel error oftendendus eft:vel fi antea a nobis fuperati funt,commemorandum. Dicenda etiam quibus militum mentes odio Quifas aduerfariorum,in iram,& indignationem moueantur. Animis pene omnium duxexerd hominumhoc naturaliter euenfovt trepident cum ad % t*mo»A
  - ne dubio autem formidolnfiores funt, quorum mentes ipfecofunditafpedus.
  - Sed hoc remedio formido lcnitur,fi antequam dimices,frequenter exercitum tu **mcdiu
  - um locis tutioribus ordines,vnde & videre hoftem & agnofeere cofuefcant .In- “ forflii terdum audeant aliquid ex occafione,aut fugent, aut interiman t inimicos .Ini- Mm 'm micorum mores,aduerfariorum arma & equos recognofcant.Nam quaexvfu funt,non timentur. 1
  - Quemadmodum idoneuslocus eligatur ad pugnam. Cap. XIII.
  - BOnum ducem conuenit nofle magnam partem vidoria:,ipfum loeu in quo dimicandum eft poffidere. Elabora ergo,vt conferturus manum,primum auxilium capias ex loco, qui tanto vtilior iudicatur,quanto fuperior fuerit oc-cupatus.In fubiedos enim vehementius tela defcendunt,& maiore impetu ob-nitetes,pars altior pellit.Qui aduerfo nititur cliuo,duplex fubit,& cum loco 81 cu hoftecertame. Sedilia diftantia eft, quod fi de peditibus tuis vidoriam Ipe-ras contra equites hoftium,loca afpera,inaequalia,montofa debes eligere.Si vero de equitibus tuis cotra aduerfariorum pedites vidoriam quiris, fequi debes paulo quidem editiora loca,fed plana atque patentia, neque fyluis,neque paludibus impedita.
  - Qiicmadmodum acies debeat ordinari vt in conflidu
  - reddatur inuida, Cap. XIIII.
  - ORdinaturus aciem tria dej3(^anteprofpicere,folem,puluerem,&r ventum.
  - Nam lol ante faciem eripit vifumrventus contrarius tua infledit ac depri mit,hoftium adiuuat tela . Puluis a fronte congeftus oculos implet 8C claudit. Hzec momento eo quo acies ordinantur,etia imperiti vitare folent-.fed duci pro uido cauendum eft in futuru, nepoft paululu accedente die noceat folismuta-ta conuerfio,nec ventus aduerfus hora folita eo pugnante nafcatur.lta ergo co ftituantur ordines,vt hac poft occipitium noftrum fint,&(fi poteft fieri)aduer farioru impetant faciem. Acies dicitur exercitus inftrudus:frons qua: aduerfu
  - hoftes
- p.095 - vue 103/288
- - 94
  - FLAVII VEGETII
  - hoftes fpe&at. Haec in publica pugna,fi fapienter difponitur,plurimumiuuat: fi imperite,quamuis optimi bellatores fint,mala ordinatione frangutur Jnftru dionis lex eft,vt in primo exercitati Si veteres milites collocentur, quos antea principes vocabant.In fecundo ordine circudati cataphradis fagittarii, & op-ArmtorU timi milites cum fpiculis vel lanceis ordinentnr,quos prius haftatos vocabant. interjlitia Singuli autem armati in diredum ternos pedes inter fe occupare confueuerunt, hoc eft,in mille paffibus millefexcenti fexaginta fex pedites ordinantur in lon gum:vt nec acies interluceat,& fpacium fit arma tradandi.Inter ordine aute 8i ordine a tergo in latum fex pedes diftare voluerunt,vt haberent pugnates fpacium accedendi atque recedendi:vehementius enim cum faltu curfuqj tela mit , tuntur. In his duobus ordinibus Siatate maturi, Si vfu confidentes, 8i muniti
  - grauioribus etiam armis collocantur.Hi enim adinuicem muri,nec cedere,nec fequi aliquando cogendi funt,ne ordines turbentrfed venientes aduerfar ios excipere, Si ftando pugnandoqj repellere vel fugare. Tertius ordo difponitur de armaturis velociffimis,defagittariis iuuenibus,de bonis iaculatoribus, quos an Temtarij, teaferentarios nominabant. Quartus item ordo conftruitur de fcutatis expedi tiffimis, defagittariis iunioribus, dehis qui acriter verutis vel martiobarbuiis (quasplumbatasnominant)dimicant,qui dicebantur leuis armatura. Sciendu ergo eft,flantibus duobus primis ordinibus,tertium Si quartum ordinem ad £ uocandu cu miffilibus Si iagittis primo loco femp exire. Quod fi hoftes in fuga vertere potuerint,ipfi cum eqtibusperfequutur.Si vero ab hoftibus pulfi fue nnt,redeunt ad primam & fecundam aciem,'& inter ipfos recipiunt fe ad loca fua.Prima aute Si fecunda acies cum ad fpathas Si pila(vt dicitur)ventum fuerit,totum fuftinet bellum . In quarta acie ponebantur interdum carrobaliftae, fundibula* manubaliftarii,fundibulatores,funditores.Fundibulatores funt qui lapides fu fuftibalus ^kalis sciunt • Fuftibalus fuftis eft longus pedibus 4 cui per medium ligatur rLitores' funda de corio:& vtracg manu impulfus, prope inftar onagri dirigit faxa.Funditores funt quifundiscxlino vel fetis fa<ftis(has enim dicunt efle meliores)co . torto circa caput brachio dirigunt faxa.Qjiibus fcuta deerant, fiue lapidibus manu ia<ftis,fiue miffilibus in hoc ordine dimicabant,quos accenfos,tanqua iu mores Si poftea additos nominabaut.Sextus ordo poft omnes a fortiffimis, Si Triari], fcutatis,^ omni genere armorum munitis bellatoribus tenebatur,quos antiqui Triarios appellabant.Hi,vt requieti Si integri acriusinuaderent hoftes,poft vl " timas acies federe confueuerant. Si quid enim primisordinibus accidiffet, de horum viribus reparationis fpes tota pendebat.
  - F atio podifmi quantum fpacium in acie inter fingulos homines in longum,vel in latu inter fingulos ordines debeat cuftodiri. Cap. XV.
  - T7 Xplanato autem qualiter debeat inftrui acies,nunc podifmum menfuram-/que ipfius ordinationisexpona.In miHepaffibus capi,vna acies mille fex-centos fexginta fex fufcipitpedites: propterea quiafinguli pugnatores ternos occupat pedes. Qiidd fi fex acies in millepaffibus capi volueris ordinare,noue milia nogenti nonaginta fex pedites fut neceflarii.Si aute in ternos ordineshuc
  - numerum
- p.096 - vue 104/288
- - DE RE MILITARI LU3. Iil.
  - 97
  - numerum volueris tendere, duo milia paffuum coprehcndes.Sed melius eft plu res acies facere,quam militestfpargere.Senos autem pedes a tergo inter lingulas acies in latum diximus patere debere, Si ipfi bellatores flantes lingulos obtinet ex^nders pedes.Ideoq? fi fex acies ordinaueris,quadraginta & duos pedes in latum,Si mii le paflus in longum,roooohominum tenebit exercitus.Si autem in ternos ordinare volueris u pedes in latum,& duo milia paffuum in longum, i°ooo tenebit exercitus. Ad hanc rationem fiueaocoo, fiue joooc peditum fuerint luxta menfu-ram podifmi, fine aliqua dubitatione difficultatis poterunt ordinari, nec dux fallitur cum fciat qui locus quantos poflit capere armatos . Denicg fi anguftior locus fit, vel multitudo fuffkiat, iam inde nouem vel amplius acies ordinari conuenit.Magisenim expedit vt conferti pugnent,quam longius feperati a fu-is. Nam fi nimium fuerit acies attenuata, cito ab aduerfariisfada impreffione perrumpitur,Si nullum poftea poterit effe remedium.Qui aute numeri in dextro cornu, qui in finiftro, qui,in medio debeant ordinari, veliuxta dignitates eorum {eruatur ex more,vel certe pro qualitate hoftium commutatur.
  - De equitibus ordinandis. Cap. XVI.
  - /"""*Onftrud:a acie peditum, equites ponuntur in cornibus, ita vt loricati om-^-vnes,& contati iun&i fint peditibus.Sagittarii autem,vel qui loricas non ha bet longius euagentur. A fortioribus nanqj equitibus, peditu protegeda funt la tera:& a velocioribus atque expeditis, hoftium cornua perfindenda funt atque turbanda. Scire dux debet contra quos grumos,hoc eft, globos hoftium, quos Grumi equites oporteat ponere.Na nefcio qua occulta ratione,immo pene diuina,alii contra alios dimicant melius:& qui fortiores vicerant,ab inferioribus fape vin cuntur.Quod fi equites impares fuerint, more veterum velociffimi cum fcutis leuibus pedites,ad hoc ipfum exercitati iifde mifcendi funt,quos expeditos velites nominabat.Quo fado quamuis fortiffimi hoftium venerint equites,tame Yelitei aduerfus mixtum agmen pares effenon poffunt . Vnum hoc remedium duces veteres inuenerut,vt affuefa cerent iuuenes curretes egregie,8^ inter binos eqtes, lingulos ex his pedites collocaret,cum leuioribus fcutis,gladiis,at<j miflilibus.
  - De fubfidiis qua poft aciem collocantur. Cap. XVIL
  - SEd optima ratio eft,& ad vidoriam plurimum confert, vt ledifiirnos de peditibus,equitibus,cum vicariis,comitibus,tribumfq} vacantibus,habeat dux poft aciem pratparatos:alios circa cornua, alios circa medium, vt ficubi hoftis vehementer mfiftit,ne rumpatur acies prouolent fubito, Si fuppleatloca-.addi-taqj virtute,inimicorum audaciam frangant. Hoc primi Lacones inuenerunt, quos imitati funt Carthaginenfes,Romani poftea vbique feruauerunt.Hac di-fpofitione nulla melior inuenitur. Nam direda^ieshocfolum agere debet fi poteftjVt hoftem repellat,aut fundat.Si cuneus agendusfit,aut forfex,fuperflu-os habere debes poft aciem,de quibus cuneum aut forficem faciasifi ducenda fit Serra, ite ex abundatibus ducetunnam fi de loco fuo ordinatum militem tranf ferre coeperis,vniuerfa turbabis,Si globus hoftium feparatus, aut alam tua, aut
  - I partem
- p.097 - vue 105/288
- - sS FLAVII VEGETII
  - partem aliquam vrgere coeperit, nili fuperfluos habeas quos contra globos pof-fis opponere,fiue equites, fiue pedites de acie tuleris,dum aliam vis defedere,ali am periculofius denudabis . Quod Ii bellatorum tibi copia no abundat,melius eft aciem haberebreuiore,dummodo in fubfidiis colloces plurimos. Nam plu« res circa medias partes campi, ex peditibus bene armatis debes habere ledifli-mos,de quibus cuneum facias, Si ftatim aciem hoftium rumpas. Circa cornua autem de contatis loricatis^ equitibus ad hoc feruatis,& leui armatura peditu, alas hoftium drcumuenire te conuenit.
  - In quo loco primus dux ftare debeat,in quo fecundus,
  - in quo tertius. Cap. XVIII.
  - T~\ Vx qui prgcipuam fuftinet poteftatem inter equites Si pedites in parte de •—^xtra itare cof»euit.Hic enim locus eft in quo tota aciesgubernatur,ex quo redus eftlibercp prpcurfus.Ideo aute in vtrofij conliftit,vt Si confilio regere, 8C autoritate tam equites quam pedites ad pugna poflit hortari.Hic de equitibus fupnumerariis,mixtis peditibus expeditis,aduerfarioru finiftrum cornu, quod contra ipfum ftat,circuire Si a tergo femp vrgere debet. Secudusdux in media acie ponitur peditu,qui eam fuftentet & firmet.Hic fortiflimos pedites,&bene armatos de fu perfluis fecum habere debet, de quibus aut ipfe cuneum faciat 8C hoftiu aciem rumpat-.aut fi aduerfarii cuneum fecerint,ipfe forfice faciat, vt cu neo illi poflit occurrere.In finiftra parte exercitus, tertius dux efle debet,fatis bellicofus Si prpuidus,quia finiftra pars difficilior eft & velut manca in acie co fiftit. Hic bonos eqtes fupernumerarios Si velociflimos pedites fecu habere debende quibus finiftrum cornu femper extedat, necircumueniatur ab hoftibusj Clamor autem (quem quidam barritum vocant) prius no debet attolli, quam-acies vtraqj leiunxerit.Imperitorum enim velignauorum eft vociferari de lon. ge,cum hoftes magis terreatur, fi cum telorum idu clamoris horror acceflerit. Semper autem ftudere debes,vt prior inftruas aciem,quam hoftis, quia ex arbitrio tuo poteft facere quod tibi vtile iudicas, cum nullus obfiftat-.deinde Si tuis auges cofidentiam, & aduerfariis fiduciam minuis,quiafottioresvidenturqui prouocare non dubitant.Inimici autem incipiuntformidare, qui vident cotra
  - ac*es ordinari .Huic additur maximum commodum, quia tu inftrudus para 10 tusqjtordinatem Si trepidum aduerfarium praeoccupas.Pars enim vidoriat eft inimicum turbare antequam dimices.
  - Quibus remediis virtuti vel dolis hoftium refiftatur in acie. Cap. XIX.
  - Xceptisfupcruentibus vel incurfionibus repentinisex occafione,quam nu-Aequam dux exercitus amittit,iam in itinenbus,fatigatis,in fluminu trafgref fione diuifis in paludibus occupatis, in iugis montiu laboratibus,in capis fpar-
  - fis, atqj fecuris in manfione dfcrmientibus, oportunu praelium lemper infertur: cum aliis negotiis occupatus hoftis, prius interimatur quam praeparare fe pof-
  - fit. Quod fi cauti funt aduerfarii,^ infidiaru nulla fit copia,tucaduerfu praefe tes,fcientes,videtesq$,aequa coditionepugnatur.Inde ars belli,no minus in hoc aperto conflidu, quam in ocultis fraudibus adiuuat eruditos. Cauendum vel
  - maxime,
- p.098 - vue 106/288
- - 99
  - DE RE MILITARI L I B. III.
  - maxime,ne ab ala,cornuqjfiniftrof quod faepius euenit) aut certe dextro(quod tame raro contingit)circumueniantur tui a multitudine hoftium,a vagantibus globis,quosgrumos vocant.Quod fi acciderit,vnum remedium eft,vt alam cor nuqj replices & rotundes:quatenus conuerfi tui,fociorum terga defendant .Sed & in angulo ipfius extremitatis fortiflimi collocentur,quia ibi impetus amplior fieri confueuit.Item aduerfum cuneum hoftium,certis reliftitur modis .Cuneus dicitur multitudopeditum,quariun&a cum acie primo anguftior,deinde latior ^ceditj^ aduerfariorum ordines rumpit quia a pluribus in vnum locu tela mittuntur.Quam rem milites nominat caput porcinum .Contra quem or-dinatioponitur: quam forficem vocat.Nam ele&iffimis militibus confertis in V literam ordo componitur:^ illum cuneum excipit,atq? ex vtraq$ parte con-cluditjquo fa<So aciem non poteft erumpere . Item ferra dicitur, qux a ftrenuis direda,an te frontem opponitur hoftibus,vt turbata acies reparetur .Globus au tem dicitur,qui a fua acie ieparatus, vago fupuentu incurfat inimicos, contra quem alter populofior vel fortior immittitur globus. Obferuandum quocp eft, ne fub tempore,quo iam committitur pugna, velis ordines commutare,aut de locis fuis aliquos numeros ad alia trasferre- Statim enim nafcitur tumultus atqj confufio& imparatis conturbatis^ facilius hoftis incumbit.
  - Quot generibus pugna publica committatur, & quomodo etiamqui inferior eft numero & viribus,valeatvi&oria obtinere. Cap. XX,
  - DEpugnationum feptem fiint genera,quum infefta ex vtraeg parte figna co fhgut.^na depugnatio eft fronte longa,quadrato exercitu,ficut etia nunc ^ppe femper folet prolium fieri. Sed hoc genus depugnationis periti armorum non optimum iudicant, quia cum in prolixo fpacio teditur acies, non aqualis femp campus occurrit ,&hiat aliquado in medio finus aut curuatura fit,8£ ita in eo loco acies frequeter irrupitur.Prxterea fi multitudine aduerfarius antece dit,a lateribus aut dextra aut fimftra ala circumuenit, in quopericulu magnu eft,nifi fupnumerarios habeas qui fuftineat, hoftecg repellat. Hoc genere folus debet cofligere,qui SC plures & fortes habuerit bellatores,vt ex vtroqj cornu ho Ite circuueniat, & quafi in finu fui concludat exercitus. Secuda depugnatio eft publica,qua: plurimis melior. In qua fi paucos ftrenuos loco idoneo ordinaue-ris,etiam fi multitudine hoftiu & virtute turberis,tame poteris reportare viclo-ria.Huius talis eft modus. Cum inftrudhe acies ad congreftu veniut, tunc tu fi-niftra ala tua a dextta aduerfarii tui longius fepabis,ne vel miflilia ad ea vel fa-gittx pueniat .Dextra aute ala tua finiftrg alx illius iunges,& ibi primu inchoa prariiu :ita vt cum peditibus optimis,&pbatiftimisequitibus finiftra parte illius,ad quamteiunxeris,aggrediaris atqj circueas, SC detrudendo atq; fupeurren do ad hoftiu terga puenias.Quod fi femel aduerfarios exinde pellere coeperis,ac cedetibus tuis indubitatam vuftoria cofequeris , & pars exercitus tui, quam ab hofte fubmoueriSjfecura durabit. Ad fimilitudinem autem Aliterx vellibells fabnlis,acies in hoc dimicandi genere conftituitur.Qiidd fi te prior aduerfarius iecerit, quos poft aciem fupernumerarios diximus debere poni, tam equi-tesquam pedites ad finiftrum tuum colliges cornu, & fic aduerfario refiftes
  - I ii magnis
  - Cuneus.
  - Caputpor* cinum. forfex.
  - Serra. Globus.
- p.099 - vue 107/288
- - FLAVII VEGETII
  - magnis viribus,ne arte pellaris.Tertia depugnatio eft limilis fecucta: fed in hoc deterior,quod a finiftro cornu tuo cum illius incipis dextro cofligere. Nam qua fi mancus impetus eft eorum,& apte cum difficultate aggrediuturhoftes,quiin finiftro dimicant cornu .Quod aptius explanabo.Si quando alam tua finiftram longe habueris meliorem,tunc & fortiflimos equites peditefcg coniuge,& in co greflu ipfam primam applica ad alam hoftium dexteram,& quantum potes ad uerfarii dextram parte pellere & circuire feftina .Tu autem alia exercitus parte in qua deteriores bellatores habere te nofti,a finiftra illius longe fepa,ne vel gladiis inuadaturjvel ad eam tela pueniant.Inhoc genere cauendum eft,ne inimicorum cuneis tranfuerfa tua acies elidatur. Hoc autem modo vno cafu vtilitec pugnabitur,fi aduerfarius infirmius dext ru cornu habuerit,& tu logefortiusfi niftrum.Quarta depugnatio talis eft,Cum ordinaueris acie,ante quadringetos vel quingentos paflus,quam ad hoftem puenias, non fperante eo, fubitb ambas alas tuas incitare te conuenit,vt ex vtroqj cornu improuifos hoftes vertas in fugam, & celerius vidoriam confequaris.Sed hoc genus certaminislicetcitofiipe ret,fi exercitatos fortiffimofqj produxerit,tamen periculofum eft,quia media aciem fua,qui fic dimicat,denudare compellitur,&' in duas partes exercitu fepa rare.Et fi primo impetu vidus non fuerit inimicus,habet poftea occafione,qua inuadat 8C diuifa cornua,& mediam aciem deftitutam.C^inta depugnatio eft quartae fimilis.Sed hoc vnum amplius habet^quia leuem armatura & fagittari-nediam 05 antef prima aciem ponit,vt illis refiftentibus non poflit acies irrupi.Nam fic
  - de dextro cornu fuo,illius finiftrum:& de finiftro cornu fuo,illius dextrum ag-greditur.Quod fi fugare poterit,ftatim vincit-.fin minus,media acies illius non laborat,quia a leui armaura fagittariiscg defenditur.Sexta depugnatio optima eft,& ^pe fimilis fecunda,qua vtuturqui de numero fuoru SC de virtute defpe rant.Lt fi bene ordinauerint,quauis cum paucioribus,femper vidoriam confe quuntur.Nam cum inftruda acies ad hoftes accedit, dextra alam tua finiftrae /• alse hoftium iuge,& ibi per equites ^batiffimos & velociffimospeditesincipe pradiari,Reliquam autem partem exercitus tui, longiffime a dextra parte illius remoue,& diredum porrige, quafi veru .Nam fi partem finiftram illius & a lateribus & a tergo coeperis eaxlere, fine dubio vertes in fugam . Aduerfarius autem nec de dextra parte fua,nec de media acie poteft fuis laboratibus fubue nire,quia acies tua extenditur,8£ tota feporrigit ad fimilitudinem 1 literz,Ion-giflimeq} recedit ab hofttbus.Quo genere in itinenbns fepe confligitur .Septima depugnatio eft,qu£ loci beneficio adiuuat dimicante .In hac quoq? & cum paucioribus,^ cum minus fortibus poteris aduefarium fuftmere,(i monte ,aut mare,aut flumen,aut lacum,aut duitate,aut paludes,aut abrupta in parte vna habeas,ex qua hoftis non poflit accedere, reliquum exercitum tuu direda acie ordines.Sed in ilia ala quae munitione non habet, omnes equites Sc ferentari osponas.Tuuc fecuriusprotuo arbitrio cum hofte confliges,quia ab vna parte loci natura te munit, ab alia duplex prope ponitur equitatus. Illud ta men obferuandumeft, quo nihil melius inuenitur, vt fiue de dextero cornu tuo cum illius finiftro pugnare volueris,ibi fortiffimos ponas:fiuede fini-
- p.100 - vue 108/288
- - DE RE MILITARI LIB. III.
  - ftro cum illius dextro,ibi ftrenuiflimos colloces:fiue in medio facere cuneos vo lueris,per quos hoftium acies rumpas, in cuneo exercitatiflimos ordines bella-tores.Vi&oriaenim per paucos fieri confueuit. Tantum eftvt eledi aducefa-pientifTimo,in his locis in quibus ratio 8t vtilitas poftulat,ordinentur.
  - Viam abfcedendi ab hoftibus dandam, vt deleantur facilius fugientes. Cap. XXI.
  - T)Leriquerei militaris ignari,pleniorem vi&oriam credut, fi aduerfarios aut -L locorum anguftiis, aut armatorum multitudine circundedermt, vt aditum non inueniant abfcedendi. Sed claufis ex defperatione crefcit audacia, & cum fpci nihil eft,fumit arma formido. Libenter cupit commori,qui fine dubiofcit fe efle moriturum.Ideoq; Scipionis laudata fentetia eft,qui dixit,viam hoftibus qua fugerent,non efle muniendam.Nam cum abfcedendi aditu patefa&o,men tes omniu ad praebenda terga cofenferint,multi more pecoru trucidantur. Nec infequentiu vllu periculu eft,cu vidi (quibus defedi poterat)arma couerterint in fugam.Hoc genere quanto maior fuerit exercitus, tanto facilius multitudo profternitur.Neqj enim ibi requirenduseft numerus,vbi animus femel territus, non tam tela hoftium cupit declina re,quam vultum.Oeterum claufi,licet exigui numero 8C infirmi viribus,hoc ipfb tamen funt hoftibus pares, quia defpe-rates fciunt aliud fibi licere non pofle. Na vna falus vidis,nulla fperare falute.
  - Quemadmodum ab hofte recedatur,fi confiliu pugnae difpliceat. Cap.XXII.
  - T^Igeftisomnibus quae ratio militaris experimetis SC arteferuauit, vnum fu-' pereft docere,quemadmodum recedatur ab hoftibus. Nam difciplinaebel licac Si exemplorum periti, nufquam maiuspericulum imminere teftantur.Qui enim ante cogreflum recedit ex acie,8( fuis fiduciam minuit & inimicis addit audaciam. Verum quia hoc faepius necefle eft euenire,quibus modis tuto pofTit fieri declarandum eft.Primum vt tui nefciat ideo te recedere, quia declinas ini re conflidum,fed credant arte aliqua fe ideo reuocari, vt ad oportuniore locu inuitetur hoftis,vt facilius fupereturraut certe infequetibus aduerfariisfecretio-res collocentur infidiae.Nam necefle eft ad fuga parati fint,qui duce fuu fenti-unt defperare.Illud quoq? vitandu eft,nehoftes te recedere fentiat,8£ ftatim irruant. Propterea pleriqueante pedites,fuos equites pofuerunt, vt difcurrentes aduerfarios videre non finerent,quando peditesabfcedebant.Item articulatim-incipientes a primis,fingulas acies fubducebant,retroq} reuocabat,in gradu fuo manentibus reliquis:quos fenfim poftea ceflimqj ad illos iungebant, quos fub-duxerat.Primum aliquatu exploratis itineribus,no<ftu cum exercitu recedebat: vt hoftes die orto,cum intellexiflent,non poflent comprehendere praecedetes. P r^terea leuis armatura praemittebatur ad colles, a quo fubito tuto reuocare-tur exercitus:& fi hoftes infequi voluiflent,a leui armatura, quae antea occupa-uerat locum,additis equitibus fundebantur.Nihil enim periculofius exiftima-tur,quam,fi incofulte infequetibus,ab his qui in fubfefla fuerint,vel ante fe pa-rauerint,obuietur. Hoc tempus eft quo oportune collocantur infidig,quia
  - I iii aduer-
  - N
  - I
- p.101 - vue 109/288
- - FLAVII VEGETII
  - aduerfum fugientes,maior audacia & minor cura eft. Necefiario autem ampli. orfecuritasgrauiusfolethaberedifcrimen.Imparatis,cibumcapientibus,in itinere lafTis,equos fuos pafcentibus, ac nihil tale fufpicatibus fuperuentus alTolet fieri.Quod & nobis vitandu eft,&hofti in eiufmodi occafiombus permciesin-ferenda.Hoc enim cafu oppreflis,nec virtus poteft,nec multitudo ^defleiquia qui in acie publica vincitur pugna, licet SC ibi ars plurimum profit, tamen ad defenlionem fuam poteft accubare fortunam.Qui vero fuperuentus Sl fubfeflas inlidias paffuseii,culpam fuam non poteft excufare-.quia hoc euitare potuit, 5i per fpeculatores idoneos ante cognofcere.Cum receditur, talis fraus fieri cofue uit.Kedo itinere pauci equites confequutur , valida manus occulte p alia mittitur loca: vbi ad agmen inimicorum peruenerunt equites, tentant leuiteratqj dilcedunt.Ille credit quicquid inlidiarum fuerat praferiifle, fine cura refol-uiturin negligentiam. Tunc illa manus,qua:fecreto itinere deftinata fuerat,fu perueniesoppnmit ignorantes.Multi cum abhoflediicedunt,fi per fyluasituri funt,pramittunt qui abrupta vel anguftaoccupent loca,ne ibidem ab aduer-fanis patiantur infidias.Et rurfuspoft fepracciiisarbonbus vias claudunt, quas compedes vocat, vc aduerfariisfacultatem adimant perfequendi,8d pene vtriqj parti in itinere ad fubfeifas communis occafioeft.JNlam qui procedit, oportu-nis vallibus, vel fyluolis montibus,quali poft fe relinquit inlidias,in quas cum inciderit inimicus,recurrit ipfe 81 adiuuat fuos.Qui vero fequitur auerfis femt tis,longe ante deftinat expeditos,& praecedendo aduerfarium arcet a tranlitu, vt deceptum a tergo 3i a fronte concludat.Dormientibus nodu aduerfariis,8£ qui praxeffent poteft regredi,& qui fequitur,quantumuis interiit,poteft fuper-uenire per fraudem Jn trasfretatione fluuiorum,qui praecedit, illam partem te-tat opprimere,qutepramilTatranfierat,dum reliqui alueo feparantur.Qui aute feftinato itinere fequitur,illos qui non potuerunt tralire,conturbat.
  - De camelis SC cataphraftis equitibus. Cap. XXIII.1
  - / T Amelos aliquantg nationes apud veteres in acieproduxerunt,vt Vrciliani ,'^'in Aphrica, Macetes hodie quoque producunt.Sed hoc genus animalium arenis & tolerandie liti aptum,confufas etiam in puluere vento vias ab fqj errore dirigere memoratur. Catterum pratter nouitatem,(i ab infolitis dimoueatur
  - inefficax bello eft.Cataphra&i equites proptermunimina quxgerut,a vulneribus quide tuti,led propter impedimenta & podus armorum,capi eos facile eft:
  - iaqueisfrequenterobnoxii, cotra difperros pedites, quam contra equites in certamine meliores-.tamen aut ante legiones politi, aut cum legionariis mixti, quando cominus(noc eft manu ad manu) pugnatur,acies hoftiu feperupunt.
  - Quomodo quadrigis falcatis,vel elephantis in acie poffit oblifti-Cap . XX1I1I.
  - fui. Nam difficile currus falcatus planum femper inuenit agrum, 81 leuiimpe dimento retinetunvnoqj afli&o aut vulnerato equo decipitur.Sed maxime hac
  - Romano
- p.102 - vue 110/288
- - io$
  - DE RE MILITARI L I B. III.
  - Romanoru militu arteperierut,Vbi ad pugnam ventum eft,repente toto capo Romani tribulos abiecerutpn quos curretes quadrig£ cu incidiften^deletgfut. Tribulus aute eft quatuor palis confixu qapugnaculu , quod quoquomodo ab -ieceris,tribus radiis fiat & ere<fio quarto infefius eft. Elephati m pr^liis magni tudinecorporu,barrhitushorrore,formanpfius nouitate,homines equosq» con turbat.Hos cotra Romanu exercitu prius in Lucania rex Pyrrhus eduxit.Po-ftea Hanibal in Aphrica,Rex Antiochus in oriente, lugurtha in Numidia co-piofoshabuerunt,aduerfus quos diuerfarefiftendi excogitarutgeneraarmoru. Nam SC Centurio m Lucania gladio manu(qua promufcide vocant)vm abfci dit,& bini cataphra&i equi iungebantur ad curru, quibus infidetes clibanarii, lari fias,hoc eft,logi ffimos contos in elephatos dingebat.Nam muniti ferro,nec a, fagittarns(quos vehebat) belus lardebatur,& earu impetu equoru celeritate vitabar. Alii contra elephatos cataphra&os milites immiferut:ita vt in brachi is eoru,& m cafiidibus vel humeris, aculei ingentes ponerentur e ferro,ne manu fua elephas bellatore cotra fe venientem pofiet apprehendere. Prarcipue ta* men velites antiqui aduerfum elephantos ordinarut. Velites autem erant luue. nes,leui armatura,corpore alacri,q ex equis miffilia optime dirigebat.Hi equis procurrentibus ad latiores laceas vel maiora {picula beluas occidebat:{ed cref-cente audacia, poftea colledti, plures milites pariter pila,hoc efi,mifiilia,m elephantos congerebant , eosqj vulneribus elidebant.Illud tamen additum eft,vt funditores cum fuftibalis &C fundis rotundis Iapidibus defiinatis, 11ndos ( per quos regebantur elephanti)cum ipfis turribus affligerent atqj ma<ftaref,quo nihil tutius muenitur.Proterea venientibus beluis,qua irrupifient aciem, fpaciu milites dabant.Quo cum in agmen medium perueniflent,circumfufis vndique armatorum globis>cum magifiris ahfqj vulneribus capiebatur lllefir. Carroba-lifias aliquato maicres(hoenim logius vehemetius fpicula dingut)iuppofi. tas curnculis.cu binis equis aut mulis poft acie ordinari conuenit: SC cum fub iaciu tch accefiennt,beftiofagittisbah'ftarioru tranffigutur.Latiustamen 8c fir irsius contra eas profigitur ferra, cu in magnis corporibus maiora fint vulnera Aduerfum elephanthos plura exempla & machinamenta retulimus, vt fi quan do neceifitas poftulauerit, fciatur quae fint tam immanibus beluis opponenda.
  - Quid fieri debeat,fi vel par spei totus exercitus fugerit. Cap. XXV.
  - €?Ciendum vero eft, fi pars exercitus vicerit SC pars fugerit,minime defperan-K-' dum.cu in eiufmodi neceftitate,ducis coftantia tota fibi pofiit vendicare victoria. Innumerabilibus hoc accidit bellis, 8t pro fiiperioribus funt habiti qui minime defperarunt'.Nan\in fimili conditionefortior creditur, quem aduerfa non frangut .Prior ergo de cofishoftibusfpolia capiat,ST quod ipfi dicunt colligat catn pum,prior clamore ac buccinis exultare videatur.Hac fiducia perterrebit inimicoSjita fuis fiducia geminabit,quali vi&orexomni parte defcefierit. Quod II aliquo cafu omnis acie fundatur exercitus pniciofa clade,tame repara tionis multis fortuna no defuit,^ medicina qugreda eft.Dux ergo^uidus fub es cautela publico debet Marte c6fhgere,vt fi qd ,p varietate belloru, vel coditi-
  - Tribulus,
  - Tyrrhus elephantos prmus in Italiam duxit, Trcmufcis,
  - Sarijfig.
  - Velites»
  - in hos
  - Careba*
  - Cotligere
  - campum,
- p.103 - vue 111/288
- - exhibita
  - 104 FLAVII VEGETII
  - humanae fecus acciderit, abfque graui detrimento liberet vi&os. Nam fi vicint fuerint colles,fi poft terga munitio, fi exteris abfcedentibus fortiftimi quiqjre-ftiterint,fe fuosq$ feruabunt.Frequeter iam fufa acies,dilperfos ac paflim feque tes, reparatis viribus interemit. Nam nunquam exultantibus maius folet effe difcrimen,quam cum f ex fubita ferocia fubito in formidinem commutantur. Sed quicunque conuentus fuerit,colligendi funt fuperfti tes,bello erigendi adhortationibus congruis & armorum inftauratione refouendi. Tunc noui de-ledus,noua quxrutur auxilia:& (quod ampliusprodeft)captatis occafionibus in ipfos vi&ores per occultas infidias impetus faciendus eft,ac fic audacia repa randa . Necoportunitas deerit,cum pro felicitatefuperbius3£ incautius mentes efferantur humanx.Si quis hunc cafum vltimum putat,cogitet euentus om nium prxlioru,inter initia contra illos magis fuifle,quibus vi&oria debebatur.
  - Regulx bellorum generales. Cap. XXVI.
  - IN omnibus prgliis expeditionis coditio taliseft,vt quicquid tibi prodeft,ad-uerfario noceat: quod illum adiuuat, tibi femper officiat. Nunquam igitur ad illius arbitrium aliquid facere,aut diffimulare debemus, fed id folum agere, quod nobis vtile iudicamus . Contra te enim incipis effe, fi imiteris quod fecit ille profe:& rurfus quicquid pro tua parte tentaueris,contra illum erit, fi volu erit imitari.In bello,qui plus in angariis vigilauerit, plusq* in exercendo milite laborauerit,minus periculum fuftinebit. Nunquam miles in aciem produce-dus eft, cuius antea experimenta non ceperis . Aut inopia, aut fuperuentibus, aut terrore melius eft hoftem domare,quam prxliodn quo amplius folet fortuna poteftatis habere quam virtus.
  - ifNulla cofilia meliora fut,quam illa qug ignorauerit aduerfarius anteq facias. ^[Occafio in prxlio ampliusfolet iuuare quam virtus.
  - <5TIn folicitandis fufcipiendisq* hoftibus,fi cum fide veniant,magna fiducia eft: quia aduerfarium amplius transfugxfrangunt quam perempti.
  - Melius eft poft aciem plura feruare prxfidia, quam latius militem fpargere. % Difficile vincitur, qui vere poteft de fuis 2t de aduerfarii copiis iudicare. ' 1T Amplius valet virtus,quam multitudo.
  - Paucos viros fortes natura pereat,bona inftitutione plures reddit induftria. f Exercituslaboreproficit,ocio confenefcit.
  - f Munquam ad certamen publicum produxeris militem,nifi cum eum videris fperare vuftoriam.
  - f* Subita conterrent hoftes,vfitata vilefeunt.
  - f Qui difperfis fuis incofulte infequitur,quam ipfe acceperat ,aduerfario vult dare vi&oriam.
  - f" Qui frumentum neceflariumq? comeatum non prxparat vincitur fine ferro. T Qui multitudine 8i virtute prxcedit,quadrata dimicet frote, qui primus eft modus.
  - 1T Qui impare fe iudicat, dextro cornu filofiniftru cornu pellat inimici ,q eft
  - fecundus
- p.104 - vue 112/288
- - DE RE MILITARI L I B. III.
  - eundus modus.
  - f Quifiniftram alam fortiffimam habere fenouerit,dextram alam hoftis inua dat,qui eft tertius modus.
  - f" Qui habet exercitatiflimos milites, iuvtroq? cornu pariter pradium dehet incipere,qui eft quartusmodus.
  - f Qui leuem armaturam optime regit,vtranqj alam hoftis inuadat,ferentariis ante mediam aciem conftitutis,qui eft quintus modus.
  - f Qui nec numero militum,nec virtute confidit,fi depugnaturuseft, de dextra Tua finiftram alam hoftium pulfet, reliquis fuis porre&is in fimilitudinem veru,qui Textus eft modus.
  - f Qui pauciores infirraiorefeg habere Te nouit,feptimo modo ex vno latere aut monte,aut duitate,aut mare,aut fluuiu,aut aliquod debet habere Tubfidium.
  - <U~ Qui confidit equitatu,altiora loca quierat equitibus, St rem magisper equi-
  - tes gerat.
  - f" Qui confidit pedefiribus copiis,altioralocapeditibus quierat: St rem magis per pedites gerat.
  - % Cum explorator hoftium latenter oberret in caftris,omnes ad tetoria Tua per diem redire iubeantur,8£ ftatim deprehenditur explorator, f Cum confiiium tuum cognoueris aduerfariis proditum, difpofitionem mutare te conuenit.
  - f Quid fieri debeat^tra&ato cum multisTquid vero fadurus fis, cumpaucifti-mis ac fideliffimis,vel potius ip£e tecum. f Milites poena St timor in fedidus corrigunt,in expeditione fpes St prgmia faciunt meliores.
  - 1T Boni duces publico certaminenunquamnifi ex occafione aut nimia necefti-te confligunt.
  - % Magna diipofitio eft,hoftem fame magis vrgere quam ferro.
  - De equitatu Tunt multa praecepta,fed cum haxpars militia, vfu exercitii,armorum genere,St equorum nobilitate profecerit, ex libris nihil arbitror colli gendum,cum pr^fens dodrinaTufficiat. f Quo genere depugnaturus fisnefcianthoftes,ne aliquibus remediis refiftere moliantur.
  - T^Igefta Tunt Imperator inuide,qu2 nobiliflimiautores, diuerfis probata te-•^—^poribus,per experimentorum fidem,memoriae tradiderunt,vt ad fagittadi peritiam,quam in ferenitate tua Perfa miratur:ad equitandi fcientiam vel deco rem,qu2 Hunnorum, Alanorum^ natio velit imitari,fipofl!t:ad currendi velo citatem,quam Saracenus Induscp non axjuar.ad armatura exercitationem,cuius campi dodores vel pro parte exempla intellexifle Te gaudent,regula pradiandi, immo vincendi artificium ingeratur, qnatenus virtute pariter ac difpofitione mirabili,reip.tuie St imperatoris officium exhibeas St militis.
- p.105 - vue 113/288
- - 105
  - FLA VII VEGETII
- p.106 - vue 114/288
- - DE RE MILITARI LIB. III. 107
  - IW?® i!.fv^
  - Wk^mg I 3H
  - ‘ &WM
  - -uxs^a
- p.107 - vue 115/288
- - I°S
  - FLAVII VEGETII
- p.108 - vue 116/288
- p.109 - vue 117/288
- p.110 - vue 118/288
- - DE RE MILITARI L I B. IITJ
- p.111 - vue 119/288
- - III39HA 11 AV 13
  - tti
- p.112 - vue 120/288
- p.113 - vue 121/288
- - ii4
  - FLAVII V E GETII
- p.114 - vue 122/288
- - DE RE MILITARI L IB. IIL
- p.115 - vue 123/288
- - 11(5
  - FLAVII VEGETII
- p.116 - vue 124/288
- p.117 - vue 125/288
- - Clf
  - FLAVII VEGETII
  - «
- p.118 - vue 126/288
- p.119 - vue 127/288
- - !* flavii vegetii
- p.120 - vue 128/288
- - DE RE MILITARI LIB. III. m
- p.121 - vue 129/288
- - n>
  - FLAVII VEGETII
- p.122 - vue 130/288
- - i
  - TT HT
  - tlT
  - *ni *an i^vimw 3^ aa
- p.123 - vue 131/288
- p.124 - vue 132/288
- p.125 - vue 133/288
- - It*
  - FLAVII VEGETII
- p.126 - vue 134/288
- - ifiiirm.mii i iiiwii.
  - DE RE MILITARI LIP. III.
- p.127 - vue 135/288
- - FLAVII VEGETII
- p.128 - vue 136/288
- - DE RE MILITARI LI B. III.
  - 2i\
- p.129 - vue 137/288
- - 1*3
  - FLAVII VEGETII
  - i
- p.130 - vue 138/288
- p.131 - vue 139/288
- - FLAVII VEGETII
  - mm
- p.132 - vue 140/288
- - DE RE MILITARI LIB. III.
- p.133 - vue 141/288
- - "FLAVII VEGETII
  - renati de re militari
  - Libri Quarti P rclogus.
  - Greftem incultam que hominum initio foculi vitam, a comu-nione mutorum animalium vel ferarum, vrbium conftitiitio prima difcreuit. In his nomen reipub. peperit communis vti-litas. Ideo potentiffima? nationes ac principes confecrati nul« lam maiorem gloriam putauerunt,quam aut fundare nouas ci uitates j vel ab aliis conditas in nomen fuum fub quadam amplificatione transferre.In quo opere clementia ferenitatis tug obtinet palmam. Ab aliis enim vel paucx vel lingula? a pietate tua innumerabiles vrbes ita iugi labore perfeda? fiunt, vt non tam humana manu condita?, quam diuino nutu videantur parat^.Cundos itaq; imperatores fcelicitate,moderatione,caftimo-nia,exemplis,indulgentia,ftudiorum amore prgcellis . Regni animique tui bona cernimus.Hgc enim anticipare St fuperior optauit aetas,& extendi in perpc tuum ventura delyderat. Quibus rebus tantum vniuerfo orbi prgftitum gratu lamur bonum,quantum vel humana mens petere,vel gratia potuit diuina con-ferre.Sed difpofitionibus veftra? clementig, quatum profecerit murorum elabo rata conftrudio, Roma documentum eft, qua? falutem ciuium Capitolina? arcis defenfione feruauit,vt gloriofius poftea totius orbis pofiideret imperiu. Ad complementu ergo operis maieftatis veftra? pra?ceptione fufeepti rationes quibus velnoftrg ciuitates defendendg funt,vel hoftium fubruendg,ex diucrfisau toribus in ordinem digerammee laboris pigebit, cum omnibusprofutura credantur.
  - Ciuitatesaut opere,aut natura,aut vtroque debere muniri.
  - Cap. I.
  - |p||||p|Rbcs at<^ caftella aut natura muniuntur,aut manu,aut vtroqj, quod firmius ducitur.Natura,aut loco edito vel abrupto,aut circufufo ma ri fiue paludibus vel fluminibus. Manu,foflis, ac muris.In illo naturali beneficio tutiflimu eligetur confiliu, in plano qua?ritur fundatis induftria. Videmus antiquiflimas ciuitates ita in campis patentibus conftitu-tas,vt deficiente auxilio locorum,arte tamen St opere redderentur inuids.
  - Non dircdos,fed angulofos muros faciendos. Cap. II.
  - A:‘Mbitum muri diredum veteres ducere voluerut,ne adidus arietum effiet -^"^difpofitus, fed finuofis anfradibus iadis fundamentis claufere vrbes, cre-briorefque turres in ipfis angulis ediderut.Propterea, quia fi quis ad muru tali ordinatione conftrudum vel fcalas vel machinas voluerit admouere,no folum a fronte, fed etiam a lateribus St prope a tergo veluti in finu circumclufus opprimitur.
- p.134 - vue 142/288
- - DE RE MILITARI LIB. IUI. ij5
  - Quemadmodum murus e terra iungatur aggeftus,vt nunquam poffit elidi. Cap. III.
  - MVrus aute vt nunquam poffit elidi hac ratione perficitur . Interuallo vicenum pedu interpofito, duo intrinfecus parietes fabricatur.Deinde ter-ra qug de foffis fuerit egefta,inter illos mittitur,vedibuf<£ defaturrita vt a muro primus paries parum inferior, fecundus longe minor ducatur, vt de plano duitatis ad fimilitudine graduum quali cliuo molliufq? ad propugnacula poffit afcendi.Quia nec murus vilis poteft arietibus rumpi,quem terra confirmat, & quouis cafu deftrudis lapidibus,ea quaz inter parietes denfata fuerit,ad muri vicem ingruentibus moles obliftit.
  - De cataradis,& portis,ne exurantur ab ignibus. Cap. IUI.
  - /"“^Anetur pra:terea,ne port^fubiedis ignibus exurantur.Propter quod funt coriis 8C ferro tegenda*.Sed amplius ^deft quod inuenit antiquitas,vt ante portam addatur propugnaculum. In cuius ingreffii ponitur catarada, qux annulis ferreis ac funibus pendet,vt fi hoftes intrauerint,demifla eadem extin-guanrur inclufi. Ita tamen fupra portam murus eft ordinandus,vt accipiat foramina,per qua* de fuperiore parte effufa aqua,fubiedu extinguat incendium.
  - De foffis faciendis. Cap. V.
  - T7Offie aute ante vrbes altiffimz latiffimaxg facienda funt, vt nec facile pofi •*- fint coaequari repleriqj ab oblidentibus,8C cum aquis coeperint inundari, ab aduerfario cuniculum continuari minimepatiantur.Nam duplici modo opus fobterraneum peragi,earum altitudine &C inundatione prohibetur.
  - Nefagittishoftiumhominestadanturinmuro. Cap. VI.
  - FOrmidatur ne multitudo fagittariorum, de ^pugnaculis exterritis defen-foribus, appolitis^ fcalis,occupet murum . Aduerfum quodeataphradas atqj fcuta in ciuitatibus debent habere quam plurima . Deinde propugnacula duplicia,faga ciliciaque tendantur,impetumq; excipiant fagittarti . Nec enim facile tranleuntfpicula quod cedit ac fluduat.Inuentu quoque remediu eft,vt de ligno crates facerent,quas metellas vocauerut,lapidibusqj complerent:ea ar te inter bina ^pugnacula conftitutas, vt fi per fcalas afcedifient hoftes,8C partem aliquam lplius contigilfent,fupra caput fuumfvergerent faxa.
  - Quibus modis prouidendum fit ne famem patiantur obleffi. Cap. VU.
  - TV j\ Vita defenlionum oppugnationum^ funt genera,qua" locis competenti--*-bus inferemus.Nunc fciendum eft oblidendi duas efle fpecies. Vna cdm aduerfarius opportunis locis prgfidiis ordinatis, cotinuis infultibus impugnat obfelfos. Altera cum vel aqua prohibet inclufos, vel deditionem fperat a fame,quando omnes prohibuerit comeatus . Hoc enim c61ilio,ipfe ociofus ac tu tus fatigat inimicu. Ad quoscafuSjpoffelTores,quamuisleuifufipicione pulfati
  - M ii omnem
- p.135 - vue 143/288
- - m
  - FLA VII VEGETII
  - omnem alimonia vi&us intra muros debet ftudiofiffime collocare,vt ipfisexuberet fubftantia, aduerfariosinopia cogat abfcedere. Non folum autem porci no poterit nu, fed SC omne animaliu genus, quod inclufum feruarifpoteft, deputari opor tct ad lardum, vt adminiculo carnis frumenta {ufBciant. Aues autem cortales & fine expenfa in ciuitate nutriuntur, &i propter ggrotatesfuntnecelfaris.Pa bnia equis congerenda pr£Cipue,& quae apportarinequiuerint exurenda.Vini, aceti,caterarumq} frugum vel pomorum congerendg funt copiie,nihilq} quod fuis proficiatjboilibus relinquendum efi. Nam vt hortorum cura in viridariis domoru,vel aries exerceatur, vtilitatis aut voluptatis ratio perfuadet. Parum autem proficit plurimum collegiffe,nifi ab exordio dimenfionefalubriper ido neos procuratores erogatio teperetur.Nunquam periclitati funt fame,qui frugalitatem inter copiam feruare cceperut ♦ Imbellis quoqj atas ac fexus propter portus neceffitatem vi&uslforis frequenter exclufa eft, ne penuria opprimeret armatos,a quibus fgpe moenia feruabantur,
  - Qiia fpeciesprgparandgfint pro dcfenfionemurorum. Cap. VIII.
  - EXurimenta,bitumen,fulphur,picem liquidam,oleum quod incendiarium vocant,ad exurendas hofiium machinas,conueuitpr^parari. Ad arma faci en da ferrum vtriufq? temperatura, 8C carbones feruatur in coditisdigna quoqj haftilibus fagittisqj neceffaria reponuntur.Saxa rotunda de fluuiis qug pro rotunditate grauiora funt 8C aptiora,mittentibus diligentiflime colliguntur, ex quibus muri replentur & turres.Minima etiam fundis fiuc fuftibalis vel manibus iacieda.Maiora per onagros diriguntur .Maxima vero podere,formaqj volubili,in propugnaculis diriguntur,vt dimiffa per praeceps,no folum hoftesob ruant iubeuntes,fed etiam machinamenta confringat.Rota quoq; de lignis vi ridibus ingentiffimae fabricantur,vel intercifi ex validiffimis arboribus cylin-dri(quas taleas vocant)vt fint volubiles heuigantur:qme per pronum labentia fubito impetu bellatores fternut,equbfij folent deterrere.Trabes qucq? & tabu lata vel diuerfg magnitudinis clauos ferreos cfle oportet in promptu (Na talibus , oppugnantium machinis per alias machinas confueuit obfifti) Praecipue cum Cubitis operibus addenda fit muris vel propugnaculis altitudo, neaduer-fanorum mobiles turres fuperemineant 8£ capiant duitatem.
  - Quid faciendum fi nemorum, defuerit copia. Cap. IX.
  - ]\T Eruorum quoque copiam fummo fiudio expedit collighquia onagri vel ^ baliflae cgterac^ tormeta, nifi funibus neruinisinreta,nihil profunt.Equorum tamen fetae de caudis ac iubis ad baliftas vtiles afferuntur.Indubitatu vero efi crines foeminarum in eiufmodi tormentis no minorem habere virtutem, Romanae neceffitatis experimento.Nam in obfidione Capitolii corruptis iugi ac longa fatigatione tormetis,cum neruoru copia defeciffet,matronae abfciffos Mulierum crines viris fuis obtulere pugnatibus, reparatisqj machinisaduerfariorum im-Ro»Mnor«petQ repulerut, Maluerut enim pudiciffimae foeminat deformato ad tepus capi
  - cr‘ncs‘ te libere viuere cu maritis,q hoftibus integro decore ieruire.Cornua quoqj vel
  - cruda
- p.136 - vue 144/288
- - DE RE MILITARI LIB. IUI. U7
  - cruda coria proficit colligi ad cataphractas tegendas,aliacg machinametafiue munimina.
  - Qiiid faciendum ne aqua: inopiam patiantur obfefli. Cap. X.
  - MAgna vrhis vtilitas cft,cum perennes fontes murus includit.Qiiod fi na tura non pradtat, cuiuflibet altitudinis effodiendi funt putei,aquarumqj hauftus funibus extrahendi .Sed interdu ficciora funt loca, quae motibusfunt faxisqj munita, in quibus fuperpofita caftella extra murum inferiores reperiut fontiu venas,ac de ^pugnaculis vel turribus deftinatis ^ptegunt telis, vt aquatoribus liber praeftetur acceffus. Qtiod fi vitra ia&u teli,in cliuo tamen ciuita-tis fubie&a fit vena,caftellu paruulu(que Burgum vocant) inter duitate et fo-Barga* tem couenit fabricari,ibi(£ baliftas fagittariof^ coftitui,vt aqua defendatur ab hoftibus.Pr^terea in omnibus publicis a:difidis,multisq$ priuatis,ciftern£ funt diligentiffime fubftitueda:,vt receptacula aquis pluuialibus,quat de tedis efflu unt pradfent. Difficile enim vincit fitis eos, qui quamuis exigua aqua ad potu tantum in obfidione funt vfi.
  - Si fal defuerit quid faciendum fit. Cap. XI.
  - Ql maritima fit ciuitas et fal defuerit,liquor ex mari fumptus, per alueos alia-patula vafa diffunduntur,qui a calore folis duratur in fale.Qiidd fi hoftis ab vnda prohibeat( nam hoc fxpc accidit) harenas, quas exagitatum ventis mare fu perfuderat, aliquando colligunt 3C dulci aqua eluunt, quxfole ficcata nihilo minus mutatur in falem.
  - Quid faciendum cum primo impetu venitur ad muros. Cap. XII.
  - Violenta aute impugnatio,quando caftellis vel duitatibus prgparatur,mutuo vtrinq? periculo,fed maiore oppugnantiu fanguine exercentur ludu-ofa certamina.Illi enim qui muros inuadere cupiunt, terrifico apparatu expofi tis copiis,in fpem deditionisformidinem geminant,tubaruftrepitu hominuqj permixto.Tunc, quia timor magis frangit infuetos,primo impetu ftupentibus oppidanis,fi diferiminum experimenta non norunt, dum admotis fcalis inua-ditur ciuitas,refiftere debet omni virtute. Qiipd fi a fidentibus fiue militaribus viris repellatur prima congref!io,ftatim claufis crefcit audacia,&iam no terrore,fed viribus 8t arte confligitur.
  - Enumeratio machinarum quibus muri oppugnantur, Cap. XIIF. A Dmouentur etia teftudines, arietes,falces,vincg,plutei, mufculi,turres,de quibus fingulis qualiter fabricentur,quo etiam pado pradientur vel repel lanturedilferam.
  - De ariete,falce,teftudine. Cap XIIII.
  - 1 ^\E materia ac tabulatisteftudocotexitur,qua:neexuraturincendio, coriis “^-^vel ciliciis centonibusq? veftitur.Haec mtrinfecus accipit trabem, qux ad
  - M iii uncoprxfi
- p.137 - vue 145/288
- - •FLAVII VEGETII
  - us
  - Tdx. unco praefigitur ferro, quod Falx vocatur,ab eo quod incurua eft, vt de muro
  - Aries, extrahat lapides, Aut certe lpfius caput veftitur ferro,et appellatur Aries.Vel quod habet duriffima fronte, qug fubruat muros-.vel quod more arietu retroce tcjludo, dit,vt cum impetu vehementius feriat.Teftudo aute a fimilitudine verx teftu-dinis vocabulum fumpfit,quia ficut illa modo reducit,modo profert caput,ita machinamentum interdum reducit trabem, interdum cxerit,vt fortius cadat.
  - Cap. XV.
  - edttos -x Tineas dixerunt veteres,quas nunc 'militari barbarico^ vfufcaufias vocat.'
  - * H lignis leuioribus machina colligatur,alta pedibus8,lata pedibus 7, lon-. n Pedibus 6. Huius tedum munitione duplici,tabulatis cratibusqj cotexitur. Latera quoqj vimine fepiuntur,ne faxorum telorumqj impetu penetrentur.Ex trinfecus autem, ne lmmilio concremetur incendio crudis ac recentibus coriis ve^ centonibus operitur.Iftg, cum plures fadat fuerint,iunguntur in ordinem, PlKt«. fub quibus oblidentes tuti ad fubruenda penetrant murorum fundameta.Plu-ctfiidis tc{ dicuntur,qui ad fimilitudinemfabfidis contexuntur e vimine & ciliciis vel coriis proteguntur,ternisq^ rotulis,quarum vna in medio,dug in capitibus apponuntur,in quacunq? partem volueris admouentur more carpentnquos obfi-detes applicant muris,eorum^ munitioneprotedi,fagittis fiue fundis vel mif-filibus defenfores omnes de ^pugnaculis duitatis cxturbant,vt fcalis afceden-di facilior pradfetur occafio. Agger autem ex terra lignisqj extollitur contra murum,de quo tela iadantur.
  - De vineis,pluteis,8C aggere.
  - De Mufculis.
  - Cap. XVI.
  - mfcuH* 1\/T Vfculos dicunt minores machinas,quibus protedi bellatores fi lutum of LVI fuerit aut ciuitatis folTatum, apportatis lapidibus,hgnis,ac terra,116 folu complent,fed etiam iolidant,vt turres ambulatoria fine impedimento lungan tur ad murum. Vocantur autem a marinisbeluisMufcuii.Na queadmodum illi,aim minores fint,tamen balenis auxiliu adminiculum^ iugiter exhibent: ita iftf machina breuiores,deputat£ turribus magnis,aduentuiillarum parant viam,itinera^ prsmuniunt.
  - 4
  - De turribus ambulatoriis. Cap. XVII.
  - TVrres autem dicuntur machinamenta, ad aedificiorum fpeciem, ex trabibus tabulatisq$ cpmpada: et ne tantum opus hoftih concremetur incedio, diligentifiime ex crudis coriis vel cetonibus communitur,quibus pro modola titudinis additur.altitudo.Na interdu tricenos pedes per quadrum,interdum quadragenos vel quinquagenos latg funt.Proceritas autem ipfarum tata fit,vt n.6n folum muros,fed etia turres lapideas altitudine fuperent. His plures rota? mechanica arte fubdunrur, quarum lapfu volubili magnitudo tam alta moue tur.Pradens autem periculu ciuitatis eft, fi ^d muru fuerit turris admota,Plures enim acccipit fcalas,& diuerfo genere conatur irrumpere.Nam in inferiori bus habet ariete,cuius impetu deftruitmuros.Circa vero mediam partem acci-
- p.138 - vue 146/288
- - DE RE MILITARI LIB. IIII.
  - pit pontem,fadum dejiHabus trabibus, fcptuq; de vimine, quem cito prolatu inter turrim muruq? coftituunt,& per eum ingredientes de machina bellatores in ciuitate tranleunt, & occupat muros • In fupenonbus aute turris illius partibus contati SC fagittarii collocantur, qui defenfores vrbis contis, miffilibus, faxisqjcx alto profternant. Q^ofa&o ciuitas capitur fine mora . Quid enim auxilii lupereftjcum hi qui de murorum altitudine fperabant,repente fupra fe aipiciant altiorem hoftium murum
  - Quemadmodum ambulatoria turrispoflit incendi. Cap. XVIII.
  - HVic tam manifefto diferimini occurritur multis modis.Primu fi cofiden-tia vel virtus cft militaris,eruptione fa&a,globus egreditur armatoru 3cvi hoftibus pulfis machinamentu illud ingens direptis coriis ignis exurit.Quod fi oppidaniexire non audeant, maiores baliftas, malleolos,vel phalaricas cum incendio deftinat,vt perruptis coriis vel centonibus,intrinfecus flamma coda-tur.Mallcoli velut fagittae funt,& vbi adharierint(quia ardentes funtjvniuerfa conflagrant. Phalarica autem ad modum hafhe valido prefigitur ferro, inter tubum Si haftile fulphure,refina,bitumine, ftuppiscg conuoluitur infufo oleo, quod incendiarium vocantiqug baliftg impetu deftmata, prorupto munimine ardens figitur ligno,turritamqj machinam frequenter incendit.Depofiti quoq$ homines funibus cum hoftes dormiunt in laternis portant lucernas,Si incenfis machinis rurfus leuantur in murum.
  - Quemadmodum altitudo niuris addatur. Cap. XIX.
  - "OR^tcrca partem muri, ad quam machina conatur accedere, cemento ateg X lapidibus vel luto fiue lateribus,poftremo tabulatis extruendo faciunt alti-orcm,ne defenfores moenium defuper vrbi vetura poflit opprimere.Coftat au-» tem inefficax machinamentum reddi,fi inueniatur inferius.Verum oblidentes eiufmodidolum adhibere cofueuerunt. Primo talem extruunt turrem,qup,p-pugnaculis ciuitatis videatur inferior.Deinde fecretd alia de tabulatis intnn-Iccus turriculam faciunt, Si cum muris fuerit machina fociata,fubito funibus trocleisqj de medio turricula illa producitur, de qua egredientes armati(quia altior inuenitur)ftatim capiunt ciuitatem.
  - Quo padofodiatur terra,vt machina nocere non poffit. Cap. XX.
  - INterduia longi ffim as ferratascj* trabes opponunt machinx venienti, eamqj a muri vicinitate propellunt.Sed cum Rhodiorum ciuitas oppugnaretur ab * hoftibus, &turris ambulatoria fuper murorum altitudine ac turrium omnium pararetur,mechanici ingenio inuetum cft tale remedium, Per no<ftem fub fundamento muri cuniculum fodit,Si illum adquem die poftero turris fuerat promouenda, nullo hoftium fentiente, egefta terra cauauit intrinfecus-.^ cum rotis fuis moles fuiflet impulfa, atq; ad loeu qui fubtus cauatus fuerat veniflet, tanto pondere folo cedente fubfedit,vt nec iungi muris,aut moueri vlterius po tuerit< Ita ciuitas Uberata eft,dcreli&aq? machina.
- p.139 - vue 147/288
- - FLAVII* VEGETII
  - 14P
  - De fcalis,fambuca,exoftra,& tollenone Cap. XXI.
  - A Dmotis turribus funditores lapidibus, fagittarii iaculis, manubaliftarii vel arcubaliftarii fagittis, iaculatores plubatis ac miflilibus,e muris fub-mouent hoftes.Hoc fado,fcalis appolitis occupant ciuitatem.Sed qui fcalis ni-Otptncus tuntur,frequenter penculu fuftinent, exemplo Capanei, a quo primu hasc fca-laru oppugnatio perhibetur inuenta: qui tata vi occifus eft a Thebanis,vtex-tindus fulmine diceretur.Et ideo fambuca,exoftra,& tollenone oblidentes in Sdmbuca murum hoftium penetrant.Sambuca dicitur ad limilitudinem cithara:. Nam quemadmodum in cithara chordafunt,ita in trabe,qu^ iuxta turrim ponitur, funes funt,qui ponte de fuperiore parte trochleis laxat,vt afcedat ad muru,fta timq? de turri exeunt bellatores,& per ea trafeuntes mcenia vrbis inuadut.Ex-ExoBra 0fl-ra dicitur pons que fuperius expofuimus,qui de turri in muru repente ^pten teUcno ditur. Tolleno dicitur quoties vna trabs in terra praalte defigitur, cui in fum mo vertice alia trafuerfa trabs longior dimenfa medietate coneditur, eo libramento,vt fi vnum caput deprelTeris,aliud crigatur.In vno ergo capite cratibus fiue tabulatis contexitur machina,in qua pauci collocantur armati. Tunc per funes vno attrado deprcfToqj,alio capite eleuati imponuntur in murum.
  - Debaliftis, onagris, fcorpionibus,arcubaliftis,fuftibalis,fundis,per qua:
  - tormenta defenditur murus. Cap. XXII.
  - Edifla A Duerfum hgc obfelfos defendere cdfueuerunt baliftz,onagri,fcorpiones, arcubalift£,fuftibali,fagittarii,funda:.Balifta funibus,neruis, chordifquc tenditur,quz quanto prolixiora brachiola habuerit,hoc eft,quanto maior fuerit tanto fpicula longius emittit: quz etfi iuxta artem mechanicam tempere-otuger tur,& ab exercitatis hominibus,qui menfuram eius ante collegerint,dirigatur, penetrat quodeuq? percuflerit.Onager aute dirigit lapides, fed pro neruorum craffitudine Si magnitudine,faxorum pondera iaculatur. Nam quato amplior fuerit,tanto maiora faxa fulminis more contorquet. His duobus generibus Scor?w"wnulla tormentorum fpecies vehemetior inuenitur. Scorpiones dicebatur quas nunc manubaliftas vocant:ideo fic nuncupati, quod paruis fubtilibusq? {piculis inferant mortem.Fuftibalos,arcubaliftas, Si fundas deferiberefuperfluum puto,qug prtefens vfus agnofeit: faxis tamegrauioribus per onagru deftinatis, no folum equi eliduntur Si homines, fed etia hoftiu machinameta frangutur.
  - Aduerfum arietes profunt culcitr^,laquei,lupi,&
  - columnae grauiores. Cap. XXIII.
  - A Duerfum arietes etiam vel falces funt plura remedia. Aliquanti centones Si culcitras fuftibus calcant,& illis opponunt locis qux ca:dit aries,vt im petus maching materia molliorefradus no deftruat muru. Alii laqueis captos arietes,per multitudinem hominum de muro in obliquu trahunt,Si cum ipfis teftudinibus euertunt.Plures in modum forficis dentatum funibus alligat ferrum,quod lupum vocant, apprchenfumq? arietem auteucrtunt,autita fufpen-
  - dunt,
- p.140 - vue 148/288
- - DE RE MILITARI
  - lib: IIII.
  - i4-i
  - dunt vt impetum non habeat feriendi .Interdum bafes columng marmoreg vi-brato impetu iaciuntur e muris, arietefque confringunt. Quod fi tanta vis fu-crit,vt murus arietibus perforetur, & (quod fxpe accidit) decidat,fa!utis vna fpes fupereft, vt deftrudis domibus alius intrinfecus murus addatur, hoftefij inter binosparietes(fi penetrare tentauerint)perimantur.
  - De Cuniculis per quos murus defoditur. Cap. XXIIII.
  - A Liud genus oppugnationis eft fubterraneum at<£ fecretum, quod Cimi--£"^*culum vocant: a leporibus qui cafulas fub terras fodiunt,ibique condun^83'^ tur. Adhibita ergo multitudine ad fpeciem metalloru,in quibus auri argenti, que venas belTorum rimatur in dufiria,m.agno labore terra defoditur, cauatocg fpecu in exitiu ciuitatis inferna qugritur via:qug fraus duplicibus operatur in -fidiis. Aut enim penetrant vrbem, 8C nodu non fentientibus oppidanis egredi untur per cuniculu,rcferatifqj portis fuorum agmen ducunt, hoftefqucinipfis domibus perimunt ignorantes:aut certe cum admuroru fundamenta peruene-rintjfufFodiunt eoru maximam parte,appofitis ficcioribus lignis,ruinam9 mu ri tumultuario opere fufpendunt.Sarmeta infuper iungunt,aliaqromenta hamarum.Tunc pr^paratis bellatoribusfubter ignis immittitur,e6buftisqj colu-nis ligneis atqj tabulatis,muro Cubito corruente,irruptioni additus referatur.
  - Quid facere debeant oppidani,!! hoftis irruperit duitatem. Cap. XXW
  - INnumerabilibus declaratur exeplis,fatpe cados ad internicioncm hoftes,qui inuaferat ciuitate.Quod fine dubio cuenit,fi oppidani muros ac turres obtinuerint, vel altiora loca occupauerint. Tunc enim de feneftris ac tedis omnis etas ac fexus irrumpentes obruut faxis,aliifqj generibus telormquod ne fuftine ant oblidentes,portas ciuitatis aperire cofueuerunt,vt refiftere difinant,fugien di poteftate concelTa.Necefiitas enim qugda virtutis eft, defperatio in hoc ca-fu. Vnum oppidanis auxilium eft,fiue perdie, fiue per node hoftis intrauerit, vt muros turrefque teneant,ac loca luperiora confcendat, hoftefquc per vicos & plateas vndique obruant dimicantes.
  - Quaz fit adhibenda cautela,ne hofies furtim occupent murum. ' Cap.
  - XXVI.
  - T7Requenter dolum excogitant oblidentes,ac fimulata defperatione longius J- abeunt.Sed vbi poft metum,muroru vigiliis derelidis, requieuerit incauta fecuritaSjtencbrarum ac nodis occafione captata, cum fcalis clanculu veniur, murofq? cofcendut. Propter quod maior eft adhibeda cuftodia cum hoftis ab-fcefierit,& in ipfis muris ac turribus tuguriola locada,in qbus vigiles hybernis menfibus ab hymbribus vel frigore, xftiuis defendatur a fole.Illud quoqg vfus inuetiit, vt acerrimos ac fagaciflimos canes in turribus nutriat, qui aduentum hofiium odore pradentiat,latratuqj teftentur. An feres quoq? non minore foler-tianodurnosfuperucntus clamoribus indicant.Nam ingrefii Capitolina arce Galli,Romanum nomen eruerantjnifi clamore anferum excitatus Manlius re-
  - ftitiffet
- p.141 - vue 149/288
- - >4t FLAVII VEGETII
  - ftitilTet.Mira diligentia Gue fortuna viros, qui vniuerfum orbem erant miffuri fubiugum,auis vna feruauit.
  - Quomodo oppidanis inferantur infidia:. Cap. XXVII.
  - ]VT On folum in obfidionibus,fed in vniuerfo genere bellorum,fuper omnia i- ^ ducitur, hoftiu confuetudine explorare diligenter ac nolle .Oportunitas enim infidfarum aliter no poteft inueniri, nili fcias quibus horis aduerfariusa laboris intentione difcedat,quibus reddatur incautior:interdum medio die,ia terdum ad vefperu,f^pe node,aliquando eo tempore quofumitur cibus, cum vtriufqj parcis milites a’d requie aut curada corpora difpergutur.Q^od in ciui tate cum coeperit fieri,obfidetes aftu fe a pralio fubtrahunt, vt aduerfariorum negligetia: licentia tribuant.Qua ipfa impunitate cum creuerit,repete admotis machinis,vel appofitis fcalis occupant duitatem. Et ideo in muris faxa cae-teraque tormenta ponuntur in proptu,vt cognitis infidiis occurrentes,ad manus habeant quod fupra capita hoftium euoluant atque iaculentur.
  - Quid faciant oblidentes ne ab oppidanis patiantur infidias. Cap. XXVIII.
  - C~^Vm negligentia interuenerit paribus infidiis fubiacent obfidentes . Nam fiue cibo fiue fono fuerint occupati,fiue ocio aut aliqua neceflitate difper-fijtdc oppidani repente prorumpunt,ignorantes perimut,arietes,machinas,ip-fosq? aggeres ignibus concremant, omniaqj in perniciem fuam fabricata opera fubuercunt. Propter hr ^fidetes vitra iadum telifoffam faciunt,eamqj non
  - folum vallis 8i fudibus,ied etiam turriculis inftruunt,vt erupentibus ex ciuita te poffint oblidere,quod opus Loriculam vocat,et fape cum obfidio deferibi-•LcricuU tur,inuenitur in hiftoriis Loricula vrbem efle circumdatam.
  - Quo genere tormentorum defendantur ciuitates. Cap. XXIX.
  - QEd ex alto deftinata miffilia,fiue plumbata:,vel lancea:,veruta,vel fpicula in ^fubiedos vehementius cadunt. Sagitta: quoq? arcubus miffe, & faxa manibus,fundis,fiue fuftibalis direda,quato de exceliiori loco exeut, tatologius penetrant. Balifte vero& onagri,fi aperitis diligentiflime temperentur, vniuerfa prscidunt, a quibus nec virtus vlla,nec munimina poliunt defendere bellatores. Nam more fulmyais, quicquid percufferint,aut diffoluere, aut irrumpere confueuerunt,
  - Quemadmodum menfura colligatur ad fcalas
  - vel machinas faciendas. Cap. XXX,
  - A D capiendos muros fcala: vel machina: plurimum valent, fi ea magnitu-^-^dine compadg fuerint,vt altitudinem exuperent ciuitatis. Mefura autem colligitur duplici modoraut enim linum tenue & expeditum, vno capite nedi tur in fagitta,qu£ cu ad muri faftigia direda peruenerit,ex menfura lini,muratu altitudo depreheditur: aut certe cu fol obliquus vmbram turriu murorum-que iaculatur in terra,tunc ignoratibus aduerfariis,vmbra: illius fpaciu menfu
  - ratur
- p.142 - vue 150/288
- - DE RE MILITARI L I B. IIII.
  - rgtur, Itemcg decempeda figitur,8c vmbra illius fimiliter mefuratur,Quo colle do numero, nemo dubitat ex vmbra decemped^ inueniri altitudinem ciuita-tiSjCum fciatur ejuata altitudo,quatum vmbne mittat in longum.Quse ad oppugnandas vel defendendas vrbes autores bellicarum artium prodiderunt,vel qug recentior necefiitatu vfus inuenit,propublica(vt arbitror) vtilitate digef-ii,illud iterum iterumque commonens, vt folertiffime caueatur,ne quando aut potus inopia emergat,aut cibi,quibus malis nulla arte fuccurriturddeoqj intra muros tanto plura condenda funt, quanto fcitur daufurs tempus in oblidentium poteftate conflflere.
  - Pr^cepta belli naualis. Cap. XXXI
  - T3Ra:cepto maieftatis tua:,imperator inuide, terreftris praelii rationibus abfo lutis,naualis belli refidua(vt opinor)eft portio:de cuius artibus ideo pauciora dicenda funt: quia iamdudum pacato mari, cum barbaris nationibus agitur terreftre certamen . Romanus aure populus pro decore SC vtilitate magnitudinis fu£, non propter necelfitate tumultus alicuius claffem parabat ex tem porerfed ne quando neceflitatem fuftineret,femper habuit prgparatam.Nemo enim bello lacelTere,aut facere audet iniuriam ei regno vel populo,quem expeditum SC promptum ad refiftendum vindicandumq; cognofcit. Apud Mife-num ergo SdRauennam lingula legiones Romani nominis cum clalTibus flabant,ne longius a tutela vrbis abfcederent:& cum ratio poftulaffiet, fine mora, line circuitu ad omnes mundi partes nauigio peruenirent. Nam Mifenatium. claflis,Galliam, Hifpanias,Mauritaniam,Aphncam, Aegyptum,Sardiniam, atque Siciliam in proximo habebat.Claffis autem Rauennatium, Epiron, Macedoniam , Achaiam, Propontidem,Pontum,Orientern,Cretarn,Cyprum petere direda nauiganone confueuerat:quia in rebus bellicis celeritas ampliusfo let prodeffe quam virtus.
  - Nominaiudicumquipr^erantclafli. Cap. XXXII*
  - T Iburnis autem,qu£ in Campania flabant, prafedus clalfis Mifenatiu pr^--^erat. Eas vero quie Ionio in mari locatae fuerant, praefedus claflis Rauennatium retinebat,fub quibus erant deni tribuni per cohortes fingulas conftitu-ti.Singulg autem Liburng fingulos nauarchos, id efl,quali nauicularios habe-N4M4rcf,f. bant,qui exceptis cgteris nautarum officiis,gubernatoribus atque remigibus militibus exercendis,quotidianam curam 8C iugem exhibebant induftriam.
  - Vnde appellentur Liburna. Cap. XXXHI.
  - T^Iuerfg autem prouincig quibufda temporibus mari plurimum potuerunt, ideo diuerfa eis genera nauium fuerunt. Sed Augufta dimicante Adi-aco prelio cum Liburnorum auxiliis prgeipue vidus fuiffet Antonius^xperi-mento tanti certaminis patuit Liburnorum naues cgteris aptiores. Ergo fimi-litudine SC nomine vfurpato, ad earundem inftar claflem Romani principes texuerunt.Liburnia nanqj Dalmatig pars eft Iaderting fubiacens ciuitati, cu-L^Hrn^ ius exemplo nunc naues bellieg fabricantur,SC appellantur Liburng.
- p.143 - vue 151/288
- - m FLAVII VEGETII
  - Qiia diligentia fabricentur Liburna;. Cap. XXXIIII.’
  - SEd cum m domibus ftruedis harenae vel lapidum qualitas requiratur, tanto magis in fabricandis nauibus diligenter eunda quaxenda funt, quanto maius periculum eft naue vitiofam efle quam domum . Ex cypreflo ergo 8C pinu domeftica,fiue fylueftri larice,& abiete prgeipue liburna cotexitur,vtilius aere-is clauis quam ferreis cofigenda. Qu| licet grauior aliquato videatur expenfa, tame, quia»amplius durat,lucrum probatur afferrc.Nam ferreos clauos tempo re & humore celeriter rubigo confumit, aerei autem etiam in fludibus propriam fubftantiam feruant.
  - Qua obferuatione fit caedenda materies. Cap. XXXV.
  - /'~'\B{eruandum praecipue, vt a quintadecima luna vfq? ad vigefimam terti-arbores praecidantur,ex quibus Liburna contexendae funt. His enim tantum odo diebus caefa materies immunis feruatur a carietreliquis autem diebus pr^cifa, etiam eodem anno interna vermium labe exefa in puluerem ver-titurtquod ars ipfa &C omnium architedorum quotidianus vfus edocuit,SC co-Religio $ templatione ipfius religionis agnofcimus,quam pro gternitate his tantum die-<tcr,Ht4tf,bus placuit celebrari.
  - Quo menfe fint caedenda; trabes. Cap. XXXVI.
  - CAeduntur autem trabes vtiliter poft folftitium aeftiuum, id eft, per men-fesjulium, Auguftum, $t per autumnale aequinodium vfque ad calendas Ianuanas . His nanque menfibus arefeente humore ficciora & ideo fortiora funt ligna . Illud etiam cauendum,ne continuo vt deiedae fuerint trabes fe-mercitur c.cntur> vel ftatim vt fedae fuerint mittantur in naue: Siquide & adhuc folids arbores 81 iam diuifae per tabulas duplices ad maiorem ficcitatem t mereantur inducias. Nam qug virides compinguntur, cum natiuu humore exudauerint, contrahuntur & rimas faciunt latiores, quo nihil eft periculofius nauigatibus.
  - De modo Liburnarum. Cap. XXXVII.
  - aVod ad magnitudinem pertinet, minima liburna remorum habent fin-gulos ordines,paulo maiores binos,idonea mefurx ternos vel quaternos, : interdum quinos fortiuntur remigum gradus. Nec hoc cuicjua enorme vide-
  - atur, cum in Adiaco praelio longe maiora referantur cocurriflfe nauigia,vt fenorum etiam vel vitra ordinum fuerint.Scapha tamen maioribus liburnis exploratoriae fociantur, quae vicenos prope remiges in fingulis partibus habeant^ quas Britanni pydas vocant.Per has & fuperuentus fieri & commeatus aduer fariorum nauium aliquado intercipi aflolet, 8C fpeculandi ftudio aduentus earum vel confilium deprehendi. Ne tame exploratori^ naues candore prodan-color vc*tur,colore veneto(qui marinis eft fludibus fimilis)vela tinguntur et funestcera ttet*s etiam qua vngere folet naues,inficitur.Nautae quoqj vel militesVeneta veftem induunt,vt no folum per node,fed etiam per diem facilius lateant explorates.
  - Nomina
- p.144 - vue 152/288
- - r>H RE MILITARI LI B, IIII. H*
  - Nomina ventorum & numerus. Cap. XXXVIII.
  - aVuicucj* exercitu armatis claflibus vehit, turbinu figna debet ante pramo fcerc.Procellisnanqj &t fludibus liburnae grauius quam vi hoftium faepe perierut.In qua parte,naturalis philofophig tota eft adhibeda folertia,qua ven torum & tempeftatum ccelefti ratione natura colligitur.Et pro acerbitate pela gi,ficut cautos 8C prouidos cautela tutatur,ita ncgligetes extinguit incuria Agi. tur ventorum numerum atqj vocabula ars nauigadi primum debet mfpicere-Veteres autem iuxta politionem cardinu tantum quatuor ventos principales a lingulis coeli partibus flare credebant,fed experimeto pofterior £tas duodecim coprehendit. Horum vocabula ad fubmouendam dubitatione non folum Gra: ca,fed etia Latina protulimus,ita vt ventis principalibus declaratis,eos qui ip-lis dextra lguaqj iundi funt indicemus. A verno itaqj iolftitio,id eft, ab orietali cardine,fumimus exordiu,ex quo vetus.oritur a-»«A/carx§,id eft,fub{oIanus.Huic a dextra adiugiturKar«.ia«-A finiftra t$?0§fiue vulturnus Meridianu autecardine poflidetjV0^5id eft,aufter.Huic a dextra iugitur x^ovo^id eft,albus notus. A Circius finiftra 7uJWro§ id eft corus. Occidentalem vero cardinem tenet Huic«e com adextra iu ngit ur x,q,fiue Aphricus . Aliniftra, fiue Fauonius.Septen trionale vero cardine fortitus eft Apardias fiue fepterio, cui adhxret a dextra**”*** •jjatfK-iasfiuefCircius. A finiftra &>?«§,,id eft,aquilo. Hi firpe finguli interdu duo, magni autem tempeftatibus etiam tres pariter flare coufueuerunt.Horum impetu m-riajqux fua fponte traquillafunt 8d quieta, vndis aeftuantibus faeuiut.
  - Horum flatu pro natura temporum vel locoru ex proceliis lerenitas redditur,
  - & rurfus in procellas ferena mutatur.Na fecundo fpiramine optatos claffis in-uenit portus,aduerfo ftare vel regredi,aut difcnmen fuftinere compellitur. Et ideo difficile naufragium pertulit, qui ventorum rationem diligeter infpexit.
  - Qiiibusmenfibustutiusnauigetur Cap. XXXIX.
  - ^Equitur mcnfium dierumqj tradatus.Neqg enim integro anno vis atqj acer-J-^bitas maris patitur nauigantes,fed quidam menfes aptiffimi,quidam dubii, reliqui claflibus intradabilesfunt lege naturae.Phaenitae dccurfu,id eft,poft or tu Pleadu a diefexto Kalendas Iuniivfcp ad arduri ortu,id eft,in diem f18 Kale-das odobris fecura nauigatio creditur,quia seftatis beneficio ventoru acerbitas mitigatur. Poft hoc tempus vfcg in tertium Idus nouembrisincertanauigatio eft,St difcrimini proprionpropterea quia poftfeptembris Idus oritur ardurus vehementiflimu fidus. Odauo Kalendas odobris aequinodialeseuenit acerba tempeftas.Circa nonas vero odobris Hoedi pluuiales,quinto Idus eiufde Tau-rus.Anouembri autem mefe crebris tempeftatibus nauigia conturbat Vergiliarum hyemalis occafus. Ex die igitur tertio Iduum Nouembris vfq? in die fe-xtum Iduum Martii maria clauduntur.Namlux minima,nox<£prolixa,nubi-um denfitas, aeris obfcuritas,ventorum, hymbrium,vel niuium geminata fl;ui-tia no folum claffes a pelago, fed etiam comeantes a terreftri itinere deturbat n4 Poft natalem verofvt ita dicam)nauigationis qui folenni certamine publicoq* P1^t,onis
  - N fpedaculo
- p.145 - vue 153/288
- - i4«
  - 'FLAVII VEGETII
  - fpeSaculo multarum gentium celebratur, plurimorum fiderum lpfiuscg temporis ratione vfque in Idus Maias periculole maria tcntantunnon quod nego-ciatorum cefiet induftria,fed quia maior adbibenda eft cautela,quado exercitus nauigat cum liburnis,quam cum priuatorum mercium feftinat audacia.
  - . Quemadmodum tempeftatum obferuenturfigna. Cap. XL.
  - PRa:terea aliquoru ortus occafufque fiderum tempeftates vehementiffimas commouentjin quibus licet certi dies au&orum atteftatione fignetur, tame quia diuerfis cafibus aliquado mutantur,confitendum eft quod coeleftes caufas humana conditio ad plenu fcire prohibetur. Nautica: igitur obferuationis curam trifariam diuidunt.Aut enim circa diem ftatum, aut ante,vel poftea tem-Epiche* peftates fieri compertum eft. Vnde praecedentes Ti-jo^i/^cccr/p, nafcentes pie foleni Mctacbc ^/^W^fubfequentes ^raxma^Pygrssco vocabulo nucupauerunt.Sed omnia mfls enumerare nominatim aut ineptum videtur, aut longum,cum auftores pluri-mijno folum menfium,fed etiam dierum rationem diligenter expreflerint, tra-fitufque fiderum, quos planetas vocant, quum praeferipto curfu diei arbitrio intrme* creatoris fufeipiunt ligna vel deferunt, frequenter aflolent ferena turbaret Interluniorum autem dies tempeftatibus plenos, SC nauigantibus quam maxime metuendos,non folum peritia: ratio,fed etiam vulgi vfus intelligit.
  - Troche
  - mdfjs.
  - dios
  - Te prognofticis quibus nofeitur ferenitas SC turbatio aeris.
  - CAP. XLI.
  - TV yr Vitis quoque fignis SC de tranquillo procella?, SC de tempeftatibus ferena T» i-produntur, qua: vehit in fpeculo lunporbis oftendit. Rubicundus enim color ventos,c^ruleus indicat pluuias.Ex vtroque commixtus,nimbos SC fure-tes procellas.Lgtus orbis ac lucidus ferenitatem nauigiis repromittit,quam ge ftat in vultu :pra:cipue fi quarto ortu neque obtufis cornibus rutilat,neque infu Io fuerit humore fufcata.Sol quoque exoriens vel diem codens, intereft vtrum stqualibus gaudeat radiis,an obieita nube varietur,vtrum folido fplendoreful gidus, an ventis vrgentibus igneus, neve pallidus vel pluuia fit impedente ma culofqs. Aer vero & mare iplu nubiucg magnitudo vel fpecies folicitos inftru-it nautas. Aliquanta ab auibus,aliouanta fignificantur a pifcibus,qua: Vergilius: in Georgicis diuinopene coprehendit ingenio, 8C Varro in libris naualibus diligenter excoluit.Ha:cgubernatores fefc lcire profitentur, fed eatenus quate mrs eos imperitigvfus inftruit,non altior dodrina firmauit. ic Te atftuariis,hoc eft,de rheumate. Cap. XLIL
  - T7 Lementum pelagi tertia pars eft mundi,quod praeter ventorum flatum fuo •T-*'quoque fpiramine motuq? vegetatur. Nam certis horis, diebus pariter ac Rhcmd no&ibus aftii quoda(quod rheuma vocant)vltro citroque pcurrit,& more tor renrium fluminu nunc exundat in terras,nuc refluit in altitudincfua. H^c reciprocatis meatus ambiguitas,curfum nauiu fecuda adiuuat,retardat aduerfa: quaedimicaturo magna funt cautione vitada.Neq; enim auxilio remoru rbeu i- matis
- p.146 - vue 154/288
- - DE RE MILITARI LIB. Illi n?
  - matis impetus vincitur, cui interdum cedit 8C ventus. Et quoniam m diuerfis regionibus diuerfo Iunx crefcentis minuentisq? ftatu,certis horis ifta variatur, ideo praelium nauale gefturus,confuetudinem pelagi vel loci,ante congreffum. debet agnofcere.
  - De locorum notitia fiue remigibus.
  - Cap. XLIII.
  - ]VT Autarum gubernatorum^ folertia eft,loca in quibus nauigatur,portufqj ^ ^ cognofcere,vt infefta prominentibus vel latentibus fcopulis vadofa ac fic ca vitentur.Tanto enim fecuritas maior eft,quanto mare altius fuerit.In nautis > dthgentia, in gubernatoribus peritia, in remigibus virtus eligitur. Propterea quia naualispugna traquillo committitur mari, laburnarumqj moles no veto-ru flatibus, fed remoru pulfu aduerfarios pcutit roftris,eorumqj rurfu impetus vitat.In quo opere lacerti remigu,& ars clauu regetis magiftri vi&oria prxftat.
  - De telis tormentis^ naualibus. Cap. XLIIII.
  - A/f Vita quide armorum genera prxlium terreftre defyderat, fed nauale cer--* tamen non folum plures armorum fpecies,verum etiam machinas,et tormenta flagitat,tanquam in muris dimicetur 3C turribus. Quid enim crudelius congreflione nauali, vbi 8t aquis homines perimutur & flammisfTrxcipua ergo efle debetf tegminu cura, vt cathap ra<fti Vel loricati, galeati etiam &i ocreisrmigftm muniti fint milites.De onere naque armoru nemo poteft coqueri,qui flans pugnat in nauibus. Scuta quoq? validiora ,ppter iftuslapidu , 8i apliora fumantur ^pter falces,et harpagones aliacp naualia genera teloru.Sagittis,miflilibus, fundis,fuftibalis,plumbaris,onagris,baliftis, icorpionibus,iacula inuicem diriguntur SC faxa-.8c(quod eft grauius)qui de virtute prgfumut, admotis liburnis miedis pontibus m aduerfariorum trafeunt naues,ibiquegladiis manu ad ma-nu(vt dicitur)cominus dimicat. In maioribusetia liburnis propugnacula tur refque conftituut,vt tanqua de muro,ita de excelfioribus tabulatis facilius vul nerent SC perimant inimicos . Oleo incendiario, ftuppa,fulphure,& bitumine obuolutx SC ardentesfagittxper baliftasin hofticaru nauiu alueos inflguntur, inu&asq? cera et pice & refina tabulas tot fometis igniu repete fuccendut. Alii ferro interimutur & faxo,alii ardere cogutur in fluftibusunter tata tame morti um genera,qui acerrimus cafus eft, abfumeda pifcibus infepulta funt corpora.
  - Quemadmodum nauali bello collocentur infidix. Cap. XLV.
  - ADinftar autem terreftris prxlii fuperuentusfiunt ignorantibus nautis,vel circa opportunas infularum anguftias collocantur infidix. Idq* agitur vt imperati facilius deleantur,fi longo remigio fatigati funt hoftium nautali ven to urgentur aduerfo,fi pro roftris eft rheuma,fi nihil fufpicantes dormiunt inimici, fi ftatio quam tenent exitum non habet, fi dimicandi optata venit occa-fio,fortunx beneficiis iungendg funt manus, & ex opportunitate prxlium conferendum.Quod fi cautela hoftium, euitatis infidiis, publico Marte confligat, tunc liburnarum inftruedg fuut acies,no dire<ftg vt in capo,fed incurug ad fimi
  - N ii litudinem
- p.147 - vue 155/288
- - 148 FLAVII VEGETII
  - litudinem lunat, ita vt produ&is cornibus acies media finuetur:vt fi aduerfarii prorumpere tentauerint, ipfa ordinatione circudati deprimantur .In comibus autem praecipuum robur SC liburnarum collocetur 6C militum.
  - Quid fiat cum aperto Marte nauale committitur bellum. Cap. XL VI.
  - PRrsterea vtile eft,vt alto et libero mari tua femper clallis vtatur,inimicoru vero iemper pellatur ad littus-.qma pugnandi impetum perdunt,qui detruduntur in terras.In huiufmodi certamine tria armorum genera folent ad vifto Affer, riam plurimum prodefle, afferes,falces, bipennes. A fler dicitur cdm trabs fubti lis ac loga ad fimilitudine antenae pendet in malo,vtroque capite ferrato. Huc fiue a dextra fiue a finiftra parte aduerfarioru fe iunxerint naues pro vice arietis vi impellut,cjui bellatores hoftium fiue nautas fine dubio profternit ac peri-F<dr. mjt ipfamque naue fgpius perforat.Falx autem dicitur acutiffimum ferru cur-
  - uatum ad fimilitudinem falcis,quod contis logioribus inditum,collatoriosfu-nes,quibus antenna fufpenditur,repente praecidit, collapfisqj velis liburna pi-jtipmis. griore & inutile reddit .Bipennis eft fecuris habens ex vtraque parte latifiimu & acutiflimu ferrum .Per has in medio ardore pugnandi peritiffimi nauta vel milites cum minoribus fcaphulis fecreto incidut funes,quibus aduerfariorum ligata funt gubernacula. Qiio fado,ftatim capitur tanquam incrmis& debilis nauis.Quid enim falutis fupereft ei q amiferit clauu^De luforiis, queis in Danubio quotidianis vtuntur excubiis,reticedum puto,quia artis amplius in his frequentior vfus inuenit,quam vetus do&rina monftraucrit.
- p.148 - vue 156/288
- - DE RE MILITARI LIB. IIIT
  - N iii
- p.149 - vue 157/288
- - «s» FLAVII VEGETII
- p.150 - vue 158/288
- - nii 'en xhyxiiik eh a a
- p.151 - vue 159/288
- p.152 - vue 160/288
- p.153 - vue 161/288
- p.154 - vue 162/288
- p.155 - vue 163/288
- - FLA VII VEGETII
  - i{*
- p.156 - vue 164/288
- p.157 - vue 165/288
- p.158 - vue 166/288
- - DE RE MILITARI LIB. Illi. .5»
  - O ii
  - 9
- p.159 - vue 167/288
- p.160 - vue 168/288
- - LIB. IIII. l«*
  - D £ RE MILITARI
  - , O m
- p.161 - vue 169/288
- - FLAVII VEGETII
- p.162 - vue 170/288
- - *
- p.163 - vue 171/288
- p.164 - vue 172/288
- - de r:e militari lib. mi. j<*
  - /
- p.165 - vue 173/288
- - V
  - wff FLAVII VEGETII
- p.166 - vue 174/288
- p.167 - vue 175/288
- - *7«
  - FLAVII VEGETII
- p.168 - vue 176/288
- p.169 - vue 177/288
- - <173
  - FLAVII VEGETII
- p.170 - vue 178/288
- - DE RE MILITARI LIB. IIH,
  - 171
  - P u
- p.171 - vue 179/288
- - 173
  - FLAVII .VEGETII
- p.172 - vue 180/288
- - P lix
- p.173 - vue 181/288
- p.174 - vue 182/288
- - DE RE MILITARI LIB. IIII.
  - m
- p.175 - vue 183/288
- - V* ' " FLA VM VEGE TO
- p.176 - vue 184/288
- - DE RE MILITARI LIB, IIII. vj?
- p.177 - vue 185/288
- - FLAVII VEGETII
  - m
- p.178 - vue 186/288
- - 179
  - DE RE MILITARI LIB. IIII.
- p.179 - vue 187/288
- - «s° FLATU VEGETII
  - *
- p.180 - vue 188/288
- - DE RE MILITARI LIB. IIII.
- p.181 - vue 189/288
- - iSi
- p.182 - vue 190/288
- - 183
  - SEXTI IVLII FRON
  - TINI VIRI CONS VL ARISSTRA
  - tcgematicbn Praefatio.
  - Vm ad aftruendam rei militaris fcientiam,vnus ex numero ftu dioforum eius acceflerim, eicp deftinationi, quantum cura no-ftra valuit, fatiffecilfe vifus fim, debenadhuc inftitutae arbitror oper^vt folertia ducu fad:a,quae a. Gr^cis vna syaT«7H^«r/^ appellatione comprehenfa funt,expeditis ample&ar commentariis . Ita enim confilii quoque, SC prouidentiae exemplis fuc-cin&i duces erut,vnde illis excogitadt geredicg fimilia facultas nutriatur.Prg-terea continget,ne de euentu trepidet inuentionis fuae, qui probatis eam experimentis comparabit.Illud neq$ ignoro,neq? inficior,etiam rerum geftarumfcri ptores indagine operis fui,hanc quoq? partem eife coplexos:&ab autoribus ex-emploru, quicquid infigne aliquo modo fuit traditu : fed (vtopinor)occupa-tis velocitate confuli debet-.longum eft enim fingula & fparfa per immenfum corpus hiftoriaru profequi: SC hi q notabilia excerpferut,ipfo velut aceruo rerum,confuderunt legentem. Noftra fedulitas impendet operam,vt quemadmo dum res pofcet,ipfum quod exigitur, quafi ad interrogatum exhibeatur:circu fpe&is enim generibus,praeparaui oportuna exemplorum veluti confilia.Q^o magis autem difcreta, ad rerum varietate apte collocarentur, in tres libros ea diducimusJn primo erunt exempla,qu£ competant pr^lio nondum commifTo In fecundo , quae ad praelium, & confedam pacationem pertineant. Tertius, inferendae foluendaeq? obfidionis habebit syar^uarajquibus deinceps generibus fiuas fpecies attribui.Huic labori non iniufte veniam pacifcar,ne me pro in curiofo reprehendat,qui praeteritum aliquod a nobis repererit exemplu.Quis enim ad percenfenda omnia monumenta,quae vtraqj lingua tradita funt/ufFi-ciat^vnde multa tranfire mihi ipfe permifi,quod me non fine caufa feciffe fciet qui aliorum libros eadem promittentium legerint. Verum facile erit fub vna-quaq? fpecie fuggerere .Nam cum hoc opus, ficut cetera, vius potius aliorum, q me£ comendationis caufa aggreflus fim,adiuuari me ab his, q aliqd illi aftru ent,non argui credam .Si qui erunt quibus volumina haec cordi fint,meminerint,vt parent gratiam sfar«7^ar,^ & per quam poffimus fimi-
  - lem naturam difcernere.Nam tum omnia,qug a duce prouide,vtiliter,confta-ter,magnifice fiunt sjar*>^ar/x.a habcbuntur, fi in fpecie eorum funt Ta .Eorum proprie vis in arte folertiaqj pofita proficit,tam vbi cauendus,quam vbi opprimendus hoftis fit. Qua in re,cum verborum quoqj illuftris extiterit effeduSjVt fadorum ita di&orum exempla pofuimus.
  - C^ii
  - Trium IU brorum di uifio.
  - 42 e&,gejht feu coti fi * lia milU taria.
  - Finis praefationis.
- p.183 - vue 191/288
- - is4 SEXTI IV LII FRONTINI
  - SPECIES EO RVM QJAH INSTRVENT
  - ducem in his qua: anteprelium gerenda funt.
  - De occultandis confiliis Cap. I.
  - Arcus Porcius Cato,deui<ftas a fe Hifpaniaz duitates exiftimabat in tempore rebellaturas,fiducia muroru:fcripfit itaqj lingulis, vt diru-erent munimenta, minatus bellum, nili confeftim obtemperafifent: epiftolascg vniuerfis duitatibus eodem die reddi iuffit:vnaqua:qj vr-biufibi foli credidit imperatum .Contumaces confpiratio potuit facere,fi omnibus idem denunciari notum fuiflet.
  - Hamilcar dux Poenorum,vt in Siciliam inopinatus appelleret clafle,non nunciauit quo proficifceretur,fed tabellas, in quibus fcriptum erat,quam partem peti vellet, vniuerfis gubernatoribus dedit fignatas,prgcepitqj ne quis legeret,nili vi tempeftatis a curjfii prgtorix nauis abdudus elTet.
  - C-Delius ad Syphacem profe&us legatus,quofdam ex tribunis & centuri-onibuSjper fpeciem feruitutis acminifieni exploratores fecu duxit,ex quibus, L.Statorium,quia fapius in eifden caftris fuerat,quida ex hoftibus videbantur agnofcere,occultandae conditionis eius caufa,baculo vt feruum caftigauit.
  - Tarquinius Superbus pater principes Gabiorum interficiendos arbitratus quia hoc nemini volebat innotefcere comiflum, nihil nucio refpondit,qui ad eum a confilio erat mifius: tame virga ,eminetia papaueracapita,cum forte in horto ambularet,decuffit.Nucius fine refp6fionereuerlus,renuciauit adolefce ti Tarquinio,qd agete patre vidiftet: ille intellexit ide efie eminetibus faciedu.
  - C.Cadar qui fufpedam habebat Aegyptiorum fidem,per fpeciem fecurita ^ tis,in{pedione vrbis,at<| operu,ac fimul licentionbus conuiuiis deditus,videri voluit captu fefe gratia locoru, Si ad mores Alexadrinos vitaqj deficere, atq? inter eam diflimulationem praparatis fubfidiis,occupauit Aegyptum.
  - Ventidius Parthico bello aduerfus Pachorum regem,non ignarus Pharne Tyricjlem. um quedam,natione fCyrreften,ex his qui focii videbantur, omnia qute apud ipfosagebantur, nunciare Parthis, perfidia barbari ad vtilitates fuascouertit. Nam qua maxime fieri cupiebat,ea vereri fe ne accideret-.tjug timebat,ea vt eue nirent optare fefimulabat.Solicitus itacp,ne Parthi ante tranfirent Euphraten, quam fibi fuperuenirent legiones1, quasinCapadocia trans Taurum habebat, ftudiofe cum proditore egit,vt folenni perfidia Parthis fuaderet, per Zeugma traiicerent exercitum, qua Si breuiffimum iter eft, & omifio alueo Euphrates decurrit. Nantj fi illae venirent, afleuerabat fe oportunitate collium vfurum, ad eludendos fagittarios.Omnia autem vereri, fi fe in patentes capos proiecif-fent.Iudu&i hac affirmatione barbari,in feriore itinere, per circuitum adduxerunt exercitum: dumqj fufiores ripas, Si ob hoc operofiores pontes iungunt, inftrumentaqj moliuntur, xl amplius dies impenderunt.-quo fpacio Ventidius adcontrahendasvfus eft copias: eisqj triduo antequam Parthus adueniret receptis,acie commiffa vicit Parthos,Si interfecit.
  - Mithridates circumuallante Pompeio, fugam in proximam diem moliens,
  - huius
- p.184 - vue 192/288
- - STRATEGEMATVM LIB- I.
  - huius confilii obfcuradi caufa, latius SC vfqj ad applicitas hofti valles,pabula-tus,colloquia quoqj cum pluribus,auertendaHufpicionis caufa, in pofteru con ftituit. Ignes etiam frequentiores per tota caftra fieri iuflit.Sccuda deinde vigi-liaprxter ipfa caftra hoftium,agmen eduxit.
  - Imperator Cadar Domitianus Aug.Germanicus, cum Germanos,qui in ar mis erant,vellet opprimere,nec ignoraret maiore bellum molitione inituros, fi aduentum tanti ducis pradenfiflent,profedionem fuam cenfu obtexuit Gallia-rum.Sub quibus inopinato bello afFufus, cotufa immanium ferocia nationum, prouinciis confuluit.
  - Cl.Nero,cum cuperet Hafdrubalem^copiascgeius antequam Hannibali fra tri iungerentur occidere, iccircoqj feftinaret,fe LiuioSalinatori collega fuo,cui bellum mandatum fuerat(parum fidens viribus,qu£e fub ipfo erant) adiunge-re,neque tamen difceflum fuum ab Hannibale,cui oppofitus erat,fentiri vellet,
  - X milia fortiflimorum militum delegit,prscepitqj legatis quos relinquebat,vt exdem ftationes 81 vigilis sque agerentur, totidem ignes arderent,eademque facies caftrorum feruaretur,ne quid Hanibal fufpicatus,auderet aduerfus paucitatem relidoru.Cum deinde in Vmbria,occultatis itineribus,collegs fe iun-xiftet,vetuit caftra ampliari, ne quod fignum aduentus fui daret Poeno,detre-daturo pugna,fi confulu i undas vires intellexiflet.Igirur infciu duplicatis a g-greflus copiis fuperauit,8£ velocius omni nuncio,rediit ad Hannibale.Itaex du obus callidiflimis ducibus Pcenoru,eode cofilio alteru celauit,alteru oppreflit, Themiftocles Athenarum dux exhortans fuos ad fufcitandos fefti-nanter muros, quos iuflu Lacedaemoniorum deiecerant,legatis Lacedsmone miflis,qui interpellarent,refpondit venturum fe ad diluendam hanc exiftima-tionem,& peruenit Lacedsmonem-.ibi fimulato morbo aliquantum temporis extraxit, Sl poftquam intellexit fufpedam efle tergiuerfationem fuam,conten dit falfum ad eos rumorem & rogauit,vt mitteret aliquos ex princibus,quibus crederent de munitione Athenarum . Suis deinde clam fcripfit, vt eos qui ve-niflent retinerent,donec refectis operibus,confiterentur Lacedsmoniis,muni-tas efle Athenas,nec aliter principes eoru redire pofle,quam ipfe remiflus foret quod facile prsftiterut Lacedgmonii,ne vnius interitu multoru morte pefaret.
  - L. Furius exercitu produdo in locum iniqum, cum conftituifiet occultare folicitudinem fuam,ne reliqui trepidarent,paulatim feinfledens,tanquatn cir cuitu maiore hoftem aggreflurus,conuerfo agmine,ignarum rei qus agebatur exercitum,incolumem reduxit.
  - Metellus Pius,in Kifpania interrogatus,quid poftera die fadurus effet,Tunicam meam fi id eloqui poflem(inquit)comburerem .
  - M. Licinius Crafius,percontanti quo tepore caftra moturus eflet,refpodit,
  - f Vereris ne tubam non exaudias** audiat.
  - De explorandis con filiis hoftium. Cap. II.
  - ^Cipio Aphricanus,capta occafione mittenda ad Syphacem legationis,cum k-' Ladio feruorum habitu tribunos & centuriones elediflimos ireiufllit quibus cura: eflet perfpicere regias vires:hi,vt liberius caftrorum politionem
  - Q^iii fcrutar-
- p.185 - vue 193/288
- - 1S5
  - SEXTI I'V L 11 FRONTINI
  - m
  - fcrutarentur, equum deinduftria dimiflfum, tanquam fugientem perfedati> maximam partem munimentorum circuierunt: qug cum nunciaftent, incendio confe&um eft bellum.
  - QJFabius Maximus bello Hetrufco,cu adhuc incognita foret Romanis ducibus Tagaciores explorandi via^fratrem Fabium Cadone, peritum lingua: He-trufca:,iufiit Hetrufco habitu penetrare Ciminiam fyluam, ante militi noftro intentatam : quod is adeopradeter atqj induftriefecit,vt tranfgreffus fyluaro, VmbrosCamertes cum animaduertifiet non alienos nomini Romano, adfo-cietatem compulerit.
  - Carthaginenfes cu animaduertiffent Alexandri ita magnas opes,yt Aphri-cz quoq? immineret,vnum ex ciuibus virum acrem,nomine Hamilcarem Rho dinum,iufierunt fimulato exilio ire ad regem,omniq? ftudio in amicitiam eius peruenire,qua is potitus,confilia eius nota ciuibus fuis faciebat.
  - Iidem Carthaginenfes miferunt, qui per fpeciem legatorum longo tempore Roma: morarentur, exciperent^ confilia noftrorum.
  - M.Cato in Hifpania,quia ad hoftium confilia alia via peruenire no poterat, iuflit trecentos milites fimul impetum facere in ftationem hoftium, raptumq? vnu ex his in caftra pferre incolume:tortus ille,omnia fuoru arcana cofeflus eft
  - C.Marius cof.bello Cymbrico BC Teutonico, ad excutiendam Gallorum & Lygurum fidem,literas eis mifit,quarumpar sprior proripiebat,ne interiores pgnatu quo f profignato erant, ante tempus certum aperirentur, eafdem poftea ante
  - proftitutu diem repetiit,8C quia refignatas repererat,intellexit hoftilia agitari.
  - Eft etiam aliud exploradi genus,quo ipfi duces nullo extrinfecus adiutorio, per fe prouident. Sicut Aemilius Paulus cof. bello Hetrufco apud oppidum Coloniam dimiflurus exercitum in planicie, cotemplatus procul auium multitudine,citatiore volatu e fyiua confurrexiffe,intellexit illic aliquid infidiaru latere,quod BC turbato aues,& fimul plures euolauerat. Promiflis igitur expio agmini in ratoribus,comperit X milia Boiorum,excipiedo ibi Romanorum f agmini im~ itinere minere:eaque, alio quam expedabatur latere miflis legionibus, circumfudit.
  - Similiter Thyamenus Horeftis filius,cum audiflet iugum ab hoftibus natura munitum teneri,promifit feifeitaturos quid rei foret,ac referentibus eis non ef fe verum quod opinaretur,ingreffus iter, vt vidit ex fufpedo iugo magna vim auium fimul euolafTe,neq; omnino relidere,arbitratus eft latere illic agmen ho-ftiunr.itaqj circumduco exercitu elufit infidiatores.
  - Hafdrubal frater Annibalis,tunc Liuii SC Neronisexercitum(quanquam hoc illi non duplicatis caftris diftimularent)intellexit,qudd ab itinere ftrigofi ores notabat equos,SC coloratiora hominum,vt ex via,corpora.
  - De cuftodiendoftatu belli. Cap. III.
  - ALexander Macedo cum haberet vehementem exercitum, femper eum ftatum belli elegit vt acie confligeret
  - C .Cadar bello ciuili cum exercitum veteranum haberet,hoftium autem ty-ronem eflfe fciret,acie femper decertare ftuduit.
  - Fab.
- p.186 - vue 194/288
- - 187
  - 5TRATEGEMATVM L IB. I,
  - Fab.Maximus aduerfus Anni&alenijfucceffibus praeliorum infolentem,recedere ab ancipiti difcrimine,&: tueri tantummodo Italiam conftituit, Cudato-risqj nomen,& per hoc fummi ducis meruit.
  - Byzantii aduerfus Philippu omne prgliandi difcrimen vitates,omi£Ta etiam finium tutela, intra munitiones oppidi fe receperunt:afiecutiqj funt,vt Philippus obfidionalis mora: impatiens recederet.
  - Hafdrubal Gifgonis filius,fecundo Punico belJ.o in Hifpaniam dudum exer citumfcum P.Scipio inflaret) per vrbes diuifit-.itaqj fadum eft, vt Scipio,ne op pugnatione plurium oppidorum diftringeretur,in hyberna fuos reduceret.
  - T hemiftocles aduentante Xerxe(quia neqj pradio pedeftrfneqj finium tute-D,nequefobfidioni credebat,fufficere Athenienfes)autorfuit eis liberos &C co-iuges Trcezena, & in alias vrbes emittendi,relidoque oppido,ftatum belli ad nauale phelium transferendi. Idem fecit in eadem ciuitate Pericles aduerfum Lacedzmonios.
  - Scipio manente in Italia Hannibale, tranfmiflo in Aphricam exercitu, ne-ceflitatem Carthaginefibus impofuit reuocadi Hannibalem:ficq} a domefticis finibus hoftile tranftulit bellum.
  - Athenienfes cum Deceleam caftellum ipforum Lacedsmonii comuniflent,
  - 8C frequentius vexarentur,claflem, qua: Peloponefum infeftaret miferunt:con-fecuti^ funt,vt exercitus Laceda:moniorum,qui Decelea: erat,reuocaretur.
  - Imperator Csfar Domitianus Auguftus,cum Germani more fuo e faltibus &Z obfcuris latebris fubinde inpugnarent noftros,tutumqj ingreflum in profun dafyluarum haberent, militibus per centum viginti milia pafluum adis, non mutauit tantum flatum belli, fed & fubdidit ditioni fua: hoftes, quorum refugia nudauerat.
  - De tranfducendo exercitu per loca hoftiinfefta Cap. IIII.
  - AEmilius Paulus Cof. cum in Lucanos iuxta littus angufto itinere exercitum duceret,8C Tarentini ei clafie infidiati,agmen eius fcorpionibus ag
  - greffi elfent, fcaptiuis latera euntium praetexuit,quorum refpedu hoftes inhi- captiuos P ^ \ Uteri
  - buere teia
  - Agefilaus Laced^monius, cum praeda onuftus ex Phrigia rediret,infeque-renturqj hoftes, & ad locorum opportunitatem laceflferent agme eius,ordinem captiuorum ab vtroq? latere exercitus fui applicuit:quibus du parcitur ab ho-fte,fpacium trafeundi habuerunt Lacedaemonii. Idem,tenentibus anguftias Thebanis,per quas tranfire habebat, flexit iter quali Thebas contcnderet:ex-territis . Thebanis digreftisqj ad tutanda moenia, repetitum iter quod defti-nauerat emenfus eft, nullo obfiftente.
  - Nicoftratus dux Aetolorum aduerfus Epirotas,cum ei aditus in fines eorum angufti fierent,per alterum locum irrupturum fe oftendens omni illa ad prohi bendum occurrente Epirotaru multitudine, reliquit fuos paucos,qui fpeciem remanentis exercitus praeberent, & ipfe cum caxera manu,qua non expedaba-turf aditus intrauit.
  - Autophrauda
- p.187 - vue 195/288
- - iSS
  - SEXTI IVLII FRONTINI
  - Autophra* Autophraudates P erfes,cum in Pifidia exercitu duceret, &C anguftias quai
  - tM’ dam Pifidx occuparent,fimulata vexatione traiiciendi,inftituit reducereiquod
  - cum Pifida: credidiffent,ille no Se validiffimam manum ad eundem locum occupandum pnemifit,ac poftero die totum traiecit exercitum.
  - Philippus Macedonum rex Graeciam petens,cum Thermopylas occupatas audiret,& ad eum legati Aetoloru vemflent aduri de pace,retetis eis, ipfe magnis itineribus ad anguftias pertendit,fecurisqj cuftodibus, SC leg^toru reditus expedantibus inopinatus Thermopylas traiecit.
  - Iphicrates dux Athenienfium,aduerfus AnaxibiuLacedgmonium in Hei lefponto circa Abydon, cum trafducendum exercitu haberet per loca quaefta tiombus hoftium tenebantur, alterum autem latus eius tranfitus abfcifli montes premerent,alterum mare ablueret, aliquamdiu moratus,cum incidifletfri-gidiorfolito dies,& ob hoc nemini fufpedus, delegit firmifiimos quofq?; qui' bus oleo ac mero calefadis,praecepit vt ipfam oram maris legerent,abruptiora tranarentiatqj itacuftodes anguftiarum inopinatus oppreflit a tergo.
  - Cn.Pompeius cum flumen tranfire propter oppofitum exercitum hoftium non poflet, aflidue producere 8C reducere in caftra inftituitideinde in eandem perfuafionem hofte perdudo.ne vllam viam ad progreflum Romanorum tene ret,repente impetu fado tranfitum rapuit.
  - Alexander Macedo,prohibente rege Indorum Poro traiici exercitum per flumen Hydafpem, aduerfus aqua aflidue procurrereiuflit fuos:& vbi eo mo-aflecutus te exercitationisfafluetus eft(quia Porus aduerfa ripa caueret)per fuperiorem partem fubitd tranfmifit exercitum. Idemqj Indi fluminis traiedu prohibitus ab hofte,diuerfis locis in flumine equites inftituit immittere,& tranfitum mina riicuqj expedatione barbaros teneret intentos,infulam paulo remotiorem,primum exiguo, deinde maiore pr^fidiooccupauit, atqj inde in vlteriore ripam trafmilit. Ad quam manum opprimendam, cum vniuerfi fe hoftes effudiflent, ipfe libero vado trangrefliis,omnes copias coniunxit.
  - Xenophon,vlteriorem ripam Armeniistenentibus,duosiuflit quaeri aditus: & cum a citeriore repulfus eflet,tranfiit ad fuperiorem . Inde quoq? prohibitus hoftium,occurfu repetiit vadu inferius, iufl*a ibidem militum parte fubfiftere, ex qua cum Armenii ad inferioris vadi tutela rediiflent,per fuperius tranfgre-deretur:armenii credentes decurfurosomnes,decepti funt a remanentibus. Hi cum refiftente nullo vadu fuperaflent,tranfeuntiu fuorum fuere ^pugnatores.
  - P.Claudius Cof.primo bello Punico,cum a RhegioMeflanam traiicere mi litem nequiret,cuftodietibus fretum P oenis, fparfit rumore,quafi bellu iniuflu populi incepu gerere no poflet,claflemq? Italia verfus fe agere fimulauit:digref lis deinde Poenis,q ^fedioni eius habuerat fide,circuadas naues appulitSicilig
  - Lacedaemoniorum duces cum Siracufas nauigare deftinaflent,& Pccnoru difpofitam penitus claflem timerent,X punicas naues,quas captiuas habebant, veluti vidrieeSjprimas iuflerunt agi,a latere iudis acpuppe religatis aliis, qua fpecie deceptis P oenis,tranfierunt.
  - Philippus cum anguftias maris,qug Cyanea appellatur,trafnauigare ^pter
  - Athenienfium
- p.188 - vue 196/288
- - STRATAGEMATV-M LIB. I.
  - P ? j i. J J
  - Athteniefiiumclaffem, qug opportunitatem loci cuftodiebat,non poflet,(crin-fit Antipatro Thraciam rebellari prxfidiis,qux ibi reliquerat,interceptis, vt: queretur omiiTis ommbus,qux epiftolx vt interciperentur ab hofte,curauit.^; thenienffsarcanaMacedonuexcepiffevifi,claffem abduxerunt:Philippus ni;: lo prohibete anguftias freti liberauit. Idem quia Cherronefum,que iuris Ati:e nienfium erat,occupare prohiberetur,tenentibus tranfitum non Byzantiorum tantum, fed Rhodiorum quoqj &L Chioru nauibus, conciliauit animos eorum reddendo naues quas ceperat,quali fequeftres futuros ordinanda pacis interfe atqj Byzantios, qui caufa belli erant: tradaqj per magnum tempus poftulatio-ne,cum de induftria fubinde aliquid in conditionibus retexeret, claffem per id tempus prxparamt:eac| in anguftias freti imparato hoftefubito euafit.
  - Chabrias Athenienfis,cum adire portum Samiorum obftante nauali hofti um pradidio non poflet,paucas e luis nauibus prxter portum miffas,iuffit trafi re,arbitratus qui in ftatione erant, periecuturosmifcg per hoc confilium cuoca-tis,nullo obftante portum cum reliqua adeptus eft claffe.
  - De euadendo ex locis difficillimis» Cap. V.
  - Q .Sertorius in Hiipania ,cum a tergo inftante hofte flumen traiicere habe ret,vallum in ripa eius in modu cauis luna; duxit, 8C oneratum materiis incendit,at«j ira exclufis hoftibus fluuium libere tranfgreffus eft.
  - Similiter Pelopidas Thebanus,bello Theffalico tranfitum quadiuit: nanqj caftris ampliorem locu fupra ripa complexus,vallu ceruolis & alio materiat genere conftruSu incedittducp ignibusfubmoueretur hoftes,ipfe fluuiu fupauit.
  - QjLudatius Catulus,cum a Cymbris pulfus vna fpem falutishaberetfli flumen hberaffet, cuius ripam hoftes tenebantun proximo monte copias oftedit, tanquam ibi caftra poiitutus:acprgcepitfuis ne farcinas folueret, aut onera deponeret,ne quis ab ordinibus aut lignis difcederct: & quo magis perfuafionem hoftium confirmaret,pauca tabernacula in confpedu erigi iufiit,igncsq$ fieri,8C quofdam vallu ftruere,quofdam in lignationem,vtconfpicerentur exire-.quod Cymbn vere agi exiftimantes, & ipfi caftris delegerunt locum :difperfique in proximos agros ad comparanda ea quae neceffaria funt mafuris, occafionem dederunt Catulo non foliim flume traiiciedi,fed etiam caftra eoru infeftadi.
  - Creefus cum Halim vado tranfire non poflet,neqj nauium aut pontis facie di copiam haberet, foffa fuperiori parte poft caftra dedu<fta,alueum fluminis a tergo exercitus fili reddidit.
  - Cn.Pompeius, Brudufii, cum excedere Italia 8t trafferre bellum propofuif-fet,inftante a tergo Qffare,confcenfiurus claffem,quafdam obftruxit vias,alias parietibus interfepfit,alias intercidit foflis, easq? fudibus erecris prxclufas operuit cratibus.humo aggefta, quofdam aditus qui ad portum ferebant trabibus tranfmiflis,& in denfum ordinem ftm<ftis,ingenti mole tutatus.Quibus perpe tratis,ad fpeciem retinendae vrbis raros pro moenibus fagittarios reliquit,exteras copias fine tumultu ad naues reduxit:nauigantem eum mox fagittarii quo que per itinera nota digreffi paruis nauigns confecuti funt.
  - Cn.Duillius cof.in portu Syracufano,que temere intrauerat,obie<fta ad in-
  - greffum
- p.189 - vue 197/288
- - i?® SEXTI IV LII FRONTINI
  - grefTum catena claufus, vniuerfos in puppim retulit milites, atcg ita refupina nauigia magna remigatium vi concitauit, leuat£ prorg fuper catenam ^cefle. ctirfu runt,qua parte fuperata,tranfgreififrurfus militesfproras prefTerunt, in qUas
  - in proras verfum pondus decurfum fuper catenam dedit nauibus. cefierunt. Lyfander Lacedaemonius cum in portu Athenienfium cum tota claiTe ob fideretur,obrutus hoftium nauibus, ab ea parte qua faucibus anguftiflimis influit mare , milites fuos clam in littus egredi iuffit, SC fubiedis rotis ad proxi-mnychk. mum naues portumtMoncecium traiecit.
  - Herculeius legatus Sertorii, cum in Hifpania inter duos montes abruptos longum & anguftum iter ingreflus,paucas duceret cohortes,comperiflet^ ingentem manum Hoftium aduenire,fofla tranfuerfam inter motes pratflit, val. lumqj materia extrudum incendit,at<j ita interclufohofte euafit.
  - C . Cxfar bello ciuili cum aduerfus Afranium copias educeret, &f recipiendi fe fine periculo facultatem non haberet, ficut conftiterat,prima & fecuda acie furtim a tergo ad opus applicata,xv pedumfoflam fecit, intra quam fub occafum folis armati fe milites eius receperunt.
  - Pericles Athenienfis, a Peloponenfibus in eum locu copulfus, qui vndiq? abruptis cindus, duos tantum exitus habebat, ab altera parte foflam ingentis latitudinis duxit,velut hoftis excludendi caufa-.ab altera militem agere coepit tanqua per eum erupturus.Ii qui oblidebat,cum per foflam,quam ipfe fecerat, exercitum Penclisnon crederent euafurum,vniuerfi a limite obftiterunt.Peri cies potibus quos praiparauerat fofla: iniedis, fuos qua non refiftebatur,emifit.
  - Lyfimachus ex his vnus,in quos opes Alexandri tranfierunt, cum aditum collem caftris deftinaflet,imprudentia autem fuorunwn inferiorem dedudus, vereretur ex fuperiore hoftium incurfum, triplices foflasintra vallum obiecit: fmihbus deindef fublimibus foflis circa omnia tentoria dudis, tota caftra f confodit:^ confudit, intercepto hoftium aditu,fimul humo quocjj,& frondibus quasfoifisfuperiece rst,fado impetu in fuperiora euafit.
  - Cn.FonteiusCraflusinHifpaniacum tribus milibus hominum praedatu profedus,ad Hafdrubalem,& ad primos tantum ordinesrelato confilio,incipiente node,quo tepore minime expedabatur, per ftationes hoftium ^rupit.
  - L .Furius exercitu perdudo in locum iniquum,cum conftituifiet occultare folicitudinem fuam,ne reliqui treqidarent,paulatim inflexit iter, tanq circui-iu maiore hoftem aggreflurus, conuerfoqj agmine ignarum rei qua: agebatur, exercitum incolumem reduxit.
  - P.Decius Tr.bello Samnitico,Cornelio Coflo cof.iniquislocis deprehen-fb ab hoftibuSjfuafit vt ad occupandum collem,qui erat in propinquo,modica manum mitteret,feqj ducem iis qui mittebantur, obtulit: auocatus in diuerfu hoftis dimifit confulem,Decium autem cinxit,obfeditcg.Ille per anguftias,no-fruftratus. eruptione fada,cumf eludatus eflet,Decius incolumis cum militibus, con
  - iuli acceflit.
  - Idem fecit fub Attilio Calatino cof.is cuius varie tradunt nomen. Alii,La berium,nonnulli Q^Cxditium, plurimi Calphurniu, flamma vocitatum feri-
- p.190 - vue 198/288
- - «51
  - STRATEGEMATVM LIB. 1.
  - pferunt. Hic cum dimiflum exercitum in eam vallem videret,cuius latera om nia fuperiora hoftis infederat,dcpopofcit ^accepit trecentos milites, quos adhortatus vt virtute Tua exercitum feruarent,in mediam valle decurrit,& ad op primendos eos vndique defeendit hoftis,longdqj & afpcro pnelio retentus,oc-cafionem confuli ad extrahendum exercitum dedit.
  - L.Minutius cof.in Lyguria dimifloin anguftias exercitu,cuia omnibus ob uerfaretur Caudinp cladis exeplum,Numidas auxiliares,tam propter ipforutn quam propter equorum deformitatem defpiciendos,iuffit adequitare faucibus qua: tenebantur.Primd intenti hoftes ne lacefcerentur,ftationem obiecerut: de. induftria Numida ad augendum fui cotemptum,labi equis, SC per ludibrium fpedacuio efle affedauerut,ad nouitatem rei laxatis ordinibus,Barbari in fpc-daculum vfque refoluti funt.Quod vbi animaduerterunt Numida:,paulatim fuccedentes, additis calcaribusperintermiflas hoftium ftationes eruperut:qui deinde cum proximos irrueret agros,necefle Lvguribus fuit auocari ad defendenda fua,inclufbfque Romanos emittere.
  - L.Sylia bello fociali apud Efernia inter anguftias deprehenfus, ad exercitu hoftiu,cui Duilliuspra:crat,colloquio petito, de conditionibus pacis agitabat fine effedu-.hoftem tamen propter inducias negligentia refolutum animaduer-tens,node profedus,relido buccinatore, qui vigilias ad fidem remanentiu di-uideret,8£ quarta vigilia commi{Ta,eum{equeretur,iucolumcs fuos cum omni* bus impedimentis tormentifque in tuta perduxit.
  - Idem aduerfus Archelau prxfedu Mithridatis in Capadocia, iniquitatclo-corum & multitudine hoftium prsffus,fecit pacis mentionemtinterpofitoqj te pore etiam in duriarum,& per hsc auocata intentione, aduerfarium cuafit.
  - Hafdrubal frater Annibalis, cum faltum euadere non poffet, faucibus eius obfeffis,egit cum C.Nerone,recepitqjdimiflum fe Hifpania exceflurum-.cauil latus deinde coditionibus,dies aliquot extraxit,quibus omnibus,no emifit per anguftos tramites,& ob id negledos dimittere per partes exercitum:ipfe deinde cum reliquis expeditis facile effugit.
  - Spartacus folfam,qua erat a M.CrafTo circundatus, cadis captiuorum pcco-rumque corporibus nodu repleuit, 31 fupergreflus eft.Idem cum in f Lefbio obzefhio feffus,ea parte qua mons afperrimus erat, ideoque cuftoditus,ex vimine fylue-Vc/PI# ftri cathenas conferuit,quibus demiflus non folu euafit,veru etia ex alio latere^^ fgladio ita terruit, vt aliquot cohortes, gladiatoribus quatuor 8C feptuaginta ceflerint.Idem cum a L.Varino Procof.prxclufus ellet,palis per modica inter ualla fixis ante portam,ereda cadauera,adornata vefte atqj armis, alligauit,vt procul intuentibus ftationis fpecies effet,ignibus per tota caftra fadis,imagine vana delufb hofte,copias filentio nodis eduxit.
  - Rrafidas dux Lacedsmonioru, circa Amphipolim ab Athenicfium multitudine numero impar deprehenfus,claudendum (e prxftitit,vt per longum co rens ambitu extenuarethoftilem frequentia,quatj rariffimi obftabant,erupit.
  - Iphicrates in Thracia cum depreffo loco caftra pofuiflet, exploraflet autem ab hofte proximu teneri colle,ex quo vnus ad opprimedu ipios defcenfus erat,
  - node
- p.191 - vue 199/288
- - 191
  - SEXTI IVLII FRONTINI
  - Dorius
  - tertos
  - terlA
  - ultim
  - [afferre
  - Idtind
  - node paucis intra caftra relidis,imperauit vt multos ignss faceret,edudocg cx ercitu 8i difpofito circa latera prxdida vix, paffus eft tranfire barbaros: locorum^ iniquitate, in qua lpfe fuerat, in illos conuerfa,parte exercitus terga eo. rum cecidit,par te caftra fecit.
  - Dareus,vt falleret Scythas difceffu,cancs atque afinos in caftris reliquit,quos cum latrantes rudentefquehoftis audiret, remanere Darium credidit.
  - Eundem errorem obiecluri noftris Lygures,per diuerfa loca bubalos laqueis ad arbores alligauerunt, qui dedudi frequentiore mugitu fpeciem remanenti, um prxbebant hoftium.
  - Hanno ab hoftibus claufus,locum irruptioni maximi aptu, aggeftis leuibus materiis incendit,tame hofte adf exteros exitus cuftodiendos auocato, milites per ipfam flammam eduxitiadmonito ora fcutis,crura vefte contegere.
  - Annibal,vt iniquitatem locoru, SC inopiam inflante Fabio Maximo effuge-ret,nodu boues, quibus ad cornua fafciculos alligauerat,farmentoru fubiedo igne,dimifit,cum q* ipfo motu adolefcete flamma turbaretur pecus, magna dif-curfationc montes, m quos adum erat colluftrauit: Romani qui ad (peculandum concurrerant,primo prodigium opinati funt,deinde cumf eunda Fabio renunciaflcnt ,ille de inlidiarum metu fuos caftris continuit, barbari obfiftete nullo profedi funt.
  - De infidiis in itinere fadis. Cap. VI.
  - Vluius Nobilior, cum ex Samnio in Lucanos exercitu educeret,& cogno-
  - uiflet a perfugis, hoftes nouiflimum agmen eius aggrefluros,fortiflimatnlc gionem primo ire,fvltimo fequi iuflit impedimeta, ita fadum pro occafione amplexi hoftes, diripere farcinas cceperut. Fuiuius legionis de qua fupradidu eft, quinque cohortes in dextram partem vig direxit,quinqj ad finiftram,atque ita prxdationi intetoshoftes,explicato per vtraque latera milite,claufit cecidit que.Idem hoftibus tergum eius in itinere prementibus, dum flumine interue-niente,non ita magno vt tranfitum prohiberet,moraretur tamen rapiditate,alteram legionem in occulto citra flume collocauit, vt hoftes paucitate cotemp-ta audacius fequerentur-.quod vbi fadum eft, legio qux ob hoc difpofita erat, cx infidiis hoftem aggreffa vaftauit.
  - Iphicrates in Thraciam cum propter conditionemlocorum,longum agmen deduceret,SC nunciatu ei eflet hoftes fummum id aggrefluros, cohortes in vtra que latera fecedere,& confiftere iuflit,exteros f fugere SC iter maturare.Tranfe-unte autem toto agmine, lediflimos quofque retinuit, SC ita paflim circa prx-dam occupatos hoftes, iam etiam fatigatos, ipfe requietis 8C ordinatis fuis ag-greflus fudit, cxuitcpprxda.
  - Boii in fyluaf Litana,qua tranfiturus erat nofter cxercitus,fucciderant arbo res,ita vt cx parte exigua fuftetatx flarent donec impellerentur,delituerat dein de ad extremas ipfi, vbi,ingreflo fyluam hofte,proximas vlteriores impulerut, eo modo propagata pariter fupra Romanos ruina,magnam manum eliferunt. — Quemad
- p.192 - vue 200/288
- - STRA TEGEM AT VM LIB. I.
  - Quemadmodum ca quibus deficimur, videatur non deefie
  - aut vfus eorum expleatur. Cap, VII
  - L.Caecilius Metellus,quia vfus nauium,quibus elephantes tranfportaret defi ciebatur,vinxit dolia,conftrauitq? tabulamentis,ac fuper ea politos,per Si-culum fretum tranfmifit.
  - Annibal cum ad praealti fluminis trafitum elephantes nonpoflet pellere, neqj nauium aut materiarum,quibus ratesfcontinerentur, copiam haberet,iuf conflem* fit ferociflimum elephantum fub aure vulnerari, SC eum qui vulneraflet,tranf-tintw natoftatim flumine procurrere: elephatus exafperatus ad perfequendum doloris fui autorem,tranauit amnem, SC reliquis idem audendi dedit exemplum.
  - Carthaginenfiu duces inftru&uri claffe,quia fparto deficiebatur,crinibus to faru mulieru ad funes efficiedos vfi funt. Idem Maffilienfes SC Rodii fecerut.
  - M. Antonius a Mutina profugus,cortices pro fcutis militibus fuis dedit.
  - Spartaco copiisqj eius,fcuta ex vimine fuerunt,quae coriis tegebantur.
  - No alienus(vt arbitror)hic locus eft referedi fa&u Alexadri Macedonis illud nobile,qui per deferta Africg itinera, grauilfima liti cum exercitu affedus,oblatam libi a milite in galea aquam fpe&antibus vniuerfis effudit, vtilior exemplo temperantis,quam fi communicarefpotuiflet. uoluijfet
  - De diffringendis hoftibus. Cap. VIII.
  - COriolanus cum ignominiam damnationis fuae bello vlcifccretur, populationem patriciorum agrorum inhibuit,deuftisvaftatisq? plebeiorum :vt difcordiam moueret,qua confenfus Romanorum diffringeretur.
  - Annibal Fabium,cui necg virtute neq? artibus bellandi par erat/vt infamia diffringeret,agris eius abftinuit ,caeteros populatus. Contra ille, ne fufpe&a ci-uibus fides eflet,magnitudine animi effecit publicatis pofleflionibus fuis.
  - Fab .Maximus quinto Cof.cum Gallorum ,Vmbrorum, Etrufcorum, Samnitium^ aduerfus P.R.exercitus coiiffent,contra quos &ipfe trans Apenninu montem caftra comm uniebat,fcirpfit Fuluio SC Pofthumio,qui in prgfidio vrbi erant,copias adfSitium mouerentrquibus affecutis ad fua defendenda Etrufci, smnim Vmbric^ delcenderunt-.relidos Samnites Gallofqj Fabius SC collega Decius ag grefli vicerunt.
  - M.CuriusaduerfusSabinos, quiingeti exercitu confcripto, relidisfinibus fuis,noftros occupauerant, occultis itineribus manumifit,qus defolatos agros eorum vicosqj, per diuerfa incendit.Sabini ad arcendam domefticam vaftita-tem recefferunt,Curio contigit SC vacuos infeftare hoftium fines, SC exercitum fine praelio auertere,fparfumqj caedere.
  - T.Didius paucitati fuorum diffides,cum in aduentum earu legionu,quas expedabat, trahere bellum SC occurrere eis hofte coperiflet, cocione aduocata aptari iuffit milites ad pugnam, ac de induftria negligetius cuftodiri captiuos: exquibus pauci qui profugere, nuciauerut fuis puga imminere. At illi,neffu- fufpcfati* fpicione pralii deducerent vires,omiferunt occurrere eis quibus infidiabantur: one Pr*liis legiones tutiffime,nullo excipiente,ad Didium peruenerunt.
  - BelloP unico quaeda ciuitates,qu£ a Romanis deficere ad Poenos deftinaue-
  - R
  - rant.
- p.193 - vue 201/288
- - IS4
  - S E X TI I V L II F RO N T I NI
  - m'r«m
  - T-iu.tib.j tt£> urb.cott CL. M&f* tum K uti, habet.
  - Prope
  - rant, cum obfides dediflent,quos recipere antequam defcifccrent ftudebant,fi. mulauerunt feditionem inter finitimos ortam, quam Romanorum legati diri, mere deberent, mifTofqj eos velut contraria pignora retinuerunt ,nec ante red. diderunt quam ipfi recuperarent Tuos.
  - Legati Romanorum cum mififlent ad Antiochum regem, qui fecu Anni-balem viciis iam Carthaginefibus habebat, confiliuqj eius aduerfus Romanos inftruebat,crebris cum Annibale colloquiis effecerut vt is regi fieret fufpedus cui gratiflimus aliocjui erat 81 vtilis propter calliditatem & peritiam bellandi C^Metellus aduerfus Iugurtham bellum gerens,miflfos ad fe legatos cius cor rupit, vt {ibi proderent regem.Cum etiam alii veniflent,idem fecit.Eodem co-filio vfus eft & aduerfus tertios.Sed de captiuitate Iugurthg res parum procef-fitfviuum enim tradi fibi volebat,plurimum tamen confecutus eft: nam cum intercepta fuiflent epiftolxeius ad regios amicos fcriptx,in omnes eos rex ani maduertir,fpoliatusqj confiliis,amicos poftea parare non potuit.
  - C.Catfar per exceptum quendam aquatorem, cum compendet Afranium Petreiumqj caftra nodu moturos, vt citra vexationem fuorum,hoftilia impedi ret confilia,in initio ftatim nodis vafa conclamare milites, & pmer aduerfa-riorum caftra agi mulos cum fremitu, SC fonum iuflit continuare, quos retentos volebat,& arbitrari caftra Csfarem mouere.
  - Scipio Aphricanus ad excipienda auxilia cum Commeatibus,Annibali Ve ticium Termum dimifit,ipfe fubuenturus.
  - Dionyfius Syracufanoru tyrannus,cumAphri ingentimultitudinc traieduri cflent in Siciliam, ad eum oppugnandum caftella pluribus locis comuniit,cu-ftodibusq? prgcepit,vt ea aduenieti hofti dederent, dimiffiqj Syracufas occulte rediret. Aphris necefle fuit capta caftella pratfidio ibi tenere,quos Dionyfius re dados ad quam voluerat paucitate,pene iam par numero aggreflus vicit, cum fuos contraxiflet & aduerfarios fparfifTet.
  - Agefilaus Lacedaemonius,cum inferret bellum Tyfapherni,Cariam fc petere fimulauit-.quafi aptius locis montuofis,aduerfus hoftem equitatu prxuale-tem pugnaturus.Per hanc confilii oftefionem,aduocato in Cariam Tyfapher-ne,ipfe Lydiam,vbi caput hoftium regni erat,irrupit -.opprefTisqj qui illic agc-bantjpecunia regia potitus eft.
  - De feditione militum compefccnda. Cap. IX.
  - A .Manlius Cof.cum comperiflet coniuraffe milites in hybernis Campanig vt iugulatis hofpitibus,ipfi res eoru inuaderet,rumore fparfit eodem loco hybernaturosiatq? ita comuratorum confilio turbato,Campaniam periculo li-berauit,& ex occafione nocentes puniuit.
  - Lucius Sylla cum legiones ciuium Romanorum,pcrniciofa feditione furerent,confilio teftituit fanitatem efferatisf Propere enim annunciari iuflit,hofte adefle,& ad arma vocantium clamorem tolli,figna canere: difcuffa feditio eft,. vniucrfis aduerfus hoftem confentientibus.
  - Cn.Pompeius,trucidato ab exercitu Mediolani fenatu,ne tumultum mouc ret,fi fqlos euocaflet nocetes,mixtos eis qui extra dclidu erant,venire iuflitrita
  - ' &
- p.194 - vue 202/288
- - strategematvm lib. I.
  - 19$
  - SC noxii minore cum metUj^uia non lb§fegati,ideoqj non ex caufa culpa videbantur accerfiti,comparuerunt,& illi quibus integra erat confcietia,cuftodien-dis quoque nocentibusfattenderunt,ne illorum fuga inquinarentur.
  - Cafar cum quadam legiones eius feditionem mouiflent,ade6 vt in pernicie quoque ducis viderentur confurredurg,dilfimulato metu,procellit ad milites, poftulantibusq? miflionem, vitro minaci vultu dedit: exaudoratos pceniten-tia coegit fatislacere Imperatori,obfequentiorefque m reliquum operas adere.
  - • Quemadmodum intempeftiua poftulatio pugna inhibeatur.Cap .X.
  - a. Sertorius, quod experimento didicerat,imparem fe vniucrfo Romanorum exercitui, vt barbaros quoque inconfulte pugnam expofcentes doce ret,addudis in conlpedu duobus equis,altero prxualido,altero admodum exili,duos admouit iuuenes limiliter affedos, robuftum & gracileimac robuftiori imperauit equo exili vniucrfam caudam abrumpere, gracili autem valetiorem perf lingulos vellere:cumq$ gracilis feciffet quod imperatum erat, validilfimus cum in infirmi equi cauda fine effedu ludaretur,Iam(inquit Sertorius)Roma-nor^m cohortium(per hoc vobis exemplum oftedi) milites infuperabiles funt vniuerfas aggredientibus:eafde lacerabit & carpet,qui per partes attentauerit.
  - Idem cum videret fuos pugna fignum inconfulte flagitantes, crederetqj ru« pturos imperium nifi congrederentur,permifit turma equitum ad laceflendos hoftes ire,laborati^ fubmilit alias,& fic recepit omnes:tutisq? vtrifq? SC fine no xa oftedit qs exitus flagitata pugna mafiiretiobfequetiflfimis inde eis vfus eft.
  - Agefilaus Lacidamonius cum aduerfus Thebanos caftra fuper ripam pofu-iffet, multoq; maiorem hoftium manum efleintelligeret, & ideo fuos arcere a cupiditate decernedi vellet,dixit refpdfo deum fe ex collibus pugnare iuflfum: 8£ ita exiguo prafidio ad ripa polito acceffit in colles.Quod Thebani pro metu interpretati tranfierunt flumen,SC cum facile depuliflent pralidium,cateros infecuti auidius,iniquitate locorum a paucioribus vidi funt.
  - Scorylo dux Dacorum cum fciret diflociatum armis ciuilibus populum Ro. neq? tamen tentandu arbitraretur, quia externo bello poflet concordia in ciues coalefcere,duos canes in confpedu popularium commifit, hisqj acerrime inter ipfos pugnantibus,lupum oftendit,quem protinus canes,omifla inter fe ira,ag-greffi funt,quo exemplo,prohibuit barbaros ab impetu Romanis profuturo.
  - Quemadmodum fit incitandus exercitus adpradium. Cap. XI.
  - M .Fabius & Cn .Manlius CoflT.aduerfus Hetrufcos propter feditiones detre dante praliu exercitu, vitro limularunt cundatione, donec milites pro-brishollium coadi,pugnam depofcerent,iurarentqj fe ex ea vidores redituros.
  - Fuluiusnobilior cu aduerfus Samnitiu numerofum exercitum, St fucceffibus. tumidu,paruis copiis necelfe haberet decertare,fimulauit vna legione hoftiu a fe corruptam ad proditione:imperauitqg(ad eius rei fidem) tribunis, & primis ordinibus St centurionibus, qtum quifq? numerata pecunia,aut auri argentique haberet,conferret,vt reprafentari merces proditoribus polfet-.fe autem his qui contuliflent pollicitus eft, confummata vidoria, ampla mfuper pramia daturum. Qua fua perfuafio Romanis alacritatem attulit St fiduciam: vnde ~ R ii etiam
  - etcceff"crut
  - fmguU
  - Scorio
  - t
- p.195 - vue 203/288
- - decimam cogeret, c t ceteros pu deret
  - locum
  - ante conice dum
  - magnam
  - Scythia
  - ,96 SEITI IVLII FRONTINI i
  - etiam prsclara vidoriajCommiiToftatim bello peradaeft.
  - C.Cafar aduerfus Germanos & Ariouiftum pugnaturus, confufis Tuorum animiSjpro concione dixit,nullius Te eo die opera nili decima legionis vTurum: quo coTecutus efl,vtfdecimani,tanquam przcipu^ fortitudinis teftimoniofco gerentur, Si caeten pudore,ne penes alios gloria virtutis effet.
  - QTabius,qui egregie Tciebat,& Romanos eius effe libertatis,qug contumc lia exafperaretur, Si a Poenis nihil iuftum aut moderatum expedabat,milit legatos Carthaginem,de conditionibus pacis: quas cum illi iniquitatis & info-lenti;e plenas retuliflent, exercitus Romanorum ad pugnandum cocitatus eft.
  - Agelilaus Lacedaemoniorum dux,cum prope ab Orchomeno Tocia duitate caftra haberet,comperiffetcg plerofqj ex militibus praeciofiflima rerum depo nere intra munimeta,praecepit oppidanis,ne quid ad exercitu Tuu ptinens reciperetur,quo ardetius dimicaret miles,quifcirct libi g omnibus Tuis pugnadu.
  - Epaminundas dux Thebanoru aduerfus Lacedaemonios dimicaturus, vt non folu viribus milites Tui,verum etia affedibus adiuuaretur, ^nunciauit in concione,deftinatu Lacedaemoniis li vidoria potiretur, omnes virilis Texus in terficere,vxoribus aute eoru Si liberis in Teruitute addudisThebas diruere,qua denudatione cocitati, primo impetu Thebani Lacedaemonios expugnauerut.
  - Eutidas dux Lacedaemoniorum pugnaturus eodem die,qua clalfe vicerant focii, quamuis ignarus ad;e rei , vulgauit nunciatam fibi vidoriam partium, quo conftantiores ad pugnam milites haberet.
  - Aulus Pofthumius praelio quo cum Latinis conflixit,oblata Tpecie duorum in equis iuuenum,animos Tuorum erexit,Pollucem Si Caftorem adelTe dicens, ac lic prolium reftituit.
  - Archidamus Lacedaemonius aduerfus Arcadas bellum gerens, arma in ca-ftris ftatuit, Si circa ea duci equos nodu clam imperauit: quoru veftigia mane (tanquamCaftor Si Pollux perequitalTent)oftendens, adfuturos eosdemiplis praeliantibus perfualit.
  - Periclesdux Athenienfium initurus prolium, cum animaaduertifletflucu, ex quo vtraqj acies conTpici poterat,denliflimae opacitatis,vaftu alloqui Si Diti patri Tacrum,ingentis illic flaturae homine, altiffimis cothurnis,&' vefte purpurea,coma venerabilem in curru candidorum equorum fublimen conftituit, qui dato ligno pugnae,proueheretur:& voce Periclem nomine appellans,cohor taretur eum, diceretqj deos Athenienfibus adefle:quo pene f primo coniedu teli hoftes terga dederunt.
  - L. Sylla,quo paratiorem militem ad pugnadum haberet, praedici libi a diis futura Timulauit. Poftremo etiam in conTpedu exercitus,priufquam in aciem defcenderet,lignum modicae amplitudinis,quod Delphis Tuftulerat orabat,pe-tebatque vt promiflam vidoriam maturaret.
  - C.MariusfTagam quandam exfSyria habuit, a qua Te dimicationum euen-tus praediTcere limulabat.
  - Q^Sertorius cum barbaro,& rationis indocilimilite vteretur,ceruam candida inlignis forma: per Lulitania ducebat,Si ab ea,qua: ageda aut vitada elfent,
  - praenofcre
- p.196 - vue 204/288
- - STRATEGEMATVM LIBI. 1*7
  - prgnofcereTe affeuerabat,vt barbari ad omnia taqdiuinitus imperata obediret.'
  - - Hoc genere Strategematicon non ea tantum parte vtendum eft, qua imperitos exiftimabimus efle, apud quos his vtemur, Ted multo magis ea, quas talia erunt,excogitabuntur,vt ab his monftrata credantur. - ~
  - Alexander Macedo Tacrificaturus, inTcripfit medicamento arufpicis manum,quam ille extis erat Tuppofiturus: literae lignificabant vidoriam Alexan-. dro dari, quas cum iecur calidum rapuiffet, 8C a rege militi effet oftenfu,auxit animum,tanq deo Tpondente vidoriam.
  - Idem fecit Inmdesfarufpex,prolium Eumene cum Gallis commifluro. indas
  - Epaminundas,Thebanusaduerfus Lacedaemonios fiduciam Tuorum religione adiuuandam ratus,arma qux ornamentis affixa in teplis erant, node Tub-traxit jperfuafitq* militibus,deos iter Tuu fequi,vt prasliantibus lpfis adefTent.
  - Agefilaus Lacedgmonius,cum quofda Perfaruccepiffet,quoruhabitusmul-tum terroris profert,quoties vefte tegitur, nudatos militibus Tuis (vt alba corpora 8t vmbratica contemnerent) oftendit.
  - Gelo Syracufaru tyrannus bello aduerTus PcenosTuTcepto,cum multos cce-piffetjinfirmifrimum quenq^prascipueexfauxliaribus qui nigerrimi erant,nu-datum in conTpedu Tuorum produxit,vt perTuaderet contemnendos. rifas
  - Cyrus rex PerTarum,vt concitaret animos popularium,tota die in excidenda quada fylua eos fatigauit,deinde poflridie prasftitit eis liberaliffimas epulas,
  - 81 interrogauit,vtro magis gauderent: cumqj ei prasfentia probaffet, Atqui per t haec(inquit)ad illa perueniendum eft.Nam liberi beatiqj elTe,nifi Medos vicc-ritis,non poteftis: atq$ ita eos ad cupiditatem praelii concitauit.
  - L.Sylla quia aduerfus Archelaumpraefedum Mithridatis ,apud Pyreapigrioribus ad praelium militibus vtebatur,opere eos fatigando,compulit ad po-fcendum vitro pugnae fignum.
  - Fabius Maximus veritus, ne qua fiducia nauium, ad quas refugium erat,mi nus conftanter pugnaret exercitus,incendi eas pnuTquam iniret prolium iuffit.
  - De diffoluendo metu quo milites ex aduerfis omnibus
  - conciderunt. Cap. XII*
  - CCTpio ex Italia in Aphricam tranfportando exercitum,cum egrediens naue Oprolapfuseffet,& ob hoc attonitos milites cerneret, id quod trepidationem afferebat,conflantia 8i magnitudine animi, in hortationem conuertit.Etludi-dite(inquit)milites,Aphricam opprefft.
  - C.Caefar cum forte confcendens nauem lapTus effet, Teneo te terra mater (inquit)qua interpretatione effecit, vt repetiturus illas a quibus proficifceba-tur terras videretur .T.Sempronius Gracchus CoT.acie aduerTus Picetes direda cuTubitusterrasmotusvtraTqjpartescofudiffet, exhortatione cofirmauit Tuos,
  - & impulit,vt confternatu fuperftitione hofte inuaderent,adhortatus^ deuicit.
  - SertoriuSjCiim equitum icuta extrinTecus, equorumq? pedora cruenta Tubi-to prodigio apparuiffent,vidoriam portendi interpretatus eft,quonia illae partes Tolerent hoftili cruore reTpergi.
  - Epaminundas Thebanus contriftatis militibus,^ ex hafta eius ornamentu
  - R iii infulas
- p.197 - vue 205/288
- - 198
  - SEXTI I V L I
  - ERO
  - IN
  - I N I
  - LIB- I.
  - infulx more dependens, ventus ablatum in fepulchrum Lacedaemonii cuiuC.’ dam d epo i c ra t, N' ol it e (s n quit) milites trepidare, Lacedamoms figmficatur in-teritus.SepuIchra enim funeribus ornantur.
  - idem cum fax de coelo node delapfa eos qui aduerterunt tetruiffet, Lumen (inquit)hoc numina oftendunt.
  - Idem inflante aduerfus Lacedstmonios pugna, cum fedile in quo refederat^1 fuccubuiflet, 8c id vulgo pro trifti flgniiicatione confufi milites interpretarentur, Immo (inquit) vetamur iedere.
  - L.u .Sulpicius Gallus defedum luns imminentem ,ne pro oftcnto exciperet milites,pra:dixit futurum,additis rationibus caufisq} defedionis.
  - Agathocles Syracufanus aduerfus Poenos fimili eiufdem fideris diminu-tione, qua fub diem pugns, vt prodigio milites fui confternati erant, ratione .qua id accideret expofita, docuit quicquid illud foret ad rerum naturam, non ad ipforum propofitum pertinere.
  - Pericles, cum in caftra eius flilmen decidiflet, terruifletqj milites,aduocata concione,lapidibus in confpedu omnium collifis ignem excuflit,fedauitqj tur barionem,cum docuiflet fimiliter nubium attritu excuti fulmen.
  - Timotheus Athenienfls, clafle dimicaturus aduerfus Corcyreos,gubernatori fuo qui proficifcenti iam claffi lignum receptui coeperat dare,quia ex remi militibus gibus,quendam flernutantem audierat,Miraris (inquit) ex tot milibusfvnum perfrixifle.
  - Chalabrias Atheniefis clalfe dimfcaturus,excuflb ante naue ipfius fulmine, exterritis per tale prodigium militibus,Nunc(inquit)potiflimum iucunda pugna eft, dku deoru maximus Iupiter adefie nume fuum daffi noftrx oflendit.
  - FINIS PRIMI LIBRI.
- p.198 - vue 206/288
- - 199
  - SEXTI IVLIIFRON-
  - TINI VIRI CONSVLARIS STRA
  - tegematum libri fecundi pradatio.
  - [fpofitis primo libro exemplis inftruduris (vt mea fert opinio) ducem in his qua; antefcommifTum prolium agenda funt,deinceps red i»jlm demus pertinetia ad ea qua in ipfo pralio agi folct ,& deinde ea-qua poftpradium;5£ eorum qua ad pralmm pertinent fpecies funt.
  - DE TEMPORE AD PVGNAM
  - eligendo. Csp. I,
  - |j|j Vbltus Scipio in Hifpania, cum comperifiet Hafdrubalem Pce ||jnorum ducem leiuno exercitu mane ptoceflifte in aciem,con-Pf| tinuit in horam feptimam fuos: quibus praceperat,vt quiefce-rent, & cibum caperent:cum<$ hoftes, inedia, liti,mora fub ar-t' mis fatigati, repetere cafka coepiflent, fubito copias eduxit,
  - COmmiflb pralio vicit.
  - Metellus Pius inHifpaniaaduerfhs Herculeium,cum ille oriente protinus die inftru&am aciem vallo eiuradmouiffetjferuidiiTimo tunc tempore anni,in tra caftra fuos continuit,in horam diei fextam,atq3 ita fatigatos xftu, facile integris 3C recentibus vicit fuorum viribus.
  - Idem iundtis cum Pompeio caftris aduerfus Sertorium in rlifpania,cum fg peinftruxiffet aciem,hofte,qui imparem fe duobus credebat, pugnam detrecia teiquodam deinde tempore,quum Sertorianos milites animaduertiffetmagno impetu inftifi&os depofcentes pugnam, humerofo; exercentes,8c lanceas vibrantes,exiftimauit ardori cedendum in tempore,recepitcg exercitu ,& Poni’ peio idem faciendi autor fuit.
  - PofthumiusCof.m Sicilia ,cum caftra eius a Punicis trium milium paflu-um fpacio diftarent, Sl diclatoresCarthaginenftum quotidieante lpfa munimenta Romanorum dirigerent aciem, exigua manu leuibusaftfiduepradiispro valloreiiftebat: quam coniuetudinem contemnente iam Poeno, reliquis omni-busperquietem intra vallum pr.Tparatis,ex more priftino,cum paucisfuftinu-it in curium aduerfariorum, ac folito diutius detinuit, quibus fatigatispoft fe-xtam horam,etiam fe recipientibus,& cum inedia quocg laborarent,per recen-tesfuoshoftem,quem praxh&a profligauerant,incommoda fugauit.
  - lohicrates Athenienfis quiaexplorauerat, eodeaffiduetempore hoftes ci-jbum capere, maturius vefci fuos iuflir,& eduxit in aciem, aggreffus<£ hoftem ita detinuit,vc ei nec confligendi,nec abeundi daret facultatem. Inclinato deinde iam die reduxit fuos, & nihilominus in armis retinuitifatigati hoftes non ftatione magis quam inedia,ftatim ad corporis curam & cibum capiendum fe-ftinaueruntdphicrates rurfus eduxit, SC incompofiti hoftis aggreftuseft caftra.
  - Idem
- p.199 - vue 207/288
- - 200
  - SEXTI IV L 11 FRONTINI
  - Idem cum aduerfus I acedamonios pluribus diebus caftra cominus haberet, & vtraq? pars certistemporibus aflidue pabulatum lignatumqj procederet,quo da die militu habitu,feruoslixafqj dimifit ad munera,milites rctinuit,& ciim .j. hoftesdilperfi teffent ad fimilia munera, expugnauit caftra eorum, inermesqj
  - cum fafciculispaffim ad tumultum recurrentes,facileautcecidit,autcepit.
  - Verginius CoEin Volfcis cum procurrere hoftes effufos ex longinquo vi-diflet,quiefcere fuos ac defixa tenere pila iuflit.Tunc anhelantes, integris viribus exercitus fui aggrefsus auertit.
  - Fab.Max.non ignarus Gallos & Samnites primo impetu praualere, fuoru autem infatigabiles fpiritus,inter moras decertadi etiam incalefcere,imperauit militibus,vt contenti effent primo congrefsu fuftinere,vt hoftem mora fatiga-rent.quod vbi fuccelfit,admoto etiam fubfidio fuis, in prima acie vmuerfis viribus oppreffum fudit hoftem.
  - Philippus ad Cheroniam,memorfibieffemilitem longo vfu duratum,Athe nienfibus acrem quidem,fed inexercitatum & impetu tantum violentum,exm duftria pradium traxit:moxq$languentibusiam A thenienfibus,concitatius intulit ligna,8C ipfos cecidit.
  - Lacedgmonii certiores ab exploratoribus fadi,Meffenios in eam exarfiffe rabiem,vt in praliu cum coniugibus ac liberis defcenderet, pugna diftulerut.
  - C.Cafar bello ciuili cum exercitum Afranii SC Petreii circumuallatum, fiti angeret,ifqj ob hoc exafperatus,interfedis omnibus impedimentis ad pugnam defcendiffet,continuitfuos,arbitratus alienum dimicationi tempus, quod ad-uerfarios 31 ira & defperatio incenderat.
  - Cn.Pompeius fugientem Mithridatem,cupiens ad pradium compellere,elegit tempus dimicationi nodurnum, vt abeunti feopponeret: atqj ita prapara-decemendi tus,fubitam hoftibus neceffitatemf decertandi iniecit. Praterea fic conftituit acie,vt Ponticorum quidem oculosaduerfalunaperftringeret,fuisautem illu ftrem & confpicuum praeberet hoftem.
  - Jugurtham autem coftat memorem virtutisRomanorum,femper inclina-. to die committere prglia folitum,vt fi fugarentur fui,oportunam nodem haberent ad delitefcedum.
  - Lucullus aduerfus Mithridatem & Tigranem,in Armenia maiore apud Ti granocertam,cum ipfe non ampliusxvmiliaarmatorum haberet,hoftisautem innumerabilem multitudinem,e6q$ ipfo inhabilem,'vfiis hoc eius incommodo, nondum ordinatam hoftium aciem inuafit,atqj ita protinus diffipauit, vt ipfo quoq$ reges abiedisinfignibusfugerent.
  - Cl.Tyberius Nero aduerfus Pannonios,cum barbari feroces in aciem oriente ftatim die proceffi flent, continuit fuos, paffufq? eftfuos nebula & hymbribus qui forte illo die crebri erant,verberari, ac demum vt felium ftando 8i pluuia non folum animo,fed & laffitudinc deficere animaduertit,figno dato adortus luperauit
  - C.Cafar in Graia,quia compererat Ariouifto Germanorum regi inftitutu, &quafi legem militibus non pugnandi decrefcenteluna,tumpotiffimu acie
  - commiffa
- p.200 - vue 208/288
- - STRATEGEMA TVM LIB- II. 2*
  - mm
  - commiffa impeditos religione hoftes vicit.
  - D. Aug. Vefpafianus, Iudasos Saturni die,quo eis nefas eft quicquam feris rei agere,adortus fuperauit.
  - Lyfander Lacedasmonius aduerfus Athenienfes apudf Aegeopotamonin- AfS ftituit certo tempore infeftari naues Atheniefium,deinde reuocare cla{fem,qua. re in confuetudinem perdu&a, cum Athenienfes poft digreflum eius ad contrahendas copias difpergerentur,extendit ex confiietudine daflem,& recepit. Tum hoftium maxima parte ex more dilapfa,relicuos adortus occidit,& vni-uerfas naues cepit.
  - De loco ad pugnam eligendo. Cap. II.
  - M Arcus Curius,quia phalangi regis Pyrrhi explicitas refiftinon pofle ani-maduertebat, dedit operam,vt in angufths confligeret, vbi conferta fibi
  - ipfa effet impedimento.
  - Cn.Pompeius in Capadocia elegit locum caftris aditum, vndeadiuuante procliuio impetum militum,facile ipfo decurfu Mithridatem fuperauit.
  - C.Casfar aduerfus Pharnacem Mithridatis filiu dimicaturus,in colle inftru-xit aciem,quas res exped itam ei fecit vi&oriam.Nam pila ex asdito in fubeun-tes barbaros emifla,protinus eos auerterunt.
  - Lucullus aduerfus Mithridatem SC Tygranem, in Armenia maiore, apud Tigranocertam dimicaturus, collis proximi planum verticem raptim cum copiarum parte adeptus,m fubie&os hoftes decurrit,& equitatum eorum a latere muafit,aduerfumque, &C eorundem partem peditum perturbatam infequutus, clariffimam viftoriam retulit.
  - Ventidius aduerfus Parthos non ante milite eduxit,quam illi quingetis no amplius paffibus abeflent,atq$ itaprocurfione fubita adeo fe admouit,vt fagit-tas quibus ex longinquo vfus eft,cominus applicitus eluderet:quo c51ilio,quia quandam fiducias etiam fpeciem oftentauerat,celeriter barbaros debellauit.
  - Hannibal apudf Numiftronem,contra Marcellu pugnaturus, cauas 8C prs Mun ruptas vias obiecit a latere,ipfaq? loci natura pro mummetis vfus, clariffimum nm ducem vicit.
  - Idem apud Cannas cum comperiflet Volturnum amnem,vitra reliquorum naturam fluminum ingentes auras mane perflare, quas arenaru 8C pulueris ver tices agerent,fic direxit aciem,vt tota vis a tergo fuis,Romanis in ora 8C oculos incideretiquibus incommodis mire hofti aduerfantibus, illam memorabilem
  - adeptus eft vidoriam.
  - Marius aduerfusCymbrosac Theutonos conftituta die pugnaturus,firma tum cibo militem ante caftra collocauit,vt per aliquantum fpacii,quo aduerfa rii dirimebantur,exercitus hoftium potius labore itineris profligaretunfatiga-tionieorum deinde incommodum aliud obiecit,itaordinata fuorumacie, vt aduerfo fole,& vento & puluere barbarorum occuparetur exercitus.
  - Cleomenes Lacedasmonius aduerfus Hippiam Athenienfem, qui equitatu prasualebat,planiciem in qua dimicaturus erat,arboribus proftratis impediuit, & inuiam equiti fecit. 1
  - Iberi
- p.201 - vue 209/288
- - SOi
  - SEXTI I VLI.I FRONTINI
  - Iberi in Aphrica ingenti hoftium multitudine excepti, timetesqj ne circu* irentur,applicuerunt fe flumini, quod altis in ea regione ripis profluebat: qui ita a tergo amne defenfi,& fubinde cum virtute proflaret,incurfando in proximos,omnem hoftium exercitum ftrauerunt.
  - Xantippus Lacedaemonius fola loci comutatione,fortuna Punici belli con-uertitmam cu defperatibus ia Carthaginefibusmercedefolicitatus,animaduer tiflet Afros quide qui equitatu & elephantispr^ftabat,collesfedari:aRomanis autem^quoru robur in peditibus erat,campeftria teneri,Poenos in plana deduxit: vbi p elephatos,diflipatis ordinibus Romanoru,fparfos milites per Numi-das perfecutus, eorum-exercitum fudit-.in illam diem terramariqj vidorem.
  - Epaminundas dux Thebanoru,aduerfus Lacedgmoniosdiredurusaciem, $ froteeius decurrere eqtibus iuflis,cu ingentepuluere oculis hoftiu obieciflet, expedationeqj equeftris certaminisprgtediflet,circududopediteab ea parte ex qua decurfus in aduerfahoftiu acie ferebat, inopinantiu terga adortus cecidit.
  - Lacedaemonii ccc.contra innumerabilem multitudine. Perfarum,Thermopylas occupauerunt,quarum anguftisnon amplius, quam parem numeru co, minus pugnaturum, poterant admittere:eaq$ ratione quantum ad congreflus facultatem,squati numero barbarorum, virtute autem prsftates,magna eoru partem occiderunt: nec fuperati forent,mfi per proditorem Ephyaltem Trachiniam circumdudus hoftis,a tergo eos opprefliflet:
  - Themiftocles dux Athenienfium cum videret vtiliffimu Graecig,aduerfus multitudinem Xerxis nauium in anguftiisSalaminis decernere,idcg perfuade-re ciuibus non poflet, folertia effecit vt barbaris,ad vtilitates fuas Graeci com-pelleretur.fimulata nancg proditione,mifit ad Xerxem,qui indicaret populares fuos defuga cogitare,difficilioremqj rem ei futura, fi fingulas ciuitates obfidi-one aggrederetur.Qua ratione effecit vt exercitus Barbarorum primum inqui-etareturjdum tota nodein ftatione cuftodis eft: deinde, vt fui mane integris viribus,cum didis barbaris vigilia marcentibus confligerent,loco vt voluerat ardo,in quo Xerxes multitudine,qua prsftabat,vti non poflet.
  - De acie ordinanda. Cap. III.
  - /^Neus Scipio in Hifpania aduerfus Hannone ad oppidum Indibilem , cum ^-''animeduertiflet Punica acie ita diredam, vt in dextro cornu Hifpani co-ftituerentur,robuftus quide miles, fed qui alienum negotium ageret:in finiftro autem Afri minus viribus firmi^, fed animi coftantioris,redudo finiftro latere, fuoru dextro cornu , quod validiflimismilitibus extruxerat,obliqua acie cum hofteconflixit.Deinde,fufisfugatisq; Afris,Hifpanos,quiin receflu fpedantiu more fteterant,facile in deditionem compulit.
  - Philippus Macedonii rex aduerfus Illyricosgerens bellum,vt animaduer-tit frontem hoftium ftipatam, eledis de toto exercitu viris, latera infirmiora, fortiflimis fuorum in dextro cornu collocatis,finiftrum latus hoftium inuafit, turbataque acie tota,vidoriam profligauit. vumnencs Parmenes Thebanus,cofpeda Perfaru acie,qus robuftiflimas copias in dextro cornu collocatas habebat, fimili ratione $C ipfe fuos ordinauit,omne^ eqtatu,
- p.202 - vue 210/288
- - STKATEGEMATVM LIB. JI. ^
  - & fortiffimum quent£ peditum in dextro cornu, infirmiftimos autem contra fortiflimos hoftium pofuit7prxcepit^ vt ad primum impetum eorum fibi fuga confulerent, Si in fylueftria confragofa^ loca fe reciperentuta fruftrato robo-re exercitus,ipfe optima parte virium fuarum, dextro cornu, totam circumit aciem hoftium Si euertit.
  - P.Cor.ScipiojCui poftea Africano cognomefuit,aduerfu Afdrubalem duce Poenorum in Hifpania bellum gerens,ita per continuos dies ordinatum produ xit exercitum,vt media acies fortiffimis fundaretur.fed cum hoftes qudqjeade ratione aflidue ordinati procederent.Scipio eo die quoftatuerat decernere,co mutauit inftrudionis ordine,& firrmffimos,id eft, legionarios in cornibus coi-locauit,ac leuem armaturam in media acie,fed retradata: ita cornibus quibus ipfe pramalebat, infirmiffimas hpftium partes lunata acie aggreflus facile fudit.
  - Metellus in Hifpania eo prglio quo Herculem deu{cit,cum comperiflet cohortes eius,quae validifiimat vocabantur,in media acie locatas,ipfemediam fuo rum acie reduxit,ne eam partem ante cum hofte confligeret,quam cornibus co fligatis,medios vndiqj circunueniffent.
  - Artaxarxesaduerfus Grarcos,qui Perfidam intrauerant,cum multitudine fuperaret,latius quam h oftes acie inftruda,in fronte equitem,leuemq$ armatu ram in cornibus collocauit,atq$ ita ex induftria lentius procedente media acie, copias hoftium cinxit ceciditq?.
  - Contra Annibal ad Cannas redudis cornibus produdac^ media cie,n o-ftros primo impetu protrufit. Idem conferto pradio,paulatim inuicem finua-tibus ,procedetibusqp ad praceptu cornibus,auide infequentem hoftem in mediam acie fuam recepit,Si ex vtraq* parte comprelfum cecidit, veterano Si diu edodo vfus exercitu, hoc enim genus ordinationis exequi, nifi perituj, Si ad omne momentum refpondens miles,vix poteft,
  - Liuius Salinator Si Cl.Nero cum Afdrubal bello Punico fecudo decertadi neceffitate euitas,in colle confragofo poft vineas aciem direxiffet, ipfi redudis in latera viribus,vacua fronte ex vtraqj parte circumuenerunt eum, atq? ita ag-greflfi fuperauerunt . Annibal quum frequentibus praeliis a C1. Marcel-
  - lo fuperaretur,nouiffimefic caftrametabatur, vt aut montibus ,aut paludibus, aut fimili locorum aliqua oportunitate adiutus, aciem eo modo collocaret,vt vincentibus quidem Romanis ,pene indemnem recipere pofletintra munime ta exercitum,cedentibus autem,inftandi liberum haberet arbitrium.
  - Xantippus Lacedgmonius in Africa aduerfus M. Attilium Regulum lcue armaturam in prima acie colIocauit,in fubfidio autem robur exercitus, prasce-pit<£ auxiliaribus,vt emilTis telis cederent hofti: Si cum fe intra fuorum ordines recepififent,confeftim in latera difeurrerent, Si a cornibus rurfus cruperet, exceptumcp iam hoftem a robuftioribus Si ipfi circumirent.
  - Sertorius idem in Hifpania aduerfas Pompeium fecit. Cleandridas Lacc-d arroonks aduerfus Lycaonas defam inftruxit aciem,vt longe minoris exercitus fpecicm praberet:fecurioribus inde hoftibus, in ipfo certamine diduxit ordines
- p.203 - vue 211/288
- - Barbaros
  - redd
  - pernicitati
  - eum potlpr-
  - gn^nis
  - *o4 SEXTI IVLII FRONTINI
  - clines a lateribus SC circunuentos eos fudit.
  - Caftromus Lacedamomus.cum in auxilium Aegyptiisaduerfus Perfasve ' niffet,& fciret firmiorem efle Gracum militem, magiscg a Perfis timeri,commutatis armis Gracos in prima pofuit acie,& cum illi arquo Marte pugnarent fubmifit Aegyptioru manu:Perfe cum Graecis,quos Aegyptios opinabatur,re ftitiflent.fuperueniente multitudine,quam vt Graecorum expauerant,ceflerut.
  - Cn.Pompeius in Albania,quia hoftes SC numero SC equitatu pramalebant, iuxta collem in anguftiis protegeregaleas, ne fulgore earum confpicui fierent, iuflit equites:deinde in xquum procedere,ac velut protendente peditibus,pro-cepitqj eis vt ad primum impetum hoftium refugeret,& fimul ac ad pedites ve tum efTet,in latera difcederet:quod vbi explicitu eft,patefado loco fubita pedi tum furrexit acies,inuedofq? temere hoftes,inopinato interfufa prolio cecidit.
  - M. Antonius aduerfus Parthos ,qui infinita multitudine fagittarum exerci tu eius obruebant,fubfidere fuos,& teftudine facere iuflit,fupra quam trasmif fis fagittis,fine militum noxaexhauftusefthoftis.
  - Annibal aduerfus Scipionem in Aphrica, cum haberet exercitum exPce-nis SC auxiliaribus, quorum pars non folum ex diuerfis partibus, fed etiam ex Italicis conflabat,poft elephantos lxxx qui in prima fronte pofiti hoftium turbarent aciem,auxiliares Gallos SC Lygures &f Baleares Maurofqj pofuit,vt no fugere poflent,Pcenis a tergo flantibus,& hoftem oppofiti fi non infeftarent,at certe fatigarent,tum fuis SC Macedonibus,qui iam feflos Romanos integri ex ciperent,in fumma acie coPocatis,nouiftimos Italicos conftituit, quorum SC ti ruebat fidem,SC fegnitiem verebatur,quoniam plerofqj eorum ab Italia inuitos extraxerat .Scipio aduerfus hanc forma,robur legionis,triplici acie in frote ordinatu per haftatos SC principes SC triarios oppofuit, nec continuas coftruxit cohortes, fed manipulis inter fe diftantibus fpacium dedit, per quod elephati ab hoftibus adifaciletrafmitti finepturbatione ordinu poffet-.eaipfainterual la expeditis velitibus impleuit,ne interluceret acies,dato eis praecepto,vt ad im petum elephatoru,veliretro vel in latera concederent.Equitatu deinde in cor nuadiuifit,&dextroRomanisequitibusLadiu,finiftro Numidis Mafinifla prspofuit,qux tam prudens ordinatio,non dubie caufa vidorix fuit.
  - Archelaus aduerfus L.Syllam,in fronte ad perturbandu hofte,falcatas qua drigas locauit,in fecunda acie phalangem Macedonicam,in tertia Romanoru more armatos auxiliares,mixtis fugitiuis Italicxgentis,quoru fperuicacixplu nmum fidebat,leuem armaturam in vltimoftatuit.In vtro^ deinde latere equi tatum,cuius amplum numeru habebat, circueundi hoftis caufa pofuit.Cotra haec Sylla foflas amphe latitudinis in vtroqp latere duxit ,& capitibus earu ca-ftella comuniuitrqua ratione,ne circuiretur ob hofte, SC peditu n umero,maxime eqtatu fupante cofecutus eft.Triplice deinde peditu acie ordinauit ,reli dis inrerualiis,per leue armatura,& eqte, quem in nouiflimo collocauerat, vt cum res exegiflet,emitteret eu: ftum ^fignanis^ui in fecunda acie erat,impe-rauir,vt defos numerofofqj palos firme in terra defigeret,interq? eos, appropinquantibus quadrigisante figna ,noftram aciem recepit, tum demum fublato-
  - vniuerforum
- p.204 - vue 212/288
- - STRA TEGEMATVM LIBII. «*
  - vniuerforum clamore velites 8C leuem armaturam ingerere tela iuffit,quibus fa <Sis quadrigas hoftium aut implicitas palis aut exterritas clamore telis^, in fuos conuerfas funt,turbaueruntcg Macedonum inftru<fturam:qua cedente cum Sylla flaret & Archelaus equitem oppofuiflct,Romani equites fubito emiffi auer-terunt eos confummaruntque vidoriam.
  - C . Casfar Gallorum falcatas quadrigas eadem ratione palis defixis excepit inhibuitque.
  - Alexander ad Arbela cum hoftium multitudinem vereretur,virtuti autem .fuorum fideret,aciem in omnem partem fpedantem ordinauit,vt circumuenti, vndique pugnare poflent.
  - Paulus aduerfus Perfen Macedonum regem, cum phalangem fuoru duplicem,'mediam in partem direxiflet,eamq$ leui armatura cinxiflet,& equitem in vtroque cornu collccaflet, triplicem aciem cuneis inftruxit,inter quosfubinde velites emifit. Quo genere cum profligari nihil videret,cedere infti tuit, vt hac fimulatione perduceret hoftes in confragofa loca quas ex induftria captauerat.
  - Cum fic quoque fufpe&a calliditate recedentium,fequereturordinata phalanx equites a finiftro cornu praster ora phalangis iuffit tranfcurrere,citatis equis te-dis,vt obiectis armis ipfo impetu praefringerent hoftium fpicula:quo genere te-lorum.exarmati Macedones foluerunt aciem,& terga verterunt.
  - Pyrrhus pro Tharentmis apud Afculum fecundum Homericum verfum quo peffimi in medium 'recipiuntur,dextro cornu Samnitas Epirotasqj, finiftro Brutios atque Lucanos cum Salentinis, in media acie Tarentinos collocauit, equitatu & elephantos in fubfidiis effe iuffit. Contra CofT.aptiffime diuifis in cornua equitibus,legiones in prima acie SC in fubfidiis collocarunt,&hisimmif cuerunt auxilia. Vtrinque xl.milia conflat fuifle, Pyrrhi dimidia pars exercitus amifTa,apud Romanos quinque milia defiderata funt.
  - Cn . Pompeius aduerfus C. Casfarem f paluftri praslio Pharfalio triplicem pakftrialii inftruxit aciem, quarum fingulo denos ordines haberent in latitudinem.Legi- dapale ones fecundum virtutem cuiufque firmiffimas in cornibus 8i in medio colloca ^4rf^ uit, fpacia his interpofita tyronibusfuppleuit, dextro latere dc equites", propter flumen Enipeum, quod & alueo fuo & alluuie regionem impedierat, reliquum equitatum in finiftro cornu cum auxiliisomnibus collocauit, vt inde Iu lianum exercitum circuiret. Aduerfus hanc ordinationem Iulius Casfar &l ipfe triplice acie,difpofitis in fronte legionibus,finiftrum latus,ne circuiripoflet,ad mouit paludibus.In dextro cornu pofuit equitem, cui velociflimos mifcuit peditum,& ad morem equeftris pugnas exercitatos, fed deinde cohortes in fubfi-dio retmuit,ad res futuras:fed dextro latere conuerfas in obliquum ,vnde equitatum hoftium expeCfabat,collocauit:nec vlla res ad vidoriam plus eo die Cas-fan contulitteffufum nancj Pompeii equitatum inopinato fubinde lati excur-fu auerterunt,caedendumque tradiderunt.
  - Imperator Caef.Germanicus,cum fubinde Catii equeftre prolium,in fyluas refugiendo f reducerent, iuffit fuos equites, fimul atque ad impedimenta ven- diducerent tum effet,equis defilire,pedeftriq?pugna confligere: quo genere confequutus eft
  - S ne quis
- p.205 - vue 213/288
- - t06
  - SEXTI IVLII FRONTINI
  - ne quis non locus eius vidoriam miraretur.
  - C.Duillius cum videret graues Tuas naues mobilitate Punies claffis eludi, ir ritamcg virtutem militum fieri,excogitauit manus ferreas,qua: vbihoftilem ap prehenderent nauem,fupiedo ponte,tranfgrcdiebatur Romanus, $L in iplbrurn ratibus cominus eos trucidabat.
  - De acie hoftium turbanda. ' Cap. IIH.
  - "pApyriusCurfor,filius confulis,cuma:quoMarte aduerfusobftinatosSam--*• nites concurreret,ignorantibus fuis pnccepit Spurio Naucio,vt pauci Calones^ agafones mulis infidentes,ramosqj per terram trahentes,a colle tranfuee fo magno tumultu decurrerenr.quibus profpedis proclamauit vidorem adefle collegam vt occuparent ipfi pradentis praeiit gloriam: quo fado Romanis fiducia concitatis,propulere,propulfi terga vertere.
  - F.Rutilius Maximus,quarto coniulatu in Samnio,omni modo fruftra conatus aciem hoftium perrumpere,nouifiime haftatos fiibduxit ordinibus,S>Ccum Scipione legato fuo circummifitjiuflitqj collem capere, ex quo decurri poterat in hoftium cerga-.quod vbifadueft,Romaniscreuit animus,& Samnites perter ritifugam molientes cadilunt.
  - Minutius Ruffus Imp . cum aScordifcis Daciscp premeretur,quibus impar erat numero, prxmifitfratrem & paucos equires vna cum ameatoribus iprace-pitqj,vt cum vidiflet contradum prxlium, fubitus ex diuerfofeoftenderet,iu-beretq? aeneatores concinere:fonantibus montium iugis,fpecies ingentis muiti-tudinis,offufa eft hoftibus,qua perterriti dedere terga.
  - Acilius Glabrio Cof. aduerfus Antiochi regis acie,quam is in Achaiam per anguftias thermopylarum direxerat iniquitatibus loci non irritustantum,fed cum ladura quoqj repulfus efle^nificircumiflus ab eo PorciusCato qui tu tribunus militu a populo fadus in exercitu erat, deiedis iugis Callidromi motis.
  - f Aetolis, qui pradidio tenebantur,fupereminentem caftrisregiis collem,a tergo fubitus apparuifier.quofado perturbatis Antiochi copiis, vtrinqj irrupe re RomanijSt fufis fugatisqj caftra ceperunt.
  - C.Sulpitius Petreius Coi .contra Gallos dimicaturus,iufiit muliones clam in montes proximos cum mulis abire,8L inde conferto iam pradio, velu t equis inii dentes oftetare fe pugnantibus:quare Galli exiftimantes aduentareauxilia Ro manis,ee{Tere,iam penevidores.
  - Marius circa aquas Sextias,cum in animohaberet poftera die depugnare aduerfus Theutonos, Marcellu cum parua manu equitum peditumq? nodupoft terga hoftium mifir,3c ad implendam multitudinis fpcciem,agafoneslixasqj ar matos fimul ire iuftit, iumentorumq} magnam partem inftratorum cum cetum culis,vt per hoc facies equitatus obnciretur,pracepitqj vt cu animaduertifient committi pradium, ipfi in terga hoftium defeenderent: qui apparatus tantum Cahmtiu terrorls intuli t,vt afperrimi hoftesin fugam verfi fint.
  - Cajlrumtr LicmiusCraftusfugitiuorum bello apudiCalamarcum edudurus militem, Tanonicit. aduerfusCaftu & Cammocu duces Galloru xii cohortes cuC . Proptino & cu ftMarcio RuiFolegans poft montem circumifitrqua: cu comiffo iam pradio,a
  - tergo
  - Agcllius
  - CuUiodro*
  - miacolis
- p.206 - vue 214/288
- - STRATEGEMATVM LIB. II. a0?
  - tergo clamore iam fublato,decurriflent,ita fuderunt hoftes,vt vbique fuga pro pugna capefcerent.
  - Marcellus cum vereretur ne paucitatem eius militum clamor detegeret, fini ul lixas calonefque, Si omnis generisfequelas conclamare luflit,atque itaho ftem magni exercitus fpecie exterruit.
  - Valerius Leuinus aduerfus Pyrrhum, occifo quodam gregali, tenens gladium cruentum, exercitui vtriq? perfuafit Pyrrhum interemptum. Quamob-rem hoftes deftitutosfeducis morte credentes,confternati a mendacio,fe paui-di in caftra receperunt.
  - Iugurtha in Numidia aduerfus G.Marium,cum Lating quoq? lingug vfum ci conuerfatio priftina caftrorum dediffet,in primam aciem procurrit,Si occi-fum a fe C.Mariu tum Latine' clamare coepit, atqj ita multos noftroru auertit.
  - Myronides Athenienfis dubio prolio aduerfus Thebanos rem gerens, repente in dextro fuoru cornu profiluit,& exclamauit fe iam finiftro viciffc-.qua-re Si fuis alacritate Si hoftibus metu inie&o vicit.
  - Croefiis proualido hoftium equitatui camelorum gregemoppofuitrquorum nouitate Si horrore confternati equi,non foliim infidetes procipitauerunt, fed peditum quoque fuoru ordines pertriuerunt,vincendofque hofti probuerunt.
  - Pyrrhus Epirotaru rex,pro Tarentinis aduerfus Ro. eodem modo elephantis ad perturbandam aciem vius eft.
  - Pceni quoq$ aduerfus Romanos idem fecerunt frequenter. Volfcoru caftra cum prope virgulta fyluafque polita eflent, Camillus ea omnia, quae conceptu ignem vfq$ in vallum proferre poterant, incedit, Si lic aduerfarios exuit caftris.
  - M. Craffus bello fociali eode modo prope cu copiis omnibus intereptus eft.
  - Hifpani contra Hamilcarem boues vehiculis adiun&os in prima fronte co-ftituerunt,vehiculaque txdx Si fepi Si fulphuris plena, figno pugno dato, in-cenderuntia&is deinde in hoftem bobus confternatam aciem perruperunt.
  - Phalifci Si Tarqumienfes,compluribus fuorum in habitu facerdotum fub ornatis,faces Si angues furiali habitu proferentibus, aciem Romanorum turba uerunt.Idem Veientes Si Fidenates facibus arreptis fecerunt.
  - Atheas rexScytharum cum aduerfusampliorem Tnballorum exercitum confligeret,iuflit afoeminis Si pueris omniq* imbelli turba,greges alinorum,ac Ae es boum ad poftremam hoftium aciem admoueri, Si ereftas haftas proferre-.fama deinde diffudit,tanquam auxilia fibi ab vlterionbusScythis aduentarent,qua affeueratione auertit hoftem.
  - Deinlidiis. Cap. V.
  - TJ Omulusperlatebrascopiaru parte difpofita cum ad Fidenas acceffilTet, •^Timulata fuga temere hoftes infequutos eo perduxit vbi occultos habebat milites,quivndique adorti effufos Si incautos ceciderunt.
  - Quintus Fabius Maximus Cof. auxilio Sutrinis miffus aduerfus Hetrufcos, omnes hoftium copias in fe conuertitideinde fimulato timore,in fupenora loca vel ut fugiens receffit,effufeqj fubeuntes aggreffus,non aciem tantum fupera ’uit fed etiam caftris exuit.
  - S ii Sempronius
- p.207 - vue 215/288
- - ao8 SEXTI IVLII FRONTINI
  - Sempronius Gracchus aduerfus Celtibercs,metu fimulato,continuit exercj tum:emifla deinde armatura leui, qua hoftem lacefferet, ac ftatim pedem refe-rente,euocauit hoftem:deinde inordinatos aggrelfus>yfque eo cecidit vt etiam caftra caperet.
  - C^Metcllus Cof.in Sicilia bellum gerens aduerfus Hafdrubalem,ob eius in gentem exercitum & cxxx elephantos intentior, diffidentia fimulata,intra Pa normum copias tenuit,foliam que ingentis magnitudinis antefe duxit: confpe #0 deinde exercitu Hafdrubalis,qui in prima acieelephatos habebat,pracepit haftatis,tela in beluas iacerent,protinufque fe intra munimenta reciperent-.ea Iu dificatione redoreselephantorum cocitati,in ipfamfoflam elephantos egerut: quovt primu illaqueati funt, partim magnitudineteloru cofe&i,parum retro in fuos adi,tota acie turbauerut.Tuc Metellus,hanc operies occalione,cu toto exercitu erupit 6^ aggrelfus a latere Pcenoscecidit,ipfisqj vtelephatispotituseft Tomyris TamirisScytharum regina,Cyrum Perfarum ducem,sequo Marte certante,
  - fimulato metu elicuit ad notas militi fuo anguftias, atque ibi repente conuerfo agmine,natura loci adiuta,deuicit,
  - Aegyptii cofliduri acie in eis campis quibus iun<fta paludes erant, alga eas cotexeruntjCommilfoq? pntlio fuga fimulantes in infidias feuocauerunt,qui ra-pidius vedi per ignota loca,limo inhaderunt,circumuentiq* funt.
  - Viriatus ex latrone dux Celtiberoru cedere fe Romanis equitibus fimulans,' vfq$ ad locum voraginofum & praaltu eos perduxit:& cum ipfe per folidos ac notos fibi trafitus euaderet,Romanos ignaros locoru immerfosqj limo cecidit.
  - Fuluiuslmp .Cymbrico bello collatis cum hoftecaftris, equites (uosiulfit fuccedere ad munitiones eorum,laceffitifq? barbaris,fimulata fuga receffiuhoc cum per aliquot diesfedflet,auide infequentibus Cymbris animaduertit caftra eorum folita nudari:itaque per partem exercitus cuftodita confuetudine, ipfe cum e xpeditis poft caftra hoftium concedit occultus,effufisqj eis ex more repe te adortus,& defertum proruit vallum SL caftra cepit.
  - Cn.Fuluius cum in finibus noftris exercitus Falifcorum, longe noftro maior caftra pofuiflet,per fuos milites quadam procul a caftris gdificiafuccendit, Vt Falifci fuos id feci fle credentes, (pe prada diffunderentur.
  - Alexader ex Epirotis aduerfus Illyricos collocata in infidiis manu,quofda ex fuishabitu Illyriorum inftruxit, & iuflit vaftarefuam, id eft, Epiroticam, re-gionemiquod cum Illyrii viderentfieri,ipfi paflim pradari coeperunt,eo fecuri us quod pracedentes velutipro exploratoribus habebat,a quibus ex induftria in loca iniqua dedu<fti,cafifugadque funt.
  - Leptenes quoque Syracufanus aduerfus Carthaginenfes vaftari fuos agros 8C incendi villas caftellaque quadam imperauit. Carthaginenfes a fuis id fieri rati,& ipfi tanquam in adiutoriu exierunt,exceptiq* ab infidiatoribus fufifunt. Hannibal Maharbal miflus a Carthaginenf.aducrfus Afros rebellantes,cu fciret gen
  - tem auida efle vini,magnu eius modu madragora permifcuit,cuiusinter vene-nu ac foporem media vis eft,tunc prglio lcui com mifTo,ex induftria ceflitmodc deinde intempefta,relidis intra caftra quibufdam farcinis.& omni vino infedo
  - fugam
- p.208 - vue 216/288
- - >09
  - STRATEGEMATVM L I B II.
  - fugam fimulauittcumq* barbari occupatis caftris,in gaudium effufi, medicatu auide merum haufiffent,& in modum defundorum ftrati iaccrent,reuerfus ce piteos ac trucidauir.
  - Hannibal cum fciret fua & Romanorum caftra,in eis locis effe,qu£ lignis de ficiebatur ,ex induftriain regione deferta, plurimos armentorum greges intra vallum reliquit:qua vclut prsda Romani potiti in fummis lignationis angufti
  - is, infalubribus fe cibis onerarunt:Hannibal redudo node exercitu,fecuros eos BL femicruda graues carne, maiorem in modum vexauit.
  - Tyberius Gracchus in Hifpania certior fadus hoftem inopem f commercio laborare, inftrudiffima caftra omnibus efculentis deferuit,qua: adeptum hofte BC repertis intemperater repletum, grauemq?,redudo exercitu ftibito oppreffit.
  - Hi qui aduerfus Erythreos bellum gerebant, fpeculatorem eoru in loco aedi-to depraehenfum occiderunt,& veftcm eius militi fuo dederunt, qui ex eodem iugo Erythreos ligno dato in inlidias euocauit.
  - Arabes,cum eflet nota confuetudo eorum, qua de aduetu hoftium interdiu fumo,node igne lignificare inftituerant, vt line intermiffione ea fierent pra:ce-perunt,aduentantibus autem aduerfariis intermitteret:qui cum ceffantibus lu. minibus exiftimarent,ignari aduentum fuum, auidius ingreffi oppreffi^ funt.
  - Alexander Macedo,cum hoftis in faltu editiore caftra communiflet,{eduda parte copiarum,praecepit his quos relinquebat,vt ex more ignesfexcitarent,fpe ciemq* praeberent totius exercitus: ipfe per auias regiones circumduda manu,€ hoftem fuperiore aggreffusloco depulit.
  - Memnon Rhodius rex,cum equitatu praeualeret,& hoftem in collibus fe con tinentem,in campos vellet deducere,quofdam ex militibus fuis,fub fpecie perfuga milit in hoftium caftra,qui affirmarent exercitum Memnonis iam perni-ciofa feditione furere,& vt fubinde aliqua pars eius dilaberetur .Huic affirmationi vt fidem faceret, paflim in confpedu hoftium iulfit parua caftella muni ri,velut in ea fe recepturi eflent qui diffidebant: hacperfualionefolicitati qui in montibus fe continuerant,in plana defcenderunt,& dum caftella tentant,ab equitatu circumuenti funt.
  - Harridas rex Molofforum bello petitus ab Ardie Illyrico maiorem aliqua-to exercitum habente, molitus imbelles fuorum, in vicinam regionem Aetoliae famam fparfit, lic tanquam vrbes ac res fuas Aetolis concederet. Ipfe cum his qui arma ferre poterant infidias in montibus, 61 locis confragolis diftribu-
  - it. Illyrii timentes ne quae Molofforum erant ,ab Aetolis occuparentur, velut ad praedam feftinantes, negledis ordinibus accelerare coeperunt: quos diffipa-tos,nihil tale expedantes,Harridas ex infidiis fudit fugauitqj.
  - T.Labienus C.Caefaris legatus aduerfus Gallos,an te aduentum Germano . rum quos auxilio his venturos fciebat, confligere cupiens, diffidentiam fimula-uit,pofitifqj in diuerfa ripa caftris,profedionem edixit in poftei um diem.Gal li credentes eum fugere, flumen quod mediuerat,inftituerunt tranfmittere.La bienus circuado exercitu, inter ipfas fuperadi amnis difficultates eos cecidit,
  - Hannibal cum exploraflet negligenter caftra Fuluii Ro.ducis munita,ipfu
  - S iii praeterea
- p.209 - vue 217/288
- - «» S EXTI IV L II FRONTINI
  - prgterca multa temere audere ,prima luce cum denfiores nebula? pra?ftarcntob fcuritatem, paucos milites munitionum noftrarum vigilibusoftendit,quo Ful-uius repente mouit exercitum.Hannibal per diuerfara partem caftra eius occu-pauit: & ita in tergum Romanorum effufus,odo milia fortiffimorum militum cum ipfo duce trucidauit.
  - Idem Hannibal, cum inter Fabium dilatorem & Minutium magiftru equi, tum diuifus effet exercitus,^ Fabius occafionibusimmineret, Minutius pugna di cupiditate flagraret,caftra in campo qui medius inter hofteserat,pofuit: Si cum partem peditum in confragofis rupibus celaflet ,ipfe adeuocandumho-ftem mifit qui proximum tumulum occuparentiad quos opprimedos cum edu-xiffet copias Minutius, inftdiatores ab Hannibale difpofiti, fubito confurrexe-runt,& deleflent Minutiiexercitum,nifiFabius periclitantibus fubueniffet.
  - Idem Hannibal cum ad Trebia in confpedu haberet Sempronii longi Cof. caftra,medio amne interfluente feuiflimahyemeMagonem-8£eledos in infidi is pofuit.Deinde Numidas equites,ad eliciendam Sempronii crudelitatem,adequitare vallo eius iuffit:quibus praceperat, vt ad primum noftrorum incurfu .pernota refugerent vada.Hos conful Si adortus temere,& iecutus, ieiunu exercitum in maximo frigore trafitu fluminis rigere fecit. Mox torpore, Si inedia affedis Hannibal fuum militem oppofuit, quem ad id ignibus, oleoqj Si cibo fouerat:nec defuit partibus Mago, quin terga hoftiu in hoc ordinatus caderet.
  - Idem ad Trafimenum ,cum arda quasdam via in radices montis Si campos patentes duceret,fimulata fuga per anguftias ad patentia euafit, ibicg caftra pofuit, ac node difpofitis militibus,Si per colle qui imminebat ,$£ in lateribus an-guftiarum prima luce, nebula quoqj adiutus, aciem direxit. Flaminius velut fugientem infequens,cum anguftias effet ingreffus,non anteprouidit infidias, quam fimul a fronte,lateribus,tergo circumfufus,ad internecionem cum exercitu caderetur.
  - Idem Hannibal aduerfiis Junium didatore,nodeintempefta fexcentisequi* tibus imperauit,vt in plures turmas fegregati per vices, fine intermiffione circa caftra hoftium feoftentarent.Ita tota node Romanis in vallo,ftatione acplu uia, qua? forte continua fuerat, inquietatis confedifqj.cum receptui fignu iam Iunius dediffet,Hannibal fuos requietos reduxit,S£ caftra eius inuafit.
  - Epaminundas Thebanus in eundem modum,cum Lacedsmonii Athmon vallo dudo P eloponefon tueretur, paucorum opera leuis armatura,tota node inquietauit hoftem:ac deinde prima luce vocatis fuis, cum Laceda?monii fe re-cepiflent, fubito vniuerfum exercitum quem quietum habuerat, admouit, Si per ipfa munimenta deftituta propugnatoribus irrupit.
  - Hannibal direda acie ad Cannas dc. equites Numidas iuffis tranffugerc,qui ad fidem faciendam, gladios 8i fcuta noftris tradidere :Si in vltimum agmen re cepti,vbi primum concurri coepit, ftridis minonbus(quos occultauerant)gla-diis,fcutisiacentium aflumptis,Romanorum aciem ceciderunt.
  - Iapyges P. Licinio procofuli pagos quoq? fubfpecie deditionis obtulerunt, qui recepti,Si in poftrema acie collocati,terga Romanorum ceciderunt.
  - Scipio
- p.210 - vue 218/288
- - STRATEGEM ATVM LIB. II.
  - Scipio Aphricanus cum aduerfa haberet bina hoftium caftra, Syphacis 82 Carthaginenf.ftatuit Syphacis^vbimulta incendiis alimenta erant aggredi no-» 2te,ignem(j iniicere,vt ex ea reNumidas quidem ex {iiis caftris trepidantes c£-deret.Poenos autem,quos certum eratadfuccurrendumiociis procurfuros inii diis difpofitis exciperet,vtruq* ex fententia ceffit *
  - Mithridates a Lucullo virtute frequenter fuperatus, iufidiis eum appetiit,' Adathante quoda eminente viribus fubornato,vt trasfugeret:32 fide pada ho* fti,facinus perpetraret:quod is ftrenue quidem,fed fine euentu conatus eft:rece-ptusenim a Lucullo in grege equitum,non fine tacita cuftodia habitus eft:quia nec credi fubito transfuga,nec inhiberi reliquosoportebat.Cum deinde freque tibus excurfionibusjpromptam 82 enixam operam exhiberet, fide acquifita te-pus elegit ,quo miffa principia quietem omnibus caftrenfibus dabant ,pratori-umqj fecretius praftabanncafus adiuuit Lucullum. Nam qui ad vigilante vlq? admitteretur,fatigatum nodurnis cogitationibus illo tempore quiefcentem in uenit.Cum deinde,taquam nunciaturusaliquid fubitum ac neceffarium intrare vellet, 32 pertinaciter a feruis valetudini domini confuletibus excluderetur, veritus ne fufpedus effet, equis quos ante portam paratos habebat, ad Mithridatem refugifirritus.
  - Sertorius in Hifpania cum apud Lauronem oppidum,vicina caftra Pompei caftris haberet,82 dua tantummodo regiones effet,ex quibus pabulum.peti pof fet,vna in propinquo,altera longius fita, eam qua in propinquo erat fubinde a leui armatura infeftari,vlteriorem autem vetuit ab vlio armatoadiri,donec per fiiafit aduerfariis,tutiorem effe qua erat remotionquam cum petiiffet Pompe-iani Gdauium Gracimum cum decem cohortibus,in morem Romanorum ar matis,S2 decem Hifpanorum leuis armatura, 82 Tarquinium prifcum cum du obus milibus eqiturn ire iubet ad infidias tendendas pabulatonbus-.illi ftrenue imperata faciunt. Explorata enim locorum natura, in vicina fylua node pra-didas copias abfcondunt, ita vt in prima parteleues Hifpanos, aptiffimos ad furta bellorum ponerenttpaulo interius fcutatos,in remotiflimo equites,ne fremitu equorum cogitata proderentur, quiefcere omnes filentio feruato in hora tertiam diei iubetrcum deinde Pompeiani fecuri feruatiq? pabulo de reditu cogitarent^ hi quoq? qui inflatione fuerant, quiete inuitati ad pabulum collige-dum dilaberentur, emiffi primum Hifpani, velocitate gentili in planis effunduntur^ cum vulnerant confundunt^,nihil tale expedantcs, prius deinde refifti his inciperet fcutati erumpunt e faltu, 82 redeuntesin ordine confternut, vertunt^: fugientibus equites immiffi toto eo fpacio quo rediebatur in caftra perfecuti caduntur: curatum quoqj ne quis effugeret, nam reliqui ccl. equites pramiffi,facile per compendia itinerum effufis habenis,antequam ad caftra Po pei perueniretur conuerfi, occurrerunt eis qui primi fugerant. Ad cuius rei fe-fum Pompeio immittente legionem cum Lalio in pralidium fuoru ,fubdudi in dextrum latus velut cefferunt equires,deinde82 cum ita legionem hanc tergo infeftarent, cum iam etiam a frote qui pabulatores perfecuti erant incurfarenr,
  - ficlegio quoca inter duas acies hoftium cum legato fuo elifa eft, ad cuius pra-
  - * fidium
- p.211 - vue 219/288
- - 3.11
  - SEXTI IVLII FRONTINI
  - fidium Pompeio totum educente exercitum.Sertorius quocp e collibus fuos in* ftrudos oftendit,effecitcg ne Pompeio expediret,ita priter duplex damnum,ea dem folertia illatum,fpe&atorem quoqj eum cladis fiiorum continuit:hoc primum pralium inter Sertorium & Pompeium fuit, x milia hominum de Pom. pei exercitu amiffa,& omnia impedimenta,Liuius autoreft.
  - Pompeius in Hifpania,difpofitis ante,qui ex occulto aggrederentur, fimu-lato metu,deduxit inflantem hoftem in loca infefta-.deinde vbi res popofcerut, conuerfos & in fronte & vtrifqj lateribus ad internitionem cecidit,capto etiam duce eorum Perpenna.
  - Idem aduerfus Mithridatem in Armenia, numero & genere equitum prae-ualetem,tria milia leuis armatura,& d.equites node in valle fub virgultis,qua inter bina caftra erant,difpofuit:prima deinde luce in ftationem hoftium emi-fit equites ita firmatos, vt cum vniuerfus cum exercitu hoftium equitatus praelium inifletjferuatis ordinibus paulatim cederent, donec fpacium darent con-furgendi a tergo,ob hoc difpofitis-.quod poftquam ex fententia contigit, con-uerfis qui terga dedifle videbantur,medium hoftem trepidantem cecidit:ipfos etiam equos pedite cominus accedete confodit,eoqj pralio fiduciam regi quam cdpefltifas intequeftribus copiis habebat,detraxit.
  - SbwSj Craflus bello rugitiuorumapudtCatbenam bina caftra cominuscumho-ftium caftris vallauittno&e deindef communitis copiis manete prgtorio in ma ioribus caftris,vt falleretur hoftes,ip(e omnes copias eduxit,& in radicibus prg didi montis conftituit: diuifoqj equitatu pracepit .L. Quintio partem Sparta co obiiceret,pugnaq} eum fruftraretur: parte alia Gallos Germanofq$ ex fadio-ne Cafti & Ganniri eliceret ad pugnam,& pugna fimulata deduceret,fnifi ipfe aciem inftruxerit.Quos cum barbari infequuti eflent, equite recedente in cornua fubito acies Romana adaperta cum clamore cucurrit, xxxv milia armatorum eo pralio in terfeda cum ipfis ducibus Liuius tradit, receptas quinqj Romanas aqujlas, figna fex & xx, multa (polia, inter qua: quinq* fafces cum fecu-ribus.
  - C.Caflius in Syria aduerfus Parthos ducens aciem , equitem oftedit a frote cum a tergo peditem in confragofo loco occultaflet , dein cedente equitatu SC per nota fe recipiente,in praparatas infidias perduxit exercitum Parthorum, 8i cecidit.
  - Venditius Partho$ & Labienu alacres fucceflibus vidoriaru, dum fuos ipfe per fimulatione metus cotinet,euocauit:& in loca iniqua dedudos,aggre(Tus per obreptione,adeo debellauit,vt deftituti Labieno puincia excederet Parthi
  - Idem aduerfus Pharnaftanis Parthos, cum ipfe exiguum numerum militu haberet,illis autem fiduciam ex multitudine videret increfcere,ad latus caftro-peditm rum xviii cohortesfin obfcura valle pofuit, equitatu poft terga militum collocato.T um paucos admodum milites in hoftem mifit,qui vbi fimulata fuga hoftem effufe fequetem,vitra locum iufidiarum perduxit,coorta a latere acie,pra-cipitatis in fugam his ,Pharnaftanem interfecit.
  - C-. Caefar fuis & Afranianis caftris contrarias tenentibus planicies, cum
  - vtriuf9
- p.212 - vue 220/288
- - STR ATEGEM A TVM LIB. II. yj
  - Vtriufq? partis plurimum intereflet colles proximos occupare,idq? propter fax orum afperitatem effet difficile, tanquam Ilerdam repetiturum,retro agme or-dinauir,faciente inopiafidem deftinationi.Intra breuiffimum deinde fpacium, exiguo circuitu flexit repente ad motes occupados.Quo vifo perturbati Afra niani,velut captis caftris,& ipfi effufo curfu eofdem montes petiere:quod futu rum cumfprjcdeftinaffet Cadar,partim peditatu,que prarmiferat, partim a ter pMatfc go fubmiffis equitibus inordinatos eft adortus. -
  - Antonius apud forum Gallorum cum Panfam Cof. aduentare comperiffet, jnfidiis per fylueftria Aemilix vix difpotitis,agmen eius excepit, fuditque: 8i ipfum eo vulnere affecit,quo intra paucos dies exanimaretur.
  - luba rex , in Africo bello ciuili Curionis animum fimulato regreffu impulit in vanam alacritatem:cuius fpei vanitate deceptus Curio,dum tanquam fugie-tem Saboram regium prxfedum perfequitur, deuenit in patentes campos, vbi Numidarum circumuentus equitatu,perdito exercitu cecidit.
  - Melanthus dux Athenienfium cum prouocatus a rege hoftium Xantho Bde otio defeendiffet ad pugnam, vt primum cominusftetit, inique(inquit)Xan-the,& contra padum facis, aduerfusfolum enim cum altero procefTiftilcumcg admiratus ille quifnam fe comitaretur,refpexit,auerfum vno idu confecit,
  - Iphicrates Athenief.ad Cherronefum cum fciret Lacedaemoniorum ducem Anaxibium, exercitum pedeftri itinere ducere,firmifTimam manum mflitum eduxit enauibus,& in infidiis collocauit-.naues autem omnium,tanquam onu-ftas milite,palam tranfnauigare iuflit,ita fecuros Si nihil expedantes Lacedaemonios,a tergo ingreflus itinere opprefflt fuditqj.
  - Liburni cum vadofa loca obfediffent,capitibus tantu cminentibus,fidem fe cerut hofti alti maris,ac trireme, qux eos pfequebatur,implicata vado ceperut.
  - Alcibiades dux Athenienf.in Hellefponto aduerfus Numidaru Si Lacedx moniorum duce, cum amplu exercitu 8C plures naues haberet, node expolitis m terram quibufdam militum fuorum, parte quoqj nauium poft quxdam promontoria occulta ipfe cum paucis profedus,ita vt contemptu fui hoftem inui-taret,eundem infequente fugit,donec in praeparatas infidias perduceret:faduer autrfm fum deinde,di egrediete in terra, per eos quos ad hoc ipfum expofuerat cecidit.
  - Idem nauali praelio decertaturus,aJiiftituit malos quofdam in promontorio, prxcepitq? his quos ibi relinquebat,vt cum praelium commiffum fenfiffent,pa-derent vela.Quo fado confcquutus eft, vt hoftes aliam claffem in auxilium fu peruenire ei arbitrati,verterentur.
  - Memnon Rhodius nauali praelio cum haberet cc nauium claffem 8i hoftiu naues elicere ad praelium vellet, ita ordinauit fuos,vt paucarum nauium malos erigerent,eafque primas agi iuberent:hoftes autem procul confpicati numerum arborum,& ex eo nauium quocp comedantes,obtulerunt fe certamini,^ a plu. nbus occupati fuperaticp funt.
  - Thimotheus dux Athenienf.aduerfus Lacedgmoniosnauali acie decertaturus cu inftruda claflis eoru ad pugnandu ^>ceffiffet,ex velociftimis nauibus xx
  - prxmifit, qux omni arte varioqj flexu eluderent hofte:vt aute primum fenfit,dc
  - inde mi-
- p.213 - vue 221/288
- - 214
  - SEXTI IVLII FRONTINI LIB- I.
  - inde minus agiliter moueri aduerfam partem, progreffus praelaxatos facile fu-perauit.
  - De emittendo hofte ne claufus praelium ex defperatione
  - redintegret. -Cap. -VI.
  - Alios, eo praelio quod Camilli dudu geftum eft,defiderantes nauigia qui ->bus Tybenm tranfiret,Senatus cenfuittranfuehendos,&comeatibus quoque perfequedos. Eiufdem generis hominibus poftea per Pomptinum agrum fugientibus via dataeft,qux Gallica appellatur.
  - L. Martius eques Ro. cui duobus Scipionibus occifis,exercitus imperium detulit,cum circuuenti ab eo Poeni,ne inulti moreretur,acrius pugnaret,laxatis manipulis,& coceffo fugz fpacio, diffipatos fine periculo fuoru trucidauit.
  - C.Qfar Germanos inclufos,ex defperatione fortiuspugnates,emitti iuffit; fugientefque aggreffus eft.
  - Hannibal cum ad Trafimenu inclufi Germani accerrime puguarent,dedu-dis ordinibus fecit eis abeundi poteftatem,euntefg5 fine fuoru fanguine ftrauit.
  - Antigonus rex Macedonum Aetolis,qui in obfidionem ab eo compulfi,fame vrgebantur,ftatuerantque eruptione fada commori,viam fugx dedit,atque ita infrado impetu eorum,infecutus auerfbs cecidit.
  - Agefilaus Lacedaemonius aduerfus Thebanos cum acie confligeret intellex-iffetq* hoftes locorum conditione claufos, ob defperationem fortius dimicare: laxatis fuorum ordinibus aperta^ Thebanis ad euadendum via,rurfus in abeuntes contraxit aciem,& fine iadura fuorum cecidit auerlbs.
  - Cn.Manlius Cof.cum ex acie reuerfuscapta ab Hetrufcis Romana caftra in-ueniffet,omnibus portis ftatione circudatis,inclufos hoftes,in eam rabie eflfera-uit,vtipfe in pradio caderet.Quod vt animaduerterunt legati eius,ab vnaparte remota ftatione,ex itum Hetrufcis dederunt, SC effufbsperfecuti, occurrente altero confule Fabio,ceciderunt.
  - Themiftod.es vido Xerxe, volentes fuos pontem rumpere prohibuit, cum do cuiflet potius efle eum expelli ex Europa,quam cogi ex defperatione pugnare.
  - Idem mifit ad eum,qui indicaret inquo periculo eflet,nifi fugam maturaret.
  - Pyrrhus Epirotarum rex cum quandam duitatem cepiflet,claufisqj portis ex vltima neceflitatefortiter dimicantes eos,qui inclufi erant,animaduertiflet, locu illis ad fuga dedit. Ide inter extera prxeepta imperatoria memorias tradidit, non eife pertinaciter inftandum hofti fugientimon folum ne fortius ex ne-ceffitate refifteret,fed vt poftea quoque facilius acie cederet, ratus non vfque ad perniciem fugientibus inftaturosvidores.
  - Dediflimulandis aduerfis. Cap. VII.
  - Vllus Hoftilius rex Romanorum, commiffo aduerfus Veietes pradio,cum
  - Albani deferto exercitu Romanorum,proximos peterent tumulos,eacg res turbaffetnoftrorum animos,clarepronunciauitiuffu fuo Albanos id feciffe,vt hoftem circumueniret. Quas res & terrorem Veiendbus,& Romanisfiduciam attulit,remque inclinatam confilio reftitutt.
  - Lucius Sylla,cum prafedus eius comitante non exigua equitum manu,co
  - milfo lam
- p.214 - vue 222/288
- - STRATEGHM AT VM LIB. II.
  - iniflo iatn pradio ad hoftes trasfugiflet,pronunciauit iuftu fuo id fadtum, eaqj ratione militum animos tantum a confufione retraxit , fed quadam etiam fpe vtilitatis,qu;e id confilium fecutura efletf confummauit. ccfimaui*
  - Idem cum auxiliares eiusmifli abipfo circumuenti abhoftibus St interfecii eflent,vereretur^ ne propter hoc damnum,vniuerfus trepidaret exercitu s,pro-nunciamtfauxiliareSjCjui ad defedionem confpirafTent,c6filio a fe in loca ini- duxilk: qua dedudos,ita manifeftiflimam cladem,vltionis fimulatione velauit,& mili- ribuT tum animos hac perfuafione confirmauit.
  - Scipio, cum Syphacis legati nunciarent ei regis fui nomine,ne fiducia foderatis eius,ex Sicilia in Aphricam trafiret, veritus ne confunderetur animi fuo-ru abfciffa peregrina focietate,dimi(itfire legatos,& famam diffudit, taquam per releg4 vitro a Syphace accerferetur. tos
  - . Q^Sertorius cum acie decertaret, barbarum qui ei nunciauerat Hirculeium perii fle,pugione traiecit,ne St in aliorum id noticiam perferret, St ob hoc animi fuorum infirmarentur.
  - Alcibiades Athenienf.cum abf Abydenis pradio vrgeretur,fubitoq} magno curfu triftem aduertiflet aduentare tabellarium, prohibuit palam dicere quid afferret. Deinde fecreto fcifcitatus a Pharnabazo regio pradefio claflem fuam oppugnari,celatis St hoftibus St militibus praelium finiit,ac protinus ad eripiendam claflem du&oexercitu opem tulitfuis.
  - Hannibalem venientem in Italiam tria milia Carpentariorum reliquerunt," quo ille exemplo ne St caeteri mouerentur, edixit a fe efle dimiflos, St infuper in fidem eius rei,paucos leuiflfmae operte domos remifit.
  - L.Lucullus,cum animaduertiflet Macedonas equites, quos in auxilio habebat ,fubito confenfu ad hofte transfugere,figna canere iuflit,8£ turmas quate os fecperentur immifit,hofti committi pradium ratus,transfugientes telis excepit Macedones,qui cum viderent neq$ recipi fe ab aduerfariis,& premi ab his quos diferebant^neceffario ad iuftum pradium conuerfi hoftem inuaferunt.
  - f Datames dux Perfarum aduerfus Authofradatem in Capodocia,cum par- Rtimes tem equitum fuorum transfugere com peri fle t,c uteros omnes venire fecum iuf fit,afiecutufqj transfugas collaudauit,q> eum alacriter pr^cefliflent,hortatus^ efi eos etiam,vt fortiter hoftem adorirentunpudor transfugis attulit pemtentx-am,& confilium fuum(quia non putabant deprehenfum)mutauerunt.
  - T.Quintius Capitolinus Cof.cedetibusRomanisemetitus eft in altero cornu hoftes fugatos,St ita confirmatis fuis vi&oriam retulit.
  - Cn.Manilius aduerfus Hetrufcos,vulnerato collega Fabio,quifiniftrum cor nu ducebat,St ob id parte cedente,quod etiam occifum crederent confule cum turmis equitu occurrit, clamitans St collega viuere, St fe dextro cornu vicifle,
  - Cua conflantia redintegratis animis fuorum vicit.
  - Marius aduerfusCymbros & Teutonos,cum metatores eius per imprudentiam ita caftris locum cepifient,vt fub poteftate barbarorum eflet aqua,flagitantibus eam fuis3digito hoftem oftendens,illinc(inquit)petenda eft, Quoinftin-du aflecutus eft,vt protinus barbari tollerentur.
  - T.Labicn
- p.215 - vue 223/288
- - ais SEXTI IV LII FRONTINI
  - T. Labienus poft Pharfalicam pugnam, cum vidis p artibus Dyrrhachium refugiflet, mifcuit vera falfis,& non celato exitu pugna:, aquatam partium fortunam, grauivulnereCaefarisfinxit,&hacaffimulatione reliquisPompeiana-rum partium fiduciam fecit.
  - M.Cato cum Ambraciam,eo tempore quo focis nauesab Aetolis oppugnabantur,imprudens vno lembo appuliffet,quanquam nihil fecum p: sfidii habe ret,ccepit fignum voce geftuq? dare, quo videretur fubfequentes fuo rum naues vocare :eaqj afleuerationehoftem terruit, tanquam plane appropinquarent, qui quali eproximo citabantur. Aetoli, ne aduetu Romans claffis opprimerentur reliquerunt oppugnationem.
  - De conftituendaperconftantiam acie. Cap. VIII.
  - SE ruius Tullius adolefces,prglio quo Tarquiniusrex aduerfus Sabinos cofli ^xitjfigniferisfegmus dimicatibus, raptu fignu in hofte mifit,cuius recipiedi gratia Romani ita ardenter pugnauerunt,vt 8i fignum St vidoriam retulerint.
  - Furius Agrippa Cof. cedente cornu,fignum militare ereptum fignifero,in hoftes Hernicos St Equos mifit,quo fado eiuspradium reftitutum eft. Summa enim alacritate Romani ad recipiendum fignum incubuerunt.
  - T. Quintius Capitolinus Cof. fignum in hoftes Phalifcos eiecit,tnilitefqj id repetere iuflit.
  - M.Furius Camillus Tr.Mil. confular i poteftare,cundante exercitu arreptu manu {igniferum in hoftes Volfcos St Latinos traxit, csteros puduit no fequi.
  - Saluius Pelignus bello Perfico idem fecit
  - Q^Furius auerfo exercitu, cum occuriflet affirmauitnon recepturum fe in ca ftra quenquamnifividorem, redudisqj in aciem,vidoria potitus eft. aduerfU Scipio apud Numantiam, ciimfauerfum fuum videret exercitum,pronuncia
  - uit fibi pro hofte futurum,quifquis in caftra rediflet.
  - Sinilius P rifcus didator,cum figna legionum ferri in hoftes Phalifcos iuflifl*et (igniferum cunctantem occidi imperauit, quo exemplo perterriti hoftem inua-ferunt.
  - Coftus Cornelius magifter equitum aduerfus Fidenates idem fecit.
  - T arquinius aduerfus Sabinos cun&antes equites, det radis frenis concitatis^ equis procurrere St prorumpere aciem iuffit.
  - M. Attilius Cof.bello Samnitico,ex acie refugientibus in caftra militibus aciem fu orum oppoluit, affirmans fecum St cum bonisciuibus dimicaturoseos, mfi cum hoftibus maluiflent,ea ratione vniuerfos in aciem reduxit:
  - L.Sylla,cedentibus iam legionibus exercitui Mithridatico, dudu Archelai, ftndo gladio in primam aciem procurrit,appellas^ milites dixit,fi quis qugfif-fet vbi Imperatorem reliquiflent, refponderent pugnantem m Boeotia, cuius rei pudore vnmerfieum fecuti funt.
  - Diuus Iulius ad Mundam fuis referentibus pedem, equum fuum abduci a confpedu fuo iuffit,& in primam aciem pedes profiliit;milites dum deftituere Imperatorem erubefcunt,redintegrarunt pradium.
  - Philippus veritus ne impetum Scytharum fui non fuftinerent, fideliffimos
  - equitum
- p.216 - vue 224/288
- - STRATEGEMA TVM LIB. II. «7
  - cquitu a tergo pofuit, praecepi tq$ ne quem commilitonu ex acie fugere pateren-tur,perfeuerantius abeuntes trucidaret. Qiia denuciationecum effeciffer,vt eti am timidiffimi mallent ab hoftibus quam a fuis interfici,vidoriam acquifiuit,
  - De his qu* poft pradium fiunt fi res profpere cefferint,
  - & de confirmandis reliquiis belli. Cap. IX.
  - /TMariuSjVidispradioTeutoniSjreliquias eoru(quia nox circuuenerat) cir-^cufedens, fublatis fubinde clamoribus, j> paucos fuoru territauit,in iom necg hofte detinuit, ex eo confecutus vt poftero die irrequietum facilius debellaret.
  - Claudius Nero vidis Panis,quos Afdrubaleducein Italia ex Hifpania trai icietes exceperat,caput Afdrubalis in caftra Anmbalis eiecit-.quo fadu eft vt&. Anmbal ludu(na frater occifus erat)& exercit us defperatione aduentatis prg iidn affligeretur.
  - Lucius Sylla his qui pramefte oblidebantur occiforum in pradio ducum capita haftis prafixa oftendit,atque ita obftinatorum peruicaciam fregit.
  - Arminius dux Germanoru, capita eorum quos occiderat fimiliter pradixa, ad vallum hoftium admoueri iuflit.
  - DomitiusCorbulocumTygranocertam oblideret,& Armenii pertinaciter viderentur f tolerare obfidionem, in quendam ex Megiftanis quos ceperat ani- tolermri maduertitjcaputqj eius baliftaexcuffumdntra munimenta hoftium mifit:id for te decidit m medium concilium,quod tum maxime habebant barbari,ad cuius confpedum velutoftento confternati ad deditionem feftinauerunt.
  - Hermocrates Syracufanus,fupatis acie Carthaginen. veritus ne captiui,quo-ru ingente manu in poteftate redegerat,paru diligeter cuftodiretur ?q euetus di-micationis in epulas,SC fecuritatem compellere vidores poterat,finxit proxima node equitatum hoftilem venturu-.qua expedatione affecutus eft,vt folito atte tius vigilis ageretur.Idem rebus profpere geftis, & obid refolutis fuisinnimia fecuritatem fomnocp SC mero preflis,in caftra transfuga mifit, qui pratnoneret fefugaelapfum,difpofitas1etiavbiqj aSyracufanisin(idias,quarum metu rece- enim pitacie.llli cum aduetaretperfecuti in foflTas deciderut, & eo modo vidi funt. t Si res durius ceflferit de aduerfis emendandis. Cap. X.
  - Titus Didius in Hifpania,cum acerrimo pradio conflixifTet,quod nox diremerat,magno numero vtrinque caTo, complura fuorum corpora atra node fepelienda curauit.Hifpani poftero die ad fimile officium progrefti,quia plures ex ipforum numero quam ex Romanis caTos repererant,vidos fe efle fecundu eam dinumerationem argumentati, ad conditiones Imperatoris defcenderut.
  - T.Martius eques Romanus,qui reliquiis exercitus duorum Scipionum pra; fuit,cum in propinquo bina caftra Panorum paucis milibus paffuum diftaret, cohortatus milites,proxima caftra intempeftanode adortus eft:& cumhoftem vidorixfiducia incompofitum aggreffus,nenuncios quidem cladis reliquiffet, breuilfimo tempore militi ad requiem dato, eadem node raptim famam rei ge-fte pra:greffus,altera eorundem caftra inuafit. Ita bis fimili vfus euentu deletis vbique Panis,amiffas populo Romano Hifpanias reftituit.
  - De dubiorum animis in fide retinendis. Cap.
  - T
  - XI.
- p.217 - vue 225/288
- - £13
  - C dtinenfes
  - J-Uceio
  - gntkrejli
  - mt
  - CaUkrm
  - SEXTI IVLII FRONTINI
  - P. Valerius Epidauri,timens oppidanoru perfidia, quia parum prsfidii ha-bebat,gymmcos ludos ^cul ab vrbe apparauit. Quo cum omnis fere multitudo fpedandi caufa exiffet claufit portas, nec in eas antea admifit Epidaurios quam oblides a principibus acciperet.
  - Cn.Pompeius cum fufpedos haberet jCaufenfes,& vereretur nepradidium non reciperent,petiit ab eis vt sgros interim apud fe refici paterentunfortifli-mis deinde,habitu languentium miflis,ciuitatem occupauit continuitque.
  - Alexander deuida perdomitaqj Thracia petens Afiam,veritus ne poft ip. fius difceffum Tumerent arma, reges eorum prgfedosaj & omnes quibus videbatur ineffe cura detrads libertatis,fecum velut honoris caula traxit-.ignobi-libus autem rehd is,plebeos prafecitrcofecutus vti principesbeneficiis eius ob-ftridi nihil nouare vellent: plebs vero non pofletquide fpoliata principibus.
  - Antipater confpedo priore Neciorum exercitu ( qui audita morte Alex-dri ad infeftandum imperium eius confluxerant)diffimulans fe fcire qua mete veniftent,gratias his egit,quod ad auxilium ferendum Alexandro aduerfus Lacedaemonios conuemffent: adiedtq? id fe regi fcripturum. Cxterum ipfos quia fibi opera eoru inprslentia no eiTet neceflaria,abiret domos hortatus eft: 8£hac alfeueratione periculum quod ex nouitate rerum imminebatdifcuflit.
  - Scipio Aphricanus in Hilpania,cu inter captiuas eximiae formae virgo alias,^ nobiiis,ad eum perduda elfet,omiiiumqj oculos in fe conuerteret,fumma cuftodia habita, fponfo nonnnef Alicio reddiditunfuperqj auru quod paretes eius redepturi captiua domuScipioni attulerant,eide fpofo £ nuptiali! mune-re dedit:qua multiplici magnificetis vniuerfa ges vida impio po.Ro.accelfit, Alexandrum quoq? Macedonem traditum eft eximis pulchritudinis virgini captius,cum finitims gentis principi fuiffet defponfata,fumma abftincn tia ita pepercifle,vt illam ne afpexerit quidem.Quia mox ad fponfum remifla, vniuerfs gentis,perhoc beneficium, animos conciliauitfibi.
  - imp.Csfar Aug.Germanicus,eo bello quo vidis hoftibus cognomen Ger manici meruit, cum in finibus f Cubioru caftella poneret,pro frudibus eorum locorum,quae vallo comprehendebat,praecium folui iuffir.atcg ea iuftitiae fama omnium fidem aftrinxit. Qus facienda fint pro caftris lifatis fiduciae in
  - prsfentibus copiis non habeamus. Cap. XII.
  - Titus QuintiusCof.cum Volfci caftra eius aggreffuri forent cohortem tan tummodo in ftatione detinuit,reliquum exercitum ad quiefcendum dimi Et:sneatoribus prscepit,vt vallum infidentes equis circu mirent,concinerentq? Qiiafacie Sf fimulationecum propulfaftet,& detinuiifet per totam nodem hoftes,ad lucis exortum feflos vigilia, repente fada eruptione,facile fuperauit.
  - QuintiusSertorius in Hifpaniahoftsu equitatui maxime impar,q vfq? ad ipfas munitiones nimia fiducia fuccedebat, nodeferobes aperuit, &ante eas aciem direxit: cum demum turmales fecundum confuetudinem redire vellet, pronunciauit comperifie infidias fe ab hoftibus difpofitasfid circo ne difcede-rent a fignis neve laxarent agmen. Quod cum foluere ex difeiphna feciflet,ex-ceptus,forte veris infidiis,quia prsdixerat,interritos milites habuit.
  - Phares
- p.218 - vue 226/288
- - STRATEGEMATVM LIB. II.
  - na
  - ftanie
  - Phares dux Athenienfiu cum expedaret auxilia, 8C vereretur ne interca co- chmt temptu pranentis p au cita tis hoftes caftra eius oppugnaret, coplures ex iis quos habebat,per aduerfam partem node miflbs, iuflit qua prscipue confpicui foret hoftibus,redirein caftra,SC adcedentium nouarum virium fpecie pnebereiatcfc ita fimulatis auxiliis tutatus eft,donec inftrueretur expedatis. *
  - Iphicrates Athemenfis cum capeftribus locis caftra haberet, exploraft*ctc& Thraces ex collibus,p quos vnus erat defcefus,node ad diripieda caftra veturos clam duxit exercitu, & in vtroq? vix latere p qua trafituri erat Thraces diftri-butu collocauif.hofteq^ decurrete in caftra,in qbus multi ignes p paucoru curam inftituti,fpecie manetis ibi multitudinis feruabat,a lateribus adortus opprelfit.
  - De effugiendo. Cap. XIIll
  - Alii pugnaturi cum Attalo, aurum omne 8i argentum certis cuftodibus tradiderunt, quibus fi acie t fugiffent parceretur, quo facilius colligenda fufi eh praeda hoftem impeditum effugeren t.
  - Triphon Syris rex vidus, per totum iter fugiens,pecuniam fparfit:feumcg cfyinfe, fedantes Antiochi equites moratus effugit.
  - Quintus Sertorius pulfus acie a Quinto Metello Pio, ne fuga quide fibi tuta arbitratus,milites difpfos abire iuffit,admonitos in que locu vellet couenire.
  - Viriatus dux Lufitanorum copias noftras, locorumq? iniquitatem euafit ea dem qua Sertoritus ratione,fpario exercitu deinde recolledo.
  - Horatius Cocles vrgete Porfenns exercitu iuffit fuos per pontem redire in Vrbem,eum<|(ne cafu fequeretur hoftis)intercidere.Quod dum efficitur,in ca pite eius propugnator ipfe infequentes detinuit. Audito deniq? fragore pontis abrupti,deiecit fe in alueuteumqj non armis,fed vulneribus oneratus tranauit.
  - Afranius in Hifpania ad Ilerda,cum Csfare fugeret,inflate eo caftra pofuit: cum ide Cgfar feciflet,& pabulatu (uos dimififfet,ille fignu repete itineri dedit Antonius cum ex Parthis fibi inflantibus reciperet exercitu ,8£ quoties prima lucemoueret toties vrgentibus Barbarorum iagittis infeftaretur, abeutium agmen in quintam horam continuit-.fuifqj fidem conftantiorem fecit: qua per-fuafione digreffis inde Parthis,iuftu iterf aliodie fine interpellatione confecit.
  - Philippus in Epiro vidus,ne fugien te eum Romani premeret,inducias ad le-peliendu eos qui c^fi erant impetrauit:& ob id remiffioribus cuftodibus euafit.
  - Publius Cl.nauali pndio fuperatus a Poenis,cum per hoftiu praefidia neceffc haberet erumpere,reliquas viginti naues tanq vidrices iuffit ornari,atq? ita Pce nisexiftimantibus fuperioresfuifle acie noftros, terribilis exceflit.
  - Pceni clafirfuperati quia inflantem auertere Romanum ftudebant,fimulaue , runt m vada naues fuas mcidiffe,fharrentesqj imitati effecerut,vt vidor eorum timens cafum,fpacium ad euadendum daret.
  - Comminius Atrabas cum vidus a D.Iulio ex Gallia in Britania fugeret,& forte ad oceanu fecudo vento quide,fed aeftu recedete veniffet,quis naues in fic-cislittoribns haereret,padi nihilominus vela iuffit.Quae cum perfequeseumCg far ex longinquo tumentia,8t flatu plena vidiflet, r^tus profpero fibi eripi cur-fnreceffit. FinislibriSecundi. T ii
  - reliquo
  - uentiscfc
- p.219 - vue 227/288
- - "Luerim
  - cxprejfit
  - SEXTI IVLII FRON-:
  - TINI VIRI CONSVLARIS STRA
  - tegematum libri Tertii profatio.
  - I priores libri refponderunt titulis fuis, St ledorem hucufqua cum attentione perduxerunt, odam nunc circa oppugnationes vrbium defeniionefep ftrategemata: nec morabor* vlla praelocutione,prius traditurus qug oppugnadis vrbibus vfui funt, tum quo obfeffos inftruerepoflint: depolitis autem operibus St machinamentis,quoru expleta iampridem inuentionc,nuh lam video vitra artium materiam, has circa expugnationem fpecies ftratege-maton fecimus.
  - D e repentino impetu. Cap. . I.
  - . Quintius Cof.vidis acie Equis St Volfcis, cum Antium oppidum expugnare ftatuilfet,ad concionem vocato exercitu,expofuit quam-id necelfarium St facile effet,£i non differretur:eoqj impetu,quem ex hortatio concitauerat,aggreflus eft vrbem.
  - Marcus Cato animaduertit in Hifpania potiri le quoda oppido poffe,li ino pinantes inuaderet:quatridui itaqj iter biduo ,per confragofa St deferta emen-fus,nihil tale metuentes oppreflit hoftes:vidoribus deinde fuis caufam tam facilis euentus requirentibus,dixit, tum illos vi&oriam adeptos, cum quatridui iter biduo arripuerunt.
  - De fallendis iis qui oblidentur, Cap. II.
  - Omitius Caluinus cum oblideret f Lucam oppidum Lygurum, litu non tantum St operibus, verum etiam oppugnatorum prgfiatia tutum, circuiri muros frequenter omnibus copiis inllituit,eafdemqj reducere in caftra.Quaco fuetudine mdudis ita oppidanis,vt crederet exercitationis id gratia facere Ro-manu,& ob hoc nil ab eo conatu cauetibus, morem illu obambuladi in fubitu direxit impetu:occupatisq; meenibusfoppre{Tit,vt feiplos dederet St oppidum.
  - C,Duillius Cof.fubinde exercendo milites remigefeg, conlecutuseft vt fe-curis Carthaginenlibus vfqj in id tempus innoxia: coniuetudinis,fubitd admo ta clalTe murum occuparet.
  - Annibal in Italia multas vrbes cepit,cum Romanorum habitu quofdam lu orum ex longo belli vfu latine quoq? loquentes promitteret.
  - Arcades Melfemorum caftellum obfidentes,fadis quibufdam armis ad limi iitudinem hoftilium,eo tempere quo lucceffura alia prolidia hisexplorauerat, inftrudi eorum qui expedabatur ornatu, admilfiq? per hunc errorem vt focii, polTelTionem loci ftrage hoftium adepti funt.
  - Cimon dux Athenienlium in Caria inlidiatus cuidam ciuitati, religiofum incolis templum Diano lucumqj qui extra muros eratnodu improuifusin-cendit: effulisqj oppidanis ad opem aduerfus ignes feredam, vacuam defenfo-ribus cepit vrbem.
  - Alcibiades
- p.220 - vue 228/288
- - STRATEGEMATVM LIB. III. ai
  - Alcibiades dux Athenien. cum duitatem Agrigentinorum egregie mu-nitam oblideret,petito ab eis confilio, diu tanquam de rebus ad commune pertinentibus difleruit in theatrojvbi ex more Grpcorum locus conlultatiom pne bebatur, dumqueconlilii fpecie tenet multitudinem , Athenienfes quos adid prasparauerat incuftoditam vrbem ceperunt.
  - Epaminundas Tbebanus in Arcadia die fefto effufe extra mcenia vagantibus hoftiufceminis, plerofcg ex militibus fuis muliebri ornatu immiicuit: qua fimulatione illi intra portas fub node recepti,ceperut oppidu,& fuis apuerunt.
  - Ariftippus Laceda:monius,fefto die Tegeatarum,quo omnis multitudo ad celebrandum Mineruat facrum vrbe egreffa erat,iumenta faecis frumetariis pa lea refertis onufta,Tegeam milit,agentibus ea militibus,qui negociatorum fpecie mobferuati portas aperuerunt luis.
  - Antiochus in Cappadocia ex caftellofSuenda quod oblidebat,iumeta fru- sueda mentatum egreffa intercepitrocciliscg calonibus,eorundem veftitu milites fuos tanquam frumentum reportantes fubmifit.Qiio errore illi cuftodibus deceptis, caftellum intrauerunt,admiferuntque milites Antiochi.
  - Thebani cum portu Sycioniorum nulla vi redigere in poteftate fuam pof fent,nauem ingentem armatis compleuerunt,expolita fuper merce,vt negociatorum fpecie fallerentiab ea deinde parte muroru,qus longiff.me remota erar, apparere paucos difpofuerunt,cum quibus enaue quidam egrefli inermes limu lata rixa, occurrerunt, Sycioniisad dirimendum idiurgium aduocatis. Uie-bangnaues 8C portem vacantem & vrbem occupauerunt.Thymarcus Aetolus oecifo Charmade P tolomxi regis prafedo, chlamyde interempti & galero ad Macedonicum ornatus eft habitum: per hunc errorem pro Charmade in Sam-niorum portum receptus occupauit.
  - De eliciendis ad proditionem. Cap. III.
  - 'OApyriusCurforCof.apud Tarentum, Miloni,quitum pradldio Epirotaru -*• vrbem obtinebat falutem ipli 8C popularibus,li per illum oppido potiretur, pollicitus eft.Quibus prpmiis ille corruptus perfualit Tarentinis vt fe legatum ad confulem mitterent,a quo plena promiffa ex pado referens, in fecuritatem oppidanos refoluit, atque ita incuftoditam vrbem Curfori tradidit.
  - Marcellus cum Sy racufanum quendam Sofiftratum ad proditionem folici-taffet,ex eo cognouit remifliores cuftodias fore die fefto,quo Epicides praebitu- vhicidci rus eflet vini epularumqj copiam ,infidiatusigitur hilariati,& quxeam feque-batur focordiae,munimenta concendit, vigilibusq? caelis, aperuit exercitui Romano,vrbem nobilibus vidoriis claram.
  - Tarquinius Superbus cum Gabios in deditionem accipere non poffet,filium fuumSext.Tarquinium caefum virgis adhoftem mifir,isincufata patris fe-uitia perfualit Gabinis vt odiofuo aduerfus regem vterentur, & duxad bellum eledus tradidit patri Gabios.
  - Cyrus P erfarum rex fuum comitem Zopyrum explorata eius fide, trunca ta de induftria facie,ad hoftes dimilit: illea-ffentante iniuriarum fide,creditus inimiciffimus Cyro,cum hac perfuafione adiuuaret,procurrendo propius quo-
  - T iii tiens
- p.221 - vue 229/288
- - Apollonio
  - Artem
  - v* SEXTI IV LM FRONTIJMI
  - tiens acie decertaretur, 8C in eum tela dirigedo commiflam fibiBabiloniorum vrbem tradidit Cyro.
  - Philippus oppido Samiorum exclufusf Apollonide praifedo eorum,ad ditionem corrupto perfuafit,vtplauftrum lapide quadrato oneratum , in ipfo aditu portx poneretxonfeftim deinde figno dato infequutus oppidanos, circa impedita portae clauftra oppreffit trepidantes.
  - f Annibal apudfTarentum qua: a prafidio Romano, duce Liuio tenebatur, Eoneum quendam Tarentinum quem ad proditionem folicitauerat, eiurmodi fallacia inftruxit, vt ille per caufam venandi nodu procederet,quafi idperho-ftem mterdiu non liceretregrefTo ipfi apros fubminiftrabat, quos illetanquam ex captura Liuio offerret,idqj cum faepiusfadum effet, & ideo minus obferua-retur,quadam node Annibal venatorum habitu,Poenos comitibus eius immif cuitrqui cum onufli venatione quam ferebant recepti elFent a cuftodibus,proti-nus eos adorti occiderunt. Tunc frada porta admiffus cum exercitu Annibal omnes Romanos interfecit,exceptis his qui in arcem praefugerant.
  - Lyfimachus rex Macedonum , cum Ephefiosoppugnaret,& illi in auxilio haberent Mandrone Archipiratam, qui plerunqj oneratus praeda naues,Ephe-fum appellebat, corrupto ei ad proditionem, iunxitfortiffimos Macedonum, quos ille reftridis manibus pro captiuis Ephefum introduceret:qui poftea rap-tisexarce armis vrbem Lyfimacho tradiderunt.
  - Per quae hoftes ad inopiam redigantur. Cap. IUI.
  - FAbius Maximus vaftatis Campanorum agris, ne quid eis ad fiduciam obli-dionis fupereffet, recedit fementis tempore,vt frumentum quod reliquum habebant,in lationes conferrent: reuerfus deinde renata protriuit,& ad famem redadis potituseft. Antigonusaduerfus Athemenfesidem fecit.
  - Dyonifius multis vrbibus captis, cum Rheginos aggredi vellet,qui copiis abundabat, fimulauit pacem,petiitqj ab eis,vt commeatus exercitui ipfius fub-miniftrarent:quod cum impetraflet,exhaufto oppidanorum frumento,aggref-fus vrbem alimentis deftituta fuperauit. Idem & aduerfus Himeraeos feciffe dicitur Quintus Curtius.
  - Alexander oppugnaturus Leucadiam commeatibus abundantem,prius ca ftella, quae in confinio erant cepit: omnesqj ex his Lucadiam paffus eft confu, gere,vt alimenta inter multos celerius abfumerentur.
  - Phalaris Agrigentinus,ciim quaedam loca munitione tuta in Sicilia oppugnaret, fimulato foedere frumenta quae refidua fe habere dicebat,apud eos depo fuit-.deinde data opera vt tedorum camerae, in quibus id conferebatur refeiffae pluuiam reciperent,fiducia coditi c5meatus,proprio tritico abufus initio aefta-tis aggreffus inopia compulit ad deditionem.
  - Quemadmodum perfuadeatur obfidionem
  - effepermanfuram. Cap. X.
  - /^Learchus Lacedaemoniusexploratumhabens Thracas omnia vidui ne-ceffaria in montes comportafle,vna quoque ope fuftentari,quod crederent eum cummeatus inopia receffurum, per id tempus quo legatos eorum venturos
- p.222 - vue 230/288
- - STRATEGE MATVM LIB III,
  - ros opinabatur, aliquem ex captiuis in confpecflu iufllt occidi, SC membratim tanquam alimeti caufa in contubernia diftribuit. Thraces nihil no fa&uru per feuerantiae caufa eum credetes, qui tam deteftabiles epulas fuftinuifletjexperiri, in deditionem venerunt.
  - Tyberius Graccnus Luftanis dicentibusin decem annos cibaria ie habere,
  - 8£ideo obfidionem no expauefcere, Vndecimo,inquit,annovos capiam. Qua voce perterriti Lulitani quanquam inftru&i comeatibus,ftatim fe tradiderunt.
  - Aul. Torquato Grscam vrbem oppugnanti, cum diceretur iuuentute ibi ftudiofeiaculis &i fagittisexerceri,Pluris eam,inquit,propediem vendam.
  - De deftru&ionepnriidiorum hoftium. Gap. VI.
  - QCipio Anmbale in Aphricam reuerio, cum plura oppida, qux ratio illi in Vpoteftatem redigenda di&abat,firmis prandiis diuerfx partis obtinerentur, fubinde aliquam manum fubmittebat ad infe&mda ea, nouiffime etiam tanquam direpturus duitates aderat,deinde flmulato metu refugiebat: Annibal ra tus veram efleeius trepidationem, dedudis vndique prariidiis tanquam de fum ma rerum dimicaturus infequi ccepit: ita confecutus Scipio quod petierat nudatas propugnatoribus vrbes,per Mafinifiam 8C Numidas cepit.
  - P.CorneliusScipio intelleda difFicultateexpugnanditDelminum,quia om Dc^u‘nm nium concurfu defendebatur aggredi alia oppida coepit, & euocatis ad fua defendenda lingulis,vacuatum auxiliis Delminum cepit.
  - Pyrrhus Epirotarum rex,aduerfusfIllyricos cum ciuitatem,quxcaputgen- 1^no1 tis erat,redigere in poteftatem fuam vellet, eius defperatione exteras vrbes pete re coepit:confecutus^ efl:,vt hoftes fiducia velutfatismunitx vrbiseius ad tutelam aliarum dilaberentur. Quo fado ipfe rurfus reuocatis omnibus fuis,va-cuam eam defenforibus cepit.
  - Cornelius RufFinus Cof.cum aliquanto tempore Crotonam oppidum fru-ftra obfediflet, quod inexpugnabile faciebat affumpta in prxfidia Lucanorum manus,(imulauit fe ccepto defiAere: captiuum deinde magno prxmiofolicita-tum,mifit Crotonam,(tanquam ex cuftodia effugiflet) qui perfuafit difcefTifie Romanos, id verum Crotonenfes arbitrati, dimifere auxilia, deftitutique propugnatoribus, inopinati,8C inualidi capti funt.
  - Mago dux Carthaginenfium vi&o Cn .P ifone,& in quadam turre circumfe-pto,fufpicatus ventura ei fubfidia, per fugam mifitqui perfuaderet appropinquantibus captum iamPifonem:qua ratione deterritis eis,reliquavi&orix con fummauit.
  - ? Alcibiades in Sicilia cum Syracufanos capere vellet, ex Catanenfibus, apud quos tum exercitum continebat, quendatn exploratx folertix fubmifit Syracu-fanisds in publicum conlilium introducius,perfuafit infeftiffimos efle Catane-fes Athenienfibus, & fi adiuuarentur a Syracufanis, futurum vtopprimerent eos & Alcibiadem:qua readdu&i Syracufani vniuerfis viribus Catanam petituri procefferunt,relid:a ipforum vrbetquam a tergo adortus Alcibiades defo-latam,vtfperauerat,afflixit.
  - Cleonymus Athenienfis Trcezeniosqui prxfidioCraterum tenebant ag-
  - greffus,
- p.223 - vue 231/288
- - X*4
  - p;
  - Sexti ivlii frontini
  - greffus}tela quxdam C in quibus fcriptum erat veniflefe ad liberandum eorum rempub.)intra muros iecit:&T eodem tempore captiuos quofdam conciliatos fi-bi remifit,qui Craterum detredarent.Per hoc confiliu (editione inteftina apud obfeffos conciliata,admoto exercitu potitus eft ciuitate.
  - De fluminum deriuatione Evitatione aquarum. Cap. VII. >VbliusSeruilius Ifauram oppidum flumine(ex quo hoftes aquabatur)auer fo, ad deditionem fiti compulit.
  - C.CaTar in Gallia Caduceorum ciuitatem amne cindam E fontibus abun dantem,ad inopiam aquae redegit, cum fontes cuniculis auertiflet, E fluminis vfum per fagittarios arcuiflet
  - L.Metellusin Hifpania citeriore,caftra hoftium in humililoco pofita, flu-uium ex fupenore parte immifit:E fubita inundatione turbatos, per difpofitos in hoc ipfiim infidiatores cecidit.
  - Alexander apud Babylonem,qu^ media flumine Eufrate diuidebatur,fof« fam pariter E aggerem inftituit, vt in vfum eius extimarent hofles aggeri terram,atque ita fubito flumine auerfo,per alueum veterem(qui ficcatus ingreffu praebebat) vrbem intrauit. ,
  - Semiramis aduerfuseofde Babylonios eode Eufrate auerfo,idefecifTe dicitur.
  - Clifthen es Sycionius dudum aquarum in oppidum Crifeoru ferentem rupit. Mox affedi fiti reftituit aquam elleboro corruptam, qua vfos profluuio ventris decipiens cepit.
  - Deiniiciendoobfeffispauore. Cap. VJII.
  - Tctnaffum TDHilippus cumfTrinaflum cafteilum nulla vi caperepoflet, terram anteip-
  - fos muros aggefiit, fimulauit^ agi cuniculum: caftellani<j,quiafubrutos fe exiftimarant,dediderunt.
  - Pelopidas Thebanus Magnetum duo oppida fimul oppugnaturus, non ita longo fpacio diftantia quo tempore ad alterum eorum exercitum admouebat* praecepit, vt ex copofito ab aliiscaflris quatuor equites coronati, notabili alacritate velut vidona nunciantes venirent:ad cuius fimulatione curauit vt fylua quae in medio erat incenderetur,praebitura fpecievrbis ardentis:pneterea quofdam captiuorum habitu eode iuffit perduci.Qua afleueratione perterriti, qui obfidebantur dum in parte iam fe fuperatos exiftimarent,defecerunt.
  - Cyrus rex Perfarum inclufo SardibusCroefo, qua praeruptus monsnullum aditum praeftabat,ad mcenia malos exequan tes altitudine iugi fubrexit,quibus fimulachra hominum armata Perfici habitus impofuerat,no&uqj eos moti ad-mouit.Tum primaluce ex altera parte muros aggrefluseft,vbiortofolefimula chra illa,armatorum referentia habitum,refulferunt, oppidani capram vrbem a tergo credentes,E hoc-in fugam dilapii vuftoriam hoftibus conceflerunt.
  - De irruptione ex diuerfa parte quam expectamus. Cap. IX. OCipio apud Carthaginem fub difceflum aeftus maritimi fecutus deum (vt di ^cebat)ducem,ad muros vrbis acceffitiE cedenteftagno,qua non expe&aba tur,irrupit.
  - Fabius Maximus Cu&atoris filius,apud Arpos praefidio Annibalis occupatos,
  - confiderato
- p.224 - vue 232/288
- - STRATEGE MATVM LIB. III. **
  - confiderato litu vrbis, {excentos milites obfcura node miftt: qui per munitam eo<£ minus f frequentem oppidi partem fcalis euedi in murum, portas reuelle- frequen* rent:hi adiuti decidentium aquarum (ono,qui operis ftrepitum obicurabac,iuf- fotum {a peragunt,ipfe dato ligno ab alia parte aggredus cepit Arpos.
  - C. Marius bello lugurthino apud flume Mulucham,cum oppugnaret caftel-lum in monte faxeo litum, quod vna 8C angufta femita adibatur, cetera parte velutf cum faltu praecipiti,nunciato fibi per Lygurem quendam ex auxiliis gre galem militem, qui forte aquatum ,pgredus, dum per faxa montis cochleas le-git,ad fummum peruenerat,eripi polle caftellu,paucos centuriones,quibus per-fedidimos cum velociffimis militibus atneatores immifcuerat,milit:capite pedibus^ nudis,vt jdpedus vifuscj per faxa facilior foret, fcutis f armisqj a tergo aptatis,hi Lygure duce & telis clauis quibus fn afcefu nitebatur adiuti ,cum Zl<idii5$ ad ppfteriora & ob id vacua defenforibus caftelli perueniffent,concinere & tu, multuari,vt prgceptum erat cceperunt-.ad quod conftitutum Marius conftanti-us adhortatus luos,acrius inftare caftellanis ccepitiquos ab imbelli m altitudine luorum reuocatostanquam capti a tergo edent,infecutus caftellum cepit.
  - Lucius Cornelius Cof.complura Sardinis cepit oppida ,dum t fortiffimas partes copiarum nodu exponit, quibus prscipiebat,vt delitefcerent,operiren~ turt£ tempus,quo ipfe nodu appeileret:occurrentibus deinde aduentanti hofti-fcus,& ab ipfo per limulationem fuga: longius ad perfequendum auocatis,illi in relidas ab eis vrbes impetum facerent.
  - Pericles Athemenliu dux cum oppugnaret quandam duitatem magno co-fenfu defedentium tutam,node ab ea parte murorum qus mari adiacebat claf hcutn cani,clam orem qj attolli iudit:hoftes f penetrari illae in oppidum rati, re pcnctr4tZ liquerunt portas,per quas Pericles deftitutas prsfidio irrupit
  - Alcibiades dux Athenienfium Cyzicum oppugnandi eius caufa nodeim-prouifus acceffit:& ex diuerfa parte mcenium cornicines canere iuflit-.fufficere oppugnationi murorum poterant ad id latus,a quofolo fe tentari putabat cum confluerent,qua non fobfidebantur muros tranfeendit.
  - Thrafybulus dux Milefiorum, vt portum Sycionioru occuparet,a terra fab inde oppidanos tentauit:& illo quo laccflebantur conuerlis hoftibus, clade in~ fpedata portum cepit,
  - P hilippus in oblidione cuiufdam maritims vrbis,binasnaues procul a con fpedu contabulauit,fuperftruxitc£ eis turres:aliis deinde turribus adortus a ter ra, domibus ^pugnatores diftrinxit, turritas naues a mari applicamt, & qua non relidebatur fubiit muros.
  - Pericles Peloooneforum caftellu oppugnaturus,in quod duo omnino erant acceflus,alteru fofla interclufit,alteru munire inftituit :caftellani fecuriores ab altera parte fadi,eam folam qua muneri videbant cuftodire caperut. Pericles prsparatis potibus miedisqj fuper foda, a qua non cauebaturfubut caftellum.
  - Antiochus aduerfus Ephefios, Rodiis quos in auxilio habebat pra:cepit,vc node portum cum magno ftrepitu inuaderent: ad quam partem omni multitudine cum tumultu decurrente,nudatis defenlbre reliquis munitionibus iple
  - aggredus
- p.225 - vue 233/288
- - Zl 6
  - SEXTI IV L II FRONTINI
  - finxit
  - dcerbis
  - aggreflus ex aduerfo ciuitatem cepit.
  - De infidiis per quas eliciantur obfefli. Cap. X.
  - CAtoinconfpedu Lacetanorum quosobfidebat reliquis fuorum fubmotis Sueflanos quofdam ex auxiliaribus,maximeimbelles,aggredimceniaiuf-fir.hos cum fada eruptione Lacetani facile auertiflent, SC fugientes auideinfe-cuti eflent,illis quasoccultauerat cohortibus oppidum cepit.
  - LuciusScipio in Sardinia,cuiufdam ciuitatis per tumultu relida oppugna tione quam inftruxerat,fpecie fugietis f pradlitir.infecutifqj temere oppidanis, per eos quos in proximo occultauerat oppidum iuuafit.
  - Anmbal cum obfideret ciuitatem Hymera,caftra fua capi deinduftria paf fus eft,iuflis recedere P oenis,tanq pramaleret hoftis. Quo euetu Hymerasis ita deceptis,vt gaudio impulfi relida vrbe procurrerent ad Punicum vallum, Anmbal vacuam vrbem per eos quos in infidiis,ad hanc ipfam occafionem pofue rat,cepit. Idem vt Saguntinos eliceret, rara acie ad muros accedens ad primam eruptionem oppidanorum fimulata fuga ceflitjinterpofitoqj exercitu ab oppido interdufos hoftes a fuis,in medio trucidauit.
  - Himilco Carthaginenfis,apud Agrigentunr.iuxfa oppidum partem copia» ru in infidiis pofuitiprxcepitqj his, vt cum ^cefliflent oppidani ligna humi-da incederet, deinde cum reliqua parte exercitus luce ad eliciedos hoftes pro-greflus,fimulatafuga perfequetesoppidanos longius cededo ^ptraxitfinfidiato res prope mcenia imperatum ignemfacerbum fubiecerunt vndeobortum contemplati fumum Agrigentini incenfam ciuitatem fluam exiftimauerunt: de-fendendaq? eius gratia, dum trepide recurrunt, obuiis eis qui infidiati iuxta muros erant y8C a tergo inflantibus quos perfecuti fuerant,in medio trucidati firnt.
  - Viriatus difpofito per occulta milite,paucos mifit qui abigeret pecora So-cobrigentium,ad quat illi vindicanda cum frequentes ^pcurriflet, fimulantesqj Fugam praedatores perfequerentur,dedudi in infidias cadiqjfunt.
  - Scordifci equites cum Heraclea duarum partium praefidio ^politus eflet Lu cullus pecora abigere fimulates^uocarunt eruptioneifugam deinde metiti,fle-quete Lucullu in infidias deduxerut, 8C odingetoscum eo milites occiderunt.
  - Chares dux Athenienfium,ciuitatem aggreflurus littori appofita,poft qug dam ^pmontoria occulte habitaclafle^, e nauibus velociifimam praeter hoftilia praefidia ire iuflir.qua vifla, cum omnia nauigia qugpro cuftodia portusageba-tur ad perfequendam euolaflent, Chares in indefenfum portum cum reliqua clafle inuedus,etiam ciuitatem occupauit.
  - Barca dux Poenorum,in Sicilia Lilyb^um noftristerramanqjobfidetibus parte claflis fluaj ^cul armata iuflit oftedi, ad eius cofpedu cum euolaflent no ftri ipfe reliquis quas in occulto tenuerat,nauibus, Lilybafi portu occupauit.
  - Defimulationeregreflus. Cap. XI.
  - T)Hormion dux Athenienfium,cum depopulatus eflet agros Calchidenfium admiffum ^ legatis eorum de ea requirentibus benigne refpondit: SC node quaf dimifl-fiirus illos erat,finxit literas fibi fuperuenifle ciuium fluoru, propter quas redeundum
  - Lartha
- p.226 - vue 234/288
- - ST R A T E G EM A T VM L I B II.
  - undum haberet, ac paulum regreflfus dimifit legatos, his omnia tuta &l abifle Phormionem renunciantibus, Chalcidenfes fpe & oblata: humanitatis & ab-dudi exf rcitus remifla vrbis cuftodia, cum confeftim Phormion reuertiflet p-hibereinexpedaitam vim non potuerant. '
  - Agefilausdux Lacedarnioniorumcum Phocenfesobfideret,&intellexiflet eos qui tunc praTidio illis erant,iam grauari belli incomodo, paululum regref-fus tanquam ad alios adus,liberam occafionem recedendi his deditrnon multo poft milite redudo,deftitutos P hocenfes fuperauit.
  - Alcibiades aduerfus Byzantios,(juifemoenibuscontinebat,infidias difpo-fuit,& fimulatoregreflu, incautos eosoppreffit.
  - Viriatus cum tridui iter difcedens confeciflet, idem illud vno remenfusfe-curosSegobrienfes& facrificio tum maxime occupatos oppreflit.
  - bpaminundas Mantiniam cum Lacedaemonios in fubfidium hofti venifte animaduerteret,ratus poffe Lacedaemonem occupari, fi clam illo profedusef-fet,node crebros ignes fieriiuffit,vt fipecie remanendi, occultaret profedione; fed a trasfuga proditus, aifecuto exercitu Lacedaemoniorum, itinere quidem quot Spartam petebat,deftirit:idem tamen con filium conuerdt ad Mantinien. Porf^ fes,aeque enim ignibus fadis Lacedgmonios quafi maneret fruftratus,per xl mi lia pafluum Mantiniam reucrtitur,eamqj auxilio deftitutam occupauit.
  - Ex contrario circa tutelam cbfeflorum,de exercitanda
  - cura fiiorum Cap, XII.
  - ALcibiades Athenien .ciuitate fiua a Lacedaemoniis obfefla, veritus negli-gentiam vigilum, denunciauit his qui in ftationibus erant,vt obferuaret lumen quod node ofteiifiurus eflet ex arce, & ad confpedum eius ipfi quoeg lumina attollerent. In quo munere qui ceflaflet,poenam pafiurum: dum folicite expedatur fignum ducis, peruigilatum ab omnibus 8C fufpedae nodispericiN lumeuitatumeft.
  - Iphicrates dux Athenienfium cum prafidio Corinthum teneret.& fiih ad-uentum hoftium ipfe vigilias circumiret, vigilem quem dormientem viderat, transfixit cufpide,quod fadum quibufdam taquam fiaeuu increpantibuSjQua-lem inueni,inquit, talem reliqui.Epaminudas Thebanus idem fecifle dicitur.
  - De emittendo & recipiendo nuncio. Cap. XIII.
  - ROmani obfefli in Capitolio ad Camillum ab exilio implorandum miferut Pontium Cominum, qui vt ftationes Gallorum falleret,per faxa Tarpeia dimififuSjtranfnato Tyberi Veios peruenit,& perpetrata legatione fimiliter ad fuos rediit.
  - Campani diligenter Romanis, a quibus obfefli erant cuftodias agentibus, quedam pro transfuga fubornatum milerunt,qui occultatam balteo epiftolam
  - inuenta effugiendi occafione ad Pcenos pertulit. . miferunt
  - Venatione quoque & pecoribus quidam infuerunt literas,membranis ma-
  - datas. auerptm
  - Aliqui & iumentum inf aduerfam partem infulferunt,dum ftationes trani partem in* eunt. Nonnuli interiora vaginarum infcripferunt. fixerunt
  - ' L.Lucul-
- p.227 - vue 235/288
- - nS
  - SEXTI IVLII FRONTINI
  - Cyvccnot L.LucullusfCyricenos obfeffos a Mithridate,vt certiores aduentus fui fa.
  - ceret,cum profidiis hoftium teneretur introitus vrbis,qui vnus& anguftuspo-te modico infulam continenti iungit,militem efuis fciolum nandi, & nautica: artis peritum,iuflit infidentem duobus inflatis vtribus,literas infutas habenti-buSjquosab inferiore parte duabus regulis inter fediftantibuscommiferat, ire feptem miliumpaffuum traie&um. Quod ita perite gregalis fecit, vt cruribus velutgubernaculis dimiflis curfum dirigeret,SC procul vifentes,qui in ftatione erant,marinas fpecie beluae deciperet.
  - Hircius cof.ad Decimum Brutu, qui Mutina: ab Antonio oblidebatur, li-teras fubinde mifit plumbo lcriptas,quibus ad brachium religatis,militesfScul Sadtenm tellam amnem tranfnabant.
  - Idem columbis(quas inclufas ante tenebris & fame affecerat)epiftoIas feta ad collum religabat,eafque a ^pinquo mquantum poterat mcenibus loco emit tebat:illo lucis cibiqj auido,altiflimaodificiorum petentes excipiebatur a Bruto, qui eo modo de omnibus rebus certior fiebat: vtiqj poftquam difpofito qui-bufdam locis cibo columbas illuc deuolareinftituerat.
  - De introducendis auxiliis 8C <&mmeatibus fuggerendis. Cap. XII1I. Ar<gw T> Elio ciuili,cumf Ategua vrbs in Hifpania Pompeianarum partium oblide-A-^retur,Maurus interrex, tanquam Cofarianus Tribuni cornicularius vigiles quofdam excitauit,e quibus aliquoseuitans,conftantiafallacio fuo per medias Cofaris copiasprolidium Pompei traduxit.
  - Annibale oblidenteCafilinum Romani farinam doliis fecunda aqua Vul-turifluminis demittebat,vt ab obleflis exciperetur, quibus cum obie&a per medium amnem cathena Annibai obftitiffet,nuces £parfere,quo cum aqua ferente ad oppidum deflueret, eo commeatu fociorum neceflitatem fuftentauerunt.
  - Hircius Mutinenfibus obleffis ab Antonio lalem, quo maxime indigebant, cuppis conditum, per amne Saniturnum intromifit.Idem pecora fecunda aqua dimifit,quo excepta fuftentauerunt neceffariorum inopiam.
  - Quemadmodum efficiatur vt abundare videantur
  - qua: deerunt. Cap. XV.
  - ROmani cum a GallisCapitolium oblideretur,in extrema iam fame panem in hoftem iadauerunt: confecutiqj vt abundare commeatibus viderentur, oblidionem donec Camillus fubueniret tolerauerunt.
  - Athenienfesaduerfus Lacedomonios idem feciffe dicuntur Hi qui ab Annibale Calilini oblidebantur ad extremam famem peruenifle crediti,cum etiam herbas alimentiseorum Annibai fope arato loco qui erat inter caftraiplius & moenia proriperet, femina in proparatum locum iecerunt: confecuti vt habere viderentur,quo vi&um fuftentarent vfque ad fatorum pro-uentum
  - deficere Reliquiex Variana clade,cum obliderentur,quiafdefici frumento videban
  - tur,horrea tota node circumduxerunt:captiuos deinde procilis manibus dimi-Ierunt,hi circumfidentibus fuis perluaferunt, ne fpem maturo expugnationis reponerent infame Romanorum,quibus alimentorum ingens copia fupereflet.
  - Thraces
- p.228 - vue 236/288
- - STRATEGEMATVM LIB. III. zl9
  - Trhaces in arduo monte obfeffi,in quemhoftibus accefifus non crat,coIlato viritim exiguo tritico,aut caleo pauerunt pecora,& in hoftium praefidia dimi-feruntiquibus exceptis occifisqj,cum frumenti veftigia in vifceribus eorum ap paruiflent,opinatus hoftis magnam vim tritici fuperefle eis,qui inde etiam pecora parcerent,receiTit ab obfidione.
  - Thrafybulus dux Milefiorum cum longa obfidione milites fui angerentur ab Aliatte,qui fperabat eos ad deditionem fame pofle compelli, fub aduentu legatorum Aliattis frumentum omne in foru compellere iuffit:& conuiuis fub id tempus f inftitutis per totam vrbe epulas pr^ftitit:at^ita perfuafit hofti fu. infantiis perefle ipfis copias,quibus diuturnam fuftinerent obfidipnem.
  - Qua ratione proditoribus &tranfugis occurratur, Cap. XVI.
  - /"^L.Marcellus cognito confilio Battei Nolani,qui corrumpere ad defedio-^-^nem populares ftudebat,& Annibali gratificabatur, quod illius beneficio curatus inter Cannefes faucius,& ex captiuitate remiffus ad fuos erat,quia interficere eum (nefupplicio eius reliquos concitaret Nolanos) non audebat,ac cerfitum ad fe allocutus eft,dicens,fortiiTimum eum militem eflfe,q? antea igno rafTer.hortatusq* eft,vt fecum moraretur:^ fuper verborum honore,equo quoqj donauit.Qua benignitate non illius tantu fidem,fed etiam popularium qui ex illo pendebant,fibi obligauit.
  - Amilcar dux Poenorum,cum frequenter auxiliares Galli ad Romanos tra-firent,etiam ex confuetudine,vt focii exciperentur,fibi fideliffimos fubornauit ad diffimulandam tranfitionem,qui Romanos excipiendorum caufa eoru grefiosfceciderunt. Qux folertia Amilcari non tantum ad pradentem profuit fuccelTum,fed in pofterum prxftitit, vt Romanis veri quoq? traffugaz forent fufpedi.
  - Hanno Carthaginenfium Imperator in Sicilia,cum compendet Gallorum mercenariorum circiterquatuormilia confpiraffe ad tranffugiendum ad Romanos,quod aliquot menfium mercedes non receperant,animaduertere aute in eos non auderet,metu feditionis,promifit prolationis iniuriam,liberalita-te penfaturum:quo nomine gratias agentibusGallis,per tempus idoneumfda- dicitur tis pollicitis,fideliflimum difpenfatorem ad Otacilium cof.mifit: qui tanqua rationibus interuerfis transfugiflet, nunciauit node proxima Gallorum qua-tuor milia,qu^ prxdatum forent mifla,poffe excipi.Otacilius nec ftatim credidit transfug£,nec tamen rem fpernendatn ratus,difpofuit infidiis lediffima manum fuorum,ab ea Galli excepti dupliciter, Hannonis confilio fatisfecerut & Romanos ceciderunt,& ipfi omnes interfedi funt.
  - Annibal fimili confilio fe a transfugis vltus eft.Nam cum aliquos ex mili tibus fuis {ciret transfugifte proxima node, nec ignoraret exploratores hoftiu in caftris fuis elfe,palam pronunciauit,non debere transfugas vocari folertiffi mos milites,qui ipfius iuflu.' exierint ad excipienda hoftium confilia, auditis qua: pronunciauit,retulerut exploratores ad fuos.Tumfcomprehenfi a Roma cmpreft nis transfuga: 8C amputatis manibus remifli funt. ^
  - Diodorus cum pradidio Amphipolim tueretur,SC duo milia Thracu fuipc
  - c V da
- p.229 - vue 237/288
- - SEXTI IVLII FRONTINI
  - UdUcim aliis rhyn ducum
  - &a haberet, qus videbantur vrbem direptura, meritus eft paucas hoftium na ues proximo littori applicuifle, easqs diripi poffe.Qua Ipe fimulatos Thraca emilir,ac deinde claufis portis non recepit.
  - De eruptionibus. Cap. XVII.’
  - ROmam,qui in pralidio Panormitanorum erant,veniente ad obfidionem Hafdrubale,raros ex induftria in muris poliierunt defenlores-.quorum pau citate contepta, cum incautus muris fuccederet Hafdrubal,eruptione fada ceciderunt eum.
  - Aemilius Paulus vniuerfis Lyguribus improuifo adortis caftra eius,fimula to timore militem diu continuit,deinde fatigato iam hofte,aquatuor partis e-ruptione fada ftrauit cepitqj Lygures.
  - Velius prafedus Romanorum arcem Tarentinorum tenens,mifit ad HaC-drubale legatos, vti abire libi incolumi liceret: ea limulatione ad fecaritatem perdudum hoftem eruptione fada cecidit.
  - Cn.Pompeius circumlHfos ad Dyrrhachium non tantum obfidione libe-rauitruos,verumetiampoft eruptione,quam opportuno & loco 81 temporefe cerat,CaTarem ad caftellum,quod duplici munitione inftrudum erat,auide ir rumpentem, exterior ipfe circumfufus corona obligauit, vt ille i^ter eos quos oblidebat,& eos qui extra circumuenerantmedius,non leue periculum & detri mentum lenferit.
  - Flauius Fimbria in Alia apud f Hildinacum aduerfum filium Mithridatis brachiis a latere dudis,deinde fofia in fronte perculTa,quietum in vallo militem teni^t, donec hoftiiis equitatus intraret anguftiasmunimentorum,tunc eruptione fada fex milia eorum cecidit
  - C.Cafar in Gallia deletis ab Ambiorige Titurii Sabini & Cotta: legatoru copiis,cum a Q.CiceronCjqui SC ipfe oppugnabatur,certior fadus,cum duabus legionibus aduentaret?conuerfishoftibus metum fimulauit, miltesqj m caftris quae ampliora Colito induftria fecerat tenuit:Galli ptariumpta iam vidoria,ve-iut ad prodam caftrorum tendentes,foflas implere, & vallum detrahere coeperunt :qua repradio aptatos,Cafar emilTo repente vndiqs militetrucidauit.
  - TituriusSabinus aduerfus Gallorum amplum exercitum continendomi litem iuxta munimenta,prarihtit eis fufpicionem metuentis:cuius augedg cau-fa perfugam mifit,qui affirmaret exercitum Romanum in defperatione efTe,ac fuga cogitare: Barbari oblata vidoriae fpe concitati',lignis farmentiscj$ fe onera uerunt,quibus Mas complerent: ingentiq? curfu caftranoftrain colle .polita petiueruntjVnde in eos Titurius vniuerfas immilit copias, multisqj Gallorum caelis plurimos in deditionem accepit.
  - Afculani oppugnaturo opidum Pompeio cum paucos fenes a-gros in muris oftendilfent, ob id fecuros Romanos eruptione fada fugauerunt.
  - Numantini obfeffi, ne pro vallo quidem inftruxerunt aciem, adeoq; fe con tinuerunt,vt Popilio Lenati fiducia fieret, fcalis opidum aggrediedi. Quo deinde fufpican te infidias(quia ne tunc quidem obfiftebatur)ac fuos reuocante, eruptione fada auerlos & defeendentes adorti funt.
  - De conftantia
- p.230 - vue 238/288
- - STRAT E G EMATVM LIB. IIII.
  - De conflantia obfeflbrum. Gap. XVIJI.
  - Omani aflfidetemoenibus Annibale oftentand^ fiducip gratia,fupplemen tum exercitibus,quos in Hifpania habebant,diuerfa porta miferunt.
  - Idem agrum in quo caftra Annibal habebat, defundo forte domino, va:na lemad id precium licendo perduxerunt,quo is ager ante bellum venierat,Hi dum ab Annibaleobfiderentur, & ipli obliderent Capuam,decreuerunt ne ni-fi capta ea, reuocaretur inde exercitus.
  - Finis Libri tertii.
  - ;SEXTI IVLII FRON
  - TINI VIRI CONSVLARIS STRAi tegematon Libri Quarti Praefatio.
  - Vita ledione coquifitis Strategematibus,8c non exiguo fcrupulo di-W\ geftis,vt promiflum trium librorum implerem, li modo impleugin 8j hoc exhibebo ea qua? parum apte deferiptiom priorum ad fpeciem ^ alligata fubici videbantur, Si erant exepla potiusftrategicon quam ftrategemata.Quj idcirco feparaui,quia quamuisclara,diuerfa?tameeratflub-ftantig: ne fi qui forte in aliqua ex his incidiffent, fimihtudine indode pr^ter-mifla opinarentur:&: fane velut refidua expedienda funt, in quo ficut antea, Si lpfe ordinem pet fpecies feruare conabor.
  - De Difciplina Cap. I.
  - Vblius Scipio ad Numantia, corruptum fuperiorum ducum locordia exercitum correxit, dimiflo ingenti lixarum numero,redadis ad munus quotidiana exercitatione militibuSjqui-bus cum frequens iniugeret iter, portare complurium dierum cibariaimperauit,ita vtfrigora Thymbres pati,vada fluminum pedibus traiicere affiiefceret miles: exprobrante fub-inde Imperatore timiditatem Si ignauiam,fragente delicatioris vfus ac parum neceflariaexpeditiomvafa.QuodmaximenobiliteracciditC.Meuio tribuno, cui dixifle traditur Scipio,Mihi paulifper,tibi Si reipubi. femper fnequam ensnecejfams QdVIetellus bello Iugurthino, limiliter lapfam militia difciplinam pari {c-^qtMqui ueritate reftituit, cum infuper ^hibuifiet alia carne q afla elixave milites vri.ms Pyrrhus deledon fuofertur dixifle, Tu grades elige,ego eos fortes redda.
  - Lucio Flacco Si C. Varrone Cofl". militesprimo lureiurado fadi funt,antd enim facramento tantummodo a tribunis rogabantunc^teru ipfi inter fe‘tan-J<tewm-to tum coniurabantfe fuga? at<£ formidinis caufa non abituros : neque ex ordinerogm receffiiros,nili teli petendi feriendive hofiis aut ciuis feruandi caufa. 1 Scipio Aphricanus,cu ornatu fcutu elegantius cuiufda vidiflet,dixit no fe mirari,q> tanta cura ornaflet,in quo plus praefldii quam in gladio haberet.
  - Philippus cum primum exercitu coftitueret,vchiculoru vfum omnibus in-
  - V ii terdi
- p.231 - vue 239/288
- - U» SEXTI IVLII FRONTINI
  - \r t-
  - terdixit,equitibus non amplius quam fingulos calones habere permifit: pediti bus autem denis fingulos,qui molas di funes ferrent in xftiua exeuntibus,xxx. dierum farinam collo portare imperauit.
  - Caius Marius recidendorum impedimentorum gratia, quibus maxime exercitus agmen oneratur, vafa Si cibaria militum in tafciculos aptata furcis im-’ pofuit,fub quibus 8i habile onus & facilis requies eflettvnde 8i in prouerbium Midi nw-tradumeft Muli mariani. •'.r
  - rim Theogenes Athenienfis cum exercitum Megaram duceret,petentibus ordi nes refpondit ibi fe daturumrdein clam equites prxmifit, eosq? hoftium fpecie impetum in fuos retorquere iufiit-.quo fado quos tum habebat, tanqua ad ho-flium occurfum prgpararentur,permifit ita ordinari aciem,vt quo quis voluif-fet loco confideret,& cum inertiflimus quifque retro fe dedilTet,ftrenui autein fronte profiluilTent,vt quenque inuenerat ftante,ita ad ordines militig ^uexit.
  - Lyfander Lacedgmonius,egre{Tum via quendam caftigabattcui dicenti ad nullius rei rapinam fe ab agmme rcceffi{fe,refp6dit, ne fpeciem quidem rapturi praebeas volo.
  - Antigonus cum fiium filium diuertifie audifiet in eius domum cui tres fi-lig infignes fpecie elfent, Audio,inquit,fili angufte habitare te, pluribus dominis domum polfidentibus,hofpitium laxius accipe: iuftoque commigrare edixit,ne qs minor quinquaginta annos natus, hofpitio matrisfamilias vteretur.
  - QjVIetellus Cof.quamuis nulla lege impediretur,quin filiu cotubernalem perpetuum haberet,maluit tamen eum in ordine merere.
  - Publius Rutilius Cof.cum fecundum leges in cotubcrnio fuo filium poffet habere,in legione militem fecit.
  - T.Scaurus filium,quod in faltu Tridentino locohoftibusceflerat,in coipe dum fuum venire vetuit:adolefcens verecundia ignominia preifus mortem fi-bi confciuit.
  - Caitra antiquitus Romani exteratq? getes paflim per corpora cohortiu ve-lut mapalia conftituere iolitierat, cum folos vrbium muros noflet antiquitas.
  - Pyrrhus Epirotarum rex,primus torum exercitum fub eodem vallo conti nere inftituit.Romani deinde vi&o eo in Campis Arufinis,circa vrbemf Statu Idtuentmentum caftns eius potiti Siordinatione notata paulatim ad hanc vfque metationem,qux nunc effecta eftperuenerunt.
  - P.Nafica in hybernis, quamuis claflis vfus non eflet neceffarius,ne tamen defidia miles corrumperetur,aut per ocii licetiam fociis iniuriam inferret, na-ues aedificare inftituit.
  - M.Cato memoriae tradidit,in furto coprehefis inter comilitones dextras ef fe prgeifas: aut fi lentius animaduertere voluifiet in principcs,fanguine miffu,
  - Clearchus dux Lacedgmonioru exercitui dicebatjmperatore potius quam hoftem mptui debere,fignificans eos,qui in praelio dubiam mortem timuilfent, certum,fi deferuiflent,manere fupplicium.
  - Appii Claudii fententia, fenatus eos qui a Pyrrho rege Epirotarum capti, di poftea remiffi erant,equites ad pedite redegit, pedites ad leuam armaturam,
  - omnibus
- p.232 - vue 240/288
- - STRATEGEMATVM LIB- Illi; *»
  - omnibus extra vallum iuflis tendere,donec bina hoftiu {polia finguli referretj
  - Otacilius CraflusCof.eos q ab Annibale fub iugu miffi redierat,tedere extra vallu iuffit,vt immuniti affuefceret piculis, St aduerfus hofte audetiores fieret*
  - P .Cornelio Nafica,Decimo lunio CofT.qui exercitum deferuerant damnati,virgis caTi publice vgnierunt.
  - Domitius Corbulo in Armenia,duas alas St tres cobortes, qua: ad caftellu initio hoftibus cefl*erant,extra vallu iuffit tendere, donec afliduo labore {peris excurfionibus redimerent ignominiam.
  - Aurelius Cotta Cof. cum ad opus equites neceffitate cogente iuffiflet accedere, eorumq? pars detredaflet imperium,queftus apud cen!ores,effecit vt no tarentur a patribus,deinde obtinuit ne eis praeterita ara procederent. Tribuni quoq* plebis de eadem re ad populum pertulerunt, omniumqj confenfu ftabili-ta difciplina eft.
  - QAletellus Macedonicus in Hifpania quin que cohortes,qua: hoftibus ceffe rantjteftamentum facere iuflas,ad locum recuperandum remifit, minatus no& nifi poft victoriam receptum iri.
  - P.Valerio confuli fenatus praecepit exercitum ad Sirim vidum ducereSeri-Uum,ibique caftra. munire,St hyemem fub tentoriis exigere. ~
  - Senatus cum turpiter fugati eius mihtese{Tent,decreuit ne auxilia ei fubmit-terentur,nifi captis eius legionibus , qux punico bello militiam detredauerantr at in Siciliam velut relegatis per vii annos ordeu ex fenatufcofulto datum eft.
  - L. Pifo cum Titium prafeCtu cohortis, quod loco fugitiuus cefferat,cindo toga pracifo, foluta tunica, nudis pedibus, in principiis quotidie ftare, dura vigiles venirent,iuffit conuiuiis St balneo abftinere.
  - Sylla cohortem St centuriones, quorum ftationem hoftis perruperat, galea^ tos St difeundos perftare in principiis iuffit.
  - DomitiusCorbulo in Armenia, Aemilio Rufo prafedo equitu quia bofti-bus ceflerat,& paru inftruda armis alam habebat, veftimenta per lidore fcidit: eidemq?,vt erat fedato habitu, pftare in principiis donec mitteretur,imperauit,
  - Attilius Regulus cum ex Samnio in Lucerna tranfgrederetur,exercitufque cius obuiis hoftibus aduerfus eflet, oppofita cohorte iuffit fugientes pro defe-doribus caedi.
  - CottaCof.in Sicilia,in Valerium Nobilem tribunum militum ex gente Va leria virgis animaduertit.
  - Ide P. Aureliu fanguine fibi iundu, que obfidioni Lipararu ipfead aufpicia repetenda Meffanam tranfiturus praefecerat, cum ager incenfus,&r capta caftra eflet,virgis c^fum in numeru gregaliu peditu referri,St muneribus fungi iuffir.
  - Fyluius Flaccus Cenfor Fuluium fratrem fuum,quia legionem,in qua tribunus militum erat,ini'u{Fu coniulis dimiferat,a fenatu mouit.
  - M. Cato ab hoftili littorc,in quo per aliquot dies manferat,cum tradito pro* fedionis figno daflem foluiffet,& relidus e militibus quida alta voce St geftu expoftularet,vti tolleretur, circumado ad littus vniuerfa clafle comprehefum fupplicio affici iuffit: St quem occifuri per ignominiam hoftes fuerant,exeplo
  - V ih potius
- p.233 - vue 241/288
- - tmnibus
  - difiinfticfi
  - tHlmerotjue refcinde• fetur.
  - «94. SEXTI IVLII FRONTINI
  - potius impendit . Appius Claud.ex his qui loco cefferant decimum quemque militem,forte dudu,fufte percuffit.Fab.RullusCof.ex duabus legiombus,qug loco cefferant forte dudos in confpedu militum fecuri percuffit.Aquirius ter nos ex centuriis quorum ftatio ab hofte perrupta erat fecuri perculfit.M. Anto niuscum ager ah hoftibus incenfus effet,ex his qui in opere fuerant duarum cohortium militem decimauit, & in fingulos ex his centuriones animad-uertit,legatum cum ignominia dimifit, reliquis ex legione ordeum dari iullit. In legionem,qus Regium oppidum miulfu ducis diruerat,animaduerfum eft, ita vt quatuor milia tradita cuftodiae necaretur. PrJEtereafenatufconfulto cau« tum eft,ne quem ex cis fepelire vel lugere fas effer.
  - L. Papyrius Curfor didator Fabium Rudliu ,mag?ftrum equitum,quod ad-uerfum didum eius,quamuis profpere pugnauerat virgis popofcit cadum, fecu ri percuffurus: nec contentioni aut precibus militum conceffit animaduerfio-nem , eumqj profugientem Romam perfecutus eftmec ibi quidem remiffo prius fupplicii metu, quam ad genua eius SC Fabius cu patre prouolueretur & pariter fenatus ac populus rogarent.
  - Manlius cui imperiofo poftea cognomen fuit, filium quod is contra edidum patris cum hofte pugnauerat, quamuis vidorem,in confpedu exercitus virgis cadum fecuri percuffit,
  - Manlius filius, exercitu pro fe aduerfus patrem fedition em parante negauit tanti effe qucnquam, vt propter illum difciplina corrumperetur,& obtinuit vt ipium puniri paterentur.
  - Q,Fabius Maximus tranffugarum dexteras procidit.
  - M. Curio Col.bello Dardanico, circa Dyrachium,cum ex quinque legionibus vna fedition e fada, militiam detredaffet,fecuturamq3 fe temeritatem ducis ni expeditionem afpcra & mfidiofam negaffet, quatuor legiones eduxit armatas & confifterefordinibus,detedis armis velut in acie,iuffit:poft hac fedi-tiofam legionem.inermem procedere,fdifeindam^ in confpedu armati exercitus,ftramenta coegit fecare:poftero autem die fimiliter foffam difeindos mili tes facere,nulliscg precibus legionis ab eo impetrari potuit,ne figna eius fubmit teret,nomen^ aboleret,milites autem in fiipplementum caeterarum legionum diftribueret.
  - Qjruluio, Appio Claudio Coff.ex pugna canenfi in Sicilia a Senatu relegati poftulauerunt a Cof.M.Marcello vt in pradium ducerentur,ille Senatum con-fuluitifenatus negauit fibi placere comitti his rempub. quam deferuiflent:Mar cello tamen permifit facere quod videretur, dum ne quiseorum munere vacaret,neve donaretur,neve quod praemiu ferret,aut in Italiam reportaretur, dum Pceni in ea fuiffent.
  - M.Salinator confularis damnatus eft a populo,quod praedam non ^qualiter diuiferat militibus.
  - Cum ab Lyguribus in praelio QjPetilius Cof.interfedus effet,decreuit fenatus,vti ea legio,in cuius acie Cof.erat occifus,tota infreques referretur,ftipedi-um ei annuum non daretur,aeraqj refeinderentur.
  - De eflfedu
- p.234 - vue 242/288
- - 13$
  - STRATEGEMATVM LIB. IUI.'
  - Decffc&udifciplinse. Cap.' II.1
  - TlRuti & Caflii exercitus,memoria proditum eft,bello ciuili cu vna per Macedoniam iter facerent, priorquc Brutus ad fluuium, in quo pontem iungi oportebat perueniuet,Caflii tamen exercitum & in efficiendo ponte,& in tra-fitu maturando prxceffiffe: qui vigor difciplinx effecit,ne folum in operibus, verum etiam in fumma belli praftarent Caffiani Brutianis.
  - C.Marius,cum facultatem eligendi exercitus haberet,ex duobus qui fub Rutilio^ quifub Metello,ac poftea fub feipfo meruerant. Rutiliarum quendam minorem,qui certiores difciplinae arbitrabaturfprxoptauit. pun&mt
  - Domitius Corbulo,duabusiegionibus & pauciffimis auxiliis difciplinaf cor amet* repta Parthos fuftinu it.
  - Alexandro Macedo xl milibus hominu,iam inde a Philippo patre difcipli-nx affuefadiSjOrbcn? terr arum aggreffus, innumeras hoftium copias vicit.
  - Cyrus bello aderfus Perfas,xiiii milibus armatorum immenfas difficultates fuperauit.
  - Epaminundas dux Thebanorum iiii milibus hominum ex quibus cccc,tan-tu equites erant,Lacedaemoniorum exercitum,xxiiii milium peditum, equitui mille fexcentorum vicit. A xiiii milibus Graecorum, qui numerus in auxiliis Cyri aduerfus Artaxerxem fuit,centum milia barbarorum^ralia fupata funt.
  - Eadem Gracorum pradio xiiii milia, amiffis ducibus reditus fui cura vni eX corpore fuo Xenophonti Athenienli demandata,per iniqua SC incognita loca, incolumia reuerfa funt.
  - Xerxes a ccc Lacedgmoniorum ad Thermopylas vexatus,cum vix eos cofe-cifFetjhoc fe deceptum aiebat,quod multos quidem homines haberet,viros autem difciplinse tenaces nullos De continentia. Cap. III,
  - M Arcum Catonem vino eodem quo remiges contentum fuiffe traditur.
  - Fabricius cum Cyneas legatus Epirotarum grande pondus auri dono ei daret,non accepto eo, dixit, malle fe habentibus id imperare quam babere.
  - Attilius Regulus cum fummis rebus praffuiflef,aded pauper fuit,vt fe,con-iugcm.liberosq? toleraret agello, qui colebatur per vnum villicum,cuius audita morte,fcnplit fenatui de fucceffore, deftitutis rebus obitu ferui necelfariam effe praffentiam fuam.
  - Cn.Scipio, poft res profpere geftas in Hifpania in fumma pauptate deceffit nec ea quidem relida pecunia,qua: fufficeret in dotem filiarum,quas ob inopiam publice dotauit fenatus.
  - Idem praeftiterunt Athenicnfes filiis Ariftidis,poft ampliffimarum reru ad-miniftrationem,in maxima paupertate defundi .Epaminundas dux Thebano rum tants abftinentix fuit,vt in fupelledili eius,prxter ahenum SC veru vni-cum nihil inueniretur.
  - Annibal furgere de node folitus, ante nodem non rcquiefcebat,crepufculo demum ad coenafvacabatmeqj ampliusqduobusledis difeubebaturapud eu. uomUi Idem cum fub Hafdrubale Imperatore militaret, plerumque fuper nudam humumffagulo tedus,fomnos capiebat.
  - Aemilanum
  - ficcid»
- p.235 - vue 243/288
- - SEXTI IVLII FRONTINI
  - Aemilianum Scipionem traditur in itinere cum amicis ambulantem,accepto pane vefci folitum.Idem Si de Alexandro Macedone dicitur.
  - MaffinilTam nonagefimum itatis annum agentem, meridie ante tabcrnactfiu flantem, vel ambulantem caperefolitum cibos legimus.
  - C.Curius,cum vidis ab eo Sabinis,ex Senatufconfulto ampliaretur ei modus agri,quem cofummati milites accipiebant, gregalium portione contentus fufl: malum ciuem dicens,cui nonelfet id,quodcaterisfatis.
  - Vniuerfi quoque exercitus notabilis fape fuit continetia, ficut eius qui fub M.Scrauro meruir.namqj memoris tradidit Scaurus,pomiferam arbore quam m pede caftrorum fuerat complexa metatio, poftero die abeunte exercitu in-tadis frudibus relidam.
  - Aufpiciis Imp.Csf.Domitiani A ugufti,Germanico bello,quod IuliusCiui lis in Gallia mouerat, Lingonum opulentiflima ciuitas,qus adCiuiledefciue-rat,cum adueniente exercitu Csfaris populationem timeret, quod contraex-pedationem inuiolata, nihil ex rebus fuis amiferat ad obfequium redada fep-tuaginta milia armatorum tradidit ei.
  - L.Mummius,qui Corintho capta nen Italia folum, fed etiam Prouinciam tabulis ftatuifque exornauit,adeo nihil ex tantismanubiis in fuum conuertit, vt filiam eius inopem fenatus ex publico dotauerit.
  - Deiuftitia. Cap. IIII.
  - CAmillo Phalifcosobiideti,ludimagifter liberos Phalifcorum,tanquam am bulandi caufa extra murum edudos,tradidit,dicens repetendis eis oblidi-bus neceflario duitatem imperata fadura .Camillus non folum fpreuit perfidi am, fed Si reftridis poft terga manibus magiftrum virgis agendum ad paretes tradidit pueris,adeptus beneficio vidoria,quam fraude non concupierat.Nam Phalifci ob hanc iultitiam fponte ei fe dediderunt.
  - Ad Fabricium ducem Romanorum medicus Pyrrhi Epirotarum regis per-uenit,pollicitusqj eft daturufe Pyrrho venenu, fi merces libi,in qua operapre-cium foret, conftitueretur.Qiio facinore Fabricius egere vidoriam fuam n5 ar bitratus,regi medicum detexit-.atq* ea fide meruit, vt ad appetendam amicitia Ramanorum compelleret Pyrrhum.
  - De conflantia. Cap. V.
  - f^N.Pompeius minantibus direpturos pecunia militibus, qua in triumpho ^-'ferretur, Seruilio Si glaucia cohortantibus vt diuideret ea,ne feditio fieret, affirmauit non triuphaturum fe,fed potius morituri),quam licentia militu fuc cumberet.caftigatisq? oratione graui laureatos fafces obiecit, vt ab illorum inciperent direptione,eaque inuidia redegit eos ad modeftiam.
  - C.Cafar feditione in tumultu ciuiliu armoru,ac tu maxime tumetibus ant mis legione tota exaudorauit, ducibus leditionislecuri pcuflis-.mox eos quos exaudorauerat, ignominiam deprecantes reftituit, 8i optimos milites habuit.
  - Pofthumius confularis cohortatus (uos, cum interrogatus eflet a militibus quid lm peraret .dixit,vt fe imitarentur:^ arrepto ligno hoftes primus inualit, quem fecuti vidoriam adepti funt.
  - L.Marce!
- p.236 - vue 244/288
- - STRATEGEMATVM LiB. IUI.
  - L.Marcellus cum in manas Galloru imprudens incidi flet,circunfpiciends
  - rcgroms,c|ua euaderet caufa,equum in orbem flexittdeinde cum omnia elle in-felta vidiffet.precatus deos in medios hoftes irrupit, qmbus inopinata audacia percullis,ducem.quocj eorum trucidau.tfat?vbi fpesfalutis vixfuperfuerat inde opima retulit fpolia. '' . 9
  - L. Paulus amitto adCannas exercitu, offerente equu Lentulo quo fugeret fupereffe ckdi(quanquam non per ipfum contradar)noluitffed in eo faxo,cui fe vulneratus acclinauerat,perfedit, donec ab hollibus oppreffus eofoderetur. •' Varro collega eius vel maiore conftantia poft eandem cladevixitj gratiaqj ei a {enatu Si populo a<ft^ iunt,quod non defperaflet remp.Non autem vitg- cu piditate fed reipub. amore fe fuperfuifie reliquo atatisfua tepore approbauit. Nam-St barbam capillum^ fubmifit rSi poftea nunquam recubans cibum cepit,hononbusqj cum ei dererrentur a pop.renunciauit,dicens felicioribus ma giftratibus reip.opusefte. . o
  - - Sempron.Tuditanus, &:C.O<ftauius Trlb.militu omnibusfufis ad Canas, cum in minoribus, caftns circufiderentur fuaferuntcomilitonibus, vt ftringe-rent gladios,& per holtiu prafidiaeruperent fecu,id fibi effe animi,etia fi nemi ni ad erupendum audaciafuiftet,affirmans:de Cundatibusxii omnino equitibus vel peditibus q comitari fuftinuerat reptis,incolumes Canufiu peruenerut.
  - C.Fonteius Crafius in Hifpania, cum tribus milibus hominum pradatum profe<ftus,locoq$ iniquo circuuentus ab Afdrubale ad primos tantu ordines relato conlilio,incipiente no&efquo tempore minime expe&abatur)perftatio-nes hoftium erupit.
  - P .Decius Tribunus militum,be!lo Samnitico, Cornelio cofuli iniquis locis deprehenfo ab hoftibus fuafit,vt ad occupandu colle,qui in ^pinquo erat, modicam manum mitteret,feq? ducem his, qui mittebatur obtulit,auocatus irr diuerfa hoftis emifit ccnfule:Decium autem cinxit obfeditqjullas quoq? angu ftiasjiiode eruptione fada, cu eludatus effer,Decius incolumis cum militibus confuli acceflit.
  - Idem fecit fub Attilio Calatino cofule cuius varie tradutur nomina,alii La berium,nonnulli C^dicium,quam plurimi Calphurnium Flamma vocitatum fcripferunt.Hic cum demiffum ineam vallem videret exercitum,cuius omnia latera,qua: erant fuperiora hoftis infederat,depopofcit,& accepit a cofule trece tos milites,quos hortatus vt virtute fua exercitu feruaret, in mediam valle de-curritiad opprimendos eos vndique defeendit hoftis, logoque Si afperopradio retentus,occafionem confuli ad extrahendum exercitum dedit.
  - C.Cafar aduerfus Germanos Si regem Ariouiftum pugnaturus confufior animis pro cocione dixit,nullius fe eo die opera, nifi decima: legionis vfurum: quo affecutus eft,vt 8i decumani tanqua pracipua fortitudinis teftimonio co-citarentur,8£ cateri pudore,ne penes alios gloria virtutis eflei.
  - Lacedamonius quida nobilis, Philippo denunciante multis fe prohibitu-runijnifi ciuitas fibi traderetur, Num inqt & pro patria mori nos prohibebitf1
  - Leonidas Lacedaemonius, cum dicerentur Perfa fagittarum multitudine
  - nubes
- p.237 - vue 245/288
- - 2-3S
  - . SEXTI IVLII FRONTINI
  - nubes efle faduri, fertur dixi Te,melius in vmbra propugnabimus.
  - Qlius praetor, vrbanus,cum ei ius dicenti picus in capite infediflet,& arufpi ces refpodifient,dimifla aue, hoftiu victoriam fore:necata,populu Romanum £u peri ore, ac Calium cu familia periturum,auem occidit,qua occifa,noftro exercitu vincet e, ipfe cu xiiii Cadiis ex eade familia in praelio eft occifusihuc qui dam non Calium fed Lalium fuifle,& Lalios non Cadios penlTe credunt.
  - P.Decius primo pater,pofteafilius,in magiftratu fc £ re publicadeuouerut. admiffisq; in hoftem equis,adepti vidonam patrig contulerunt, r P .CraffuSjCum bellum aduerfus Ariftomcum in Afia geres,inter Aeliam & Myrinam inhoftium copias incidifTet,viuusq} abduceretur,exeeratus in cofu-le Romano captiuitate,virga qua ad equum erat vfus, Thraci ( a quo teneba-tur)oculum eruit,atqj ab eo per dolore concitato tranfuerberatus, dedccusfer-uitutis vt voluerat effugit.
  - M.CatoCenforii filius,in acie deridete equo prolapfus, cum fe recollegiffet, animaduertifletq? gladium excidiffe vagina,veritus ignominiam rediit in ho-ftemiex eoq* aliquot vulneribus recuperato gladio, demu reuerfus eft ad fuos, Petilini a Poenis obfefti,parentes & liberos propter inopiam eiecerut,ipfi coriis madefactis & igne liceatis, foliiscg arborum & omni genere animalium vitam trahentes xi.menfes obfidionem tolerauerunt.
  - Hifpani cum Fabrefcenfe omnia eadem paffi funt, nec oppidum Herculeio tradiderunt'.
  - Calilini oblidente Annibale tantam inopiam.perpefli funt,vt centu denariis mure vauiiffe,proditu memoria fit,eiusqj venditore fame periifle, emptore autem vixi fle,fidem tamen feruare Romanis perfeueraucrunt.
  - Cyzicum cum oppugnaret Mithridates,captiuos eius vrbis produxit,often-ditep obfeflis arbitratus futuru vt miferatione fuorum compelleret ad deditionem oppidanosiat illi cohortati ad patiendufortiter mortem captiuos, feruare Romanis fidem perfeuerauerunt.
  - Aeginenfes cum a Viathotis liberi 8t coniuges caderentur, praeoptauerunt fpeflare fupplicia pignorum fuorum,quam a Romanis deficere.
  - Numantini ne fe dederet,fame mori prgfixis foribus domuu fuaru maluerut.
  - De affectu & moderatione. Cap. VI.
  - Vintus Fabius hortate filio vt loeu idoneum paucorum ia&ura caperet, .Vis ne,inquit,tu ex illis paucis effef Xenopho cum equo veheretur, SC pedites iugum quodda occupare iuffiflet, vnum ex eis obmurmurante,quod diceret,facile ta laboriofa fedente imperare, defiliit, SC gregale equo impofuitjCurfuqj lpfepedeftn ad deftinatu iugum con tendes puenit,cuius fadi rubore cum perpeti miles no polfet,irridentibus coni militombus fpote defcedit.Xenophontem vix vniuerfi perpulerunt vt cofcen-timerure deret equum, & laborem fuum in neceflaria ducifmunera referuaret. ucUct Alexander cum hyeme duceret exercitu, relidens ad igne recognofcere prz-tcreuntes copias coepit,cumque confpexiflet quendam prope exanimatum frigore, cofiderc loco fuo iuflit:dexitqj ei, Si in Perlis natus effes,in regia fella refe
  - dilT
  - a
- p.238 - vue 246/288
- - strategematvm lib. im:
  - diffe tibi capitale foret,in Macedonia nato conceditur.
  - . "Plul?s Auguftus Vefpafianus,cum quendam adolefcentem honefte natu militig inhabilem,anguftiarum rei familiaris caufa f edu<9um,ad longiorem or dcdudum dinem f refciflet,cenfu conftrcuto,honefia miffione exaudorauit, reiccijjii
  - De variis confiliis. Cap. VII,
  - ^ ^Aefar dicebat iaem eile fibi confilium aduerlus hoftem,qubd plerisqj me- •
  - dicis contra vitia corporum,fame potius quam ferrotfuperandi. facundi
  - Domitius Corbulo dolabra,id eft,operibus jhofte vincendum elfe dicebat,
  - L.Paulus imperatorem fenem moribus dicebat effe oportere,fignificas rao deratiorafequenda conlilia.
  - Scipio Aphricanusfertur dixifie, cum eum parum quidam pugnacem dicerent, Imperatorem me mater,non bellatorem peperit.
  - C.Marius Theutono prouocanti eum & poftulanti vt prodiret,refpondit,1 fi cupidus mortis effer,laqueo eum vitam poffe finire:cumq$ demoftraret ei gladiatorem contemptg flatura: & prope exa&o otatis,obiecit ei,dixitqj fi eum fu peraffet ,cumvidore congrefiurum.
  - Q^Sertorius experimento didicerat fe imparem vniuerfo Romanorum ex ercitui,vt barbaros quoqj inconfulte pugnam depofcentes doceret,adduclis in. confpe&um duobus equis,eorum praualido alteri,alteri admodum exili, duos admouit iuuenes fimiliter eledos, robuftum & gracilemtrobuftfori impera-uit equi exilis vniuerfam caudam abrumpere,gracili autem valentioris per fiii gulos pilos vellereicumqj gracili fucceffiffet quod imperatu erat, validiffimus cum infirmi equi cauda fine effedu ludaretur, natura( inquit) SertoriusKo-manorum virium per hoc vobis exemplum oftendi: milites infuperabiles funt vniuerfos aggredienti,eos lacerabit SC carpet qui per partes attentauerit.
  - ValeriusLeninusCof.cumintracaftrafua exploratorem hoftiutn depre-hendifiet,magnam^ copiarum fuarum fiduciam haberet,circumduci eum iuf. fititerrendiqj hoftis caufa,exercitus fuos vifendos fpeculatoribus eorum,quoti, es voluiffent patere.
  - Colius Primipilaris, qui in germania poft Varianam cladem obfefiis no-ftris pro d uce fuit,veritus ne barbari ligna, qua: congefta erant vallo admoue-rent,& caftra eius incenderent, fimulata lignorum inopia miliis vndicj qui ea furarentur,effecit vt Germani vniuerfos truncos amolirentur.
  - Cn.Scipio beilo nauali amphoras pice 8C teda plenas,in hofiium claffem ia^ culatus eft,quarum iacfus & pondere foret noxius & diffundendo, quo continuerant alimetum proflarent incendio.
  - Anmbal regi Antiocho monftrauit,vt in hofiium claffem vafcula iaculare-tur viperis plena,quarum metu perterriti milites a dimicatione 8C nauticis mi nifieriis impedirentur. Idem fecit iam cedente claffe fua Prufias.
  - Marcus Porcius,impetu in claffem hofiium cum tranfiluiffet,deturbatis ex ea Poenis,eorumqj armis,8c infignibus,inter fuos diftributis, multas nauesho- x
  - Ilium,quos fociali habitu fefellerat merfit.
  - Athenienfes,cum fubinde a Lacedaemoniis infeftarentur,diebus feftis,
  - quos
  - facros
- p.239 - vue 247/288
- - t*® SEXTI IVL II FRONTINI
  - facros Minerug; extra vrbem celebrabant,omnem quidem colentium imitationem exprefferunt, armis tantum & vefte celatis-.perado ritu fuo,non ftatim A-thenas reuerfi,fed protinus inde raptim ado Lacedgmonem verfus agmine,eo tempore,quo minime timebatur,agrum hoftium,quibus fubinde prxdg fuerat, vitro depopulati funt.
  - Caftius onerarias naues, non magni ad alia vfus,accenfas, oportuno vento in claffem hoftium miiit,& incendio eam confumpfit.
  - M.Liuius fufo Afdrubale hortantibus eUm quibufdam,vthoftem ad inter necionem perfequeretur,refpondit. Aliqui &ihp$rGnt, qui de vidorianoftra hoftibusnuncient.
  - Scipio Aphricanus dicere folitus eft, hofti no folam dandam effe viam fugiendi, fed etiam muniendam.
  - Pericles Athenienfis affirmauit incolumes futuros teftes, fi deponeret fer-rum:eiuf(£obfecutos conditionibns,vniuerfos qui in fagulisferreas fibulas ha buiffent,interfici iuffit. Hafdrubal fubigendoru Numidarum caufa ingref-fus fines eorum,refiftere parantibus ajffirmauit, ad capiendos fe venilfe elephan tos,quibus ferax eft Numidiaivthoc permitterent, pofcentibus fecuritatem £ mi Ut,8^ ex ea periuafione auocatos adortus fub leges redegit.
  - Alcetas Laceda:monius,vc Thebanorum commeatum facilius ex inopina-to aggrederetur,in occulto paratis nauibus, tanquam vna omnino haberet triremem,vicibus in eam remigem exercebat:quodam deinde tempore omnes naues in Thebanos tranfnauigantes immifit,& commeatibus eorum potitus eft.
  - Ptolomams aduerfus Perdiccam exercitu pramalentem ipfe inualidus ,om ne pecudum genus, religatis ad tergum quaz traherent carpentis, agendum per paucos curauit equites,ipfepra?greffus cum copiis quas habebat effecit,vt pul-uis,quem pecora excitauerant,fpeciem magni fequentis exercitus moueret,cuius expedatione territum vicit hoftem.
  - Myrodines Atheniefis aduerfus Thebanos equitatu pmialentes pugnaturus,in capis fuos edocuit,manetibus effe fpem aliqua falutis,cedentibus autem perniciofiffimum:qua ratione confirmatis militibus,vidoriam confecutus eft.
  - L.Pinarius in Sicilia pradidio Henna? pra:po{itus,claues portarum,quas pe nes fe habebat,repofeentibus magiftratibus Hennenfium,qudd fufpedos eos ta quam tranfitionem ad Poenum pararent habebat, petiit vnius nodis ad deliberationem fpaciurmindicataqjmilitibusfraudeGr^corum, cum pra?cepiflet vt parati poftera die fignum expedarent, prima luce affiftentibus militibus reddi turum fe claues dixit, fi idem omnes Hennenfes cenfuiffent: ob eam caufam vniuerfa multitudine conuocata in theatrum ,& idem flagitante,manifefta defi ciendi voluntate, ligno militibus dato vniuerfos Hennenfes cecidit.
  - Iphicrates dux Athenienfium,clafsem fuam hoftili habitu inftruxit,& ad eos quos fufpedos habebat inuedus, cum effufo ftudio excipiretur, deprehen-«irnpit fa eorum perfidia oppidum fdiripuit.
  - Tigracus cum edixiffet futurum, vtex Volonu numero,fortibus libertate daret,ignauos crucibus affigeret,& quatuor milia ex his,quia fegniuspugnaue
  - rant
- p.240 - vue 248/288
- - STRATEGEMATVM LIB. IIII.
  - tmt metu poeng in quendam munitum collem coifrent,mifit qui eis diceret to tum iibiexercitum Volonum viciffevideri,quodhoftesifugifieritiKficeos8C Tua fide a lpiorum metu exolutos recepit. *
  - Hannibal poft pradium,quo ingentem cladem ad Trafimenum Romam' acceperunt,cu fex milia hoftiu,intcrpofita padione,m poteftatem fiua redegifiet,
  - {ocios Latini nominis,benigne in ciuitates fuas dimiht,diditans fe Italis libe-randae caufa bellu gerere, eorumqj opera aliquot populos in deditione accepit.
  - Mago cum Locri obliderentur a Crifpmo,daffis noftrs prafedo, diffudit ad Romana caftra rumorem,Hannibalem catfo Marcello ad liberandos obfidi one Locros venire:clam deinde equites emi ITos iufit a montibus, qui in cofpe ctu erant fe oftendere:quo facio effecit vt Crifpinus Hannibalem adefle ratus, confcenderet naues ac fugeret.
  - 1 Scipio Aemilianus ad Numantiam,omnibus non cohortibus tatum,fed cen turiis fagittarios & funditores interpofuit.
  - Pelopidas Thebanus,cum a Thefialis in fugam verius,flumen in quo tumui tuarium fecerat pontem liberaflet,ne fequentibus hoftibus ide tranfitus maneret, nouiflimo agmini praecepit,incenderent pontem.
  - Romani cum Capanis equitibus nullo modo pares eflentjQJNIeuius Centu rio in exercitu Fuluii Elacci Procof. excogitauit vt delectos ex toto exercitu, qui velociffimi videbatur, & mediocris ftaturg erantfparmulis non amplis,et f^uUi galericulis gladiisq?,ac feptenis fingulos haftis quaternoru circiter pedu armare, eosq? adiudos equitibus iuberet vfque ad moenia prouehi: deinde ibi pofitis noftris equitibus incipere inter hoftium equitatum pradiarfiquo fado,veheme ter &C ipfi Campani afflidi funt & maxime equi eorum, quibus turbatis prona noftris vidoria fuit.
  - P.Scipio in Lydia ciim die ac node imbre cotinuo vexatum exercitum An tiochi videret,nec homines tantum aut equos deficere,verum arcus quoqj madentibus neruis inhabiles fados,exhortatus eft 1 fratrem,vt poftero,quamuis r efuos ligiofo die,committeretur pradiumtquam fententiam fecuta vidoria eft. ^
  - Catonem vaftantem Hifpaniam, legatifliergetum,qui focioru populus erat, adierunt orauerutqj auxiliatille ne aut abnegato adiutorio focios alienarer,aut didudo exercitu vires minueret,tertiam partem milium cibaria parare,& na-ues afcendere iufTit,dato pratcepto, vt caufati ventos retro redirent:pr2ceden$ interim aduentantis auxilii rumor,vt Ilergetum excitauit animos,ita hoftium confilia difcuflit.
  - C.Csefar cum in partibus Pompeianis magna equitum Romanoru effetma nus,eaq$ armorum fcientiamilitesconficerent,oraoculofqueeorum gladiis pc ti iuflit,et fic aduerfam faciem cadere coegit.
  - Vaccei,cum a Sempronio Graccho collatis fignis vrgerentur, vniuerfas copias cinxere plauftris, quat impleuerat fortiflfimis viris,muliebri vefte tedis.Se proniu quoqj,tanquam aduerfusfoeminas,audetius ad obfidendos hoftes con-furgentem,hi qui in plauftris erant aggrefli fugauerunt.
  - Eumenes Sardianus ex fuccefloribus Alexandri,in caftello quodam claufus
  - X quo
- p.241 - vue 249/288
- - »4» SEXTI IVLII FRONTINI
  - quo exercere equos non poterat,certis quotidie horis ita fufpendebat,vtpoftc-nonbus pedibus mnixi,prioribus alleuatis, cum naturalem affiftendi appetut undique comruetudmem,ad fudorem tvimcj crura i a darent.
  - M.Cato,pollicentibus Barbaris duces itinerum,& infuper praffidium,fi m* gna fumma eis ^mittereturjno dubitauit polliceri:quia aut vidoribus cx fpo-iiis hoftilibus poterat clare,aut interfedis exoluebatur promiffio. i Q^Maxim us transfugere ad hoftes volentem Statilium nobile clarz opera
  - equitem,vocari ad fe mffitieiqj excufauit, quod inuidia commilitonu,virtutes illius ad id tempus ignora flet. Tum donato ei equo, pecunia infuper largitus obtinuit,vt quem ex confcientia trepidum accerfierat, laitum dimitteret, 8C ex dubio in reliquum non minus fidentem quam fortem haberet equirem.
  - Philippus cum audiffet Pythiam quendam bonum pugnatorem alienatum fibi,nubd tres filias inops vix aleret, nec a rege adiuuaretur,moneribus quibuf dam vtieum caueret,Quid fi,inquit,partem £gram corporis haberem, abfein-derem potius quam curarem ^deinde familiariter fecreto elicitum Pythia, acce pta difficultate neceffitatum domefticaru, pecunia inftruxit:ac meliore fideliorem^ habuit,quam habuerat antequam offenderet.
  - Qum-Scr T.Quintus Crifpinus,poft infauftam aduerfus Poenos dimicatione,qua co! legam Marcellum amiferat, cum comperiffet potitum annulo interfedi Hannibalem , literas circa municipia totius Italis dimifit,ne crederent epiftolis, fi quie Marcelli annulo obfignat^ perferrentur,monitione confecutus,vt Salapia & ahg vrbes fruftra Hannibalis dolis tentarentur,
  - Poft Cannenfem cladem,perculfis ita Romanorum animis,vtpars magna re liquiarum nobiliffimis autoribus deferendae Italiae iniret confihum, Publius Scipio adolefcens admodum,impetu fado in eo ipfo, in quo talia agitabantur ccetu pronunciauit, manu fefua interfedurum, mfi qui iuraffet,non effe fibi mentem deftituenda: reipubliaexunqj ipfe fe primus religione tali obligaffet, ftrido gladio mortem vni ex proximis minatus, nifi acciperet facramentum: illum metu,exteros etiam exemplo coegit ad iurandum.
  - Volfcorum caftra cum prope a virgultis fyluaq* polita effent, Camillus ea omnia,qux conceptum ignem, vfquein vallum perferre poterant incendit,8£ fic aduerfarios exuit caftns,
  - Publius Craffus bello fociali eodem modo prope cum copiis omnibus interceptus eft.
  - Quintus Metellus in Hifpania caftra moturus, cum in agminemilites continerent le in caftra, Hermocrates detentos eos, poftero die habilioribus iam fuis tradidit,bellum(£ confecit.
  - Milciades cum ingente Perfaru multitudinem apud Marathonem fudiflet, Arhenienfes circa gratulatione morantes compulit vt feftinarent ad opem vr-bi ferendam,quam claffis Perfarum petebat,cumque prgeurriffet impleffetque moenia armatis,Perfx rati ingentem effe numerum Athenienfium, & alio milite apud Marathonem pugnatum, alium pro muris fuis opponi, circuma-
  - disex
- p.242 - vue 250/288
- - STRATEGEMATVM LIB. IIIJ. «?,
  - dis extemplo nauibus Afiam repetierunt.
  - Pififtratus Athenienfis,cum excepiffiet Megarefium claffiem,qua illi ad Eleii fin nodu applicuerant,vt operatas Cereris facro fceminas Athemenfium raperent,magnaque affita c£de eorum vltus effiet fuos, eadem qua: ceperat nauigia Athenienli milite compleuit, quibufdam matronis habitu captiuarum in con fpedu locatis:qua facie decepti Megarenfes,taquam fuis 8i cum fucceffu rena-uigantibus effufi obuii,inerme{que rurfus oppreffi funt.
  - Conon dux Athenien{ium,vida claffe Perfarum apud infulam Cypron,mi lites fuos captiuis armis induit, & iifdem barbarorum nauibus ad hoflein na-uigauit in Pamphiliam apud flumen Eurymedonta . Perfx quia & nauigia habitum fuperflantium agnofcerent,nilcauerunt, fubitbitaq* oppreffi,eodem die,St nauali St pedeftri ptailio vidi funt.
  - Finis.
  - X ii
- p.243 - vue 251/288
- - Z±JU
  - AELIANI DE INSTRY
  - EN DIS ACIEBVS OPVS AD DIVVM H A-drianum,a Theodoro Thefifalonicenfe latinum fadum,&
  - ' Antonio Panormita? Alphonfi regis praceptori
  - dicatum.
  - PRAEFATI©.
  - Ciendam Grscis acierum infttuendarum folitam ,diue Hadriane,1 quam ab Homeri vfcp temporibus fumpfiiTe initium certum eft, lite-M ns complures madauerunt autoresfuperiores,qui parum eam quam ^ nos haberem rebus mathematicis credimur, difciplinam tenuere. Quam ob rem,pace omnium dixerim,ita perfuafus,de hac eadem tradare fcie tia volui, vt pofteros noftra potius quam illorum antiquoru prceepta leduros confiderem:tamen quod Romanam huiufcemodi rei facultatem ac peritia, vt verum fatear,ignorare, diu dubitaui an rem repetere in vfumqj reuocare deberem,iam lapfam,defitam, & forlan minime propterea vtilem,ob eam dodrina quam tui Romani inuenere:fed cum ad diuum Neruam patrem tuum falutan di vifendiq? gratia Formias venilfem , diefque nonnullos apud Frontinu vitu confularem iniignem,& rei militaris peritum, diuerterem, intellexi fane nomi nus ftudii ab eo lpfogrxce impendi quam Romane fcientig militari,atq$ ita ne gligendum,prgterea quod de acierum mftrudione more Gr^corum docere no cenfui,ratus fcilicet nunquam apud Frontinu poiTe id ftudiu feruari,nifi haud deterius eo genere ordinandi,quod Romani exercet, haberetur, Forma igitur operis quam notaueram quidem aliquando literis,fed nuquam edere auius fu, propter tuam fummam peritiam SC virtutem, qua facile omnes qui copiis vn-quam imperauerint antecellis, modo perficiendam expoliedaq? repetii ea cutn diligentia,vt prx omnibus veterum autoru Grarcorum operibus pollet meo iu dicio comprobari .Nam dilucide quidem ordinateq» expofitionis ratione futu rum ita affirmauerim, vt qui opus hoc legant,loge & plenius poifint doceri 81 facilius,quam ex iis qux antiquiores reliqueruntTed quanquam hoc ita efi,ta men no fine pudore {umtnaqj retradione mittere opus militare ad te poteram, tam multorum magnorumq? bellorum magiftrum at(£ fmperatore:haud enim fieri potefi quin hgc tenuiora videantur,fi cum tuis coferri volueris. At fi vt pe regrinam fcientiam 81 rationum elcgantiufculam quandam legeris commentationem,credo nonnihil capiesdeledationis,pra:fertim fi in his vel Alexadri Macedonis ingenium ac ftudium militare contempleris.Summas autem 81 ve-luti capita eorum quae explicantur praepofui omnium , vt quando per tuas occupationes minus plura legere liceat,paucis qu^ liber continet inrelligere pof-fes,et quz placuerit legere,facile fine vlla ladura temporis inuenires.
  - Primus
- p.244 - vue 252/288
- - IN STRVEND1S ACIHBVS. *4*
  - Rimus omnium,quos nouerimus,poeta Homerus acierum in-itruendarum fcientiam tenuiffe,ac homines ea praditos facul Hommw* tate probaffe laudauiffe^ videtur. Quale illud de Meneftheo carmen legimus,Nulla quidem huic {imilem mortalem protu lit aetas .Ordine qui Martis turmas equiteqj locaret. Et quide de Homerica difciplina armoru legimus opera Stratoclis,Her miae,8£ Frontini,noftras itatis viri cofularisifed latius Aeneas genus idinftru endi expofuit,qui de tota quoqj re militari fatis operum edidit, qu£ Cyneam ThefTalum redegiffein breuitatem coftat.Pyrrhus etiam Epirota,tjuemadmo dum copiae inftrui deberent,fcripfit:8£ Alexander eius filius,Clearchus,item-q? P aufanias,Euangelus,8£ Polybius Megalopolitanus,vir in vario literaru ftu dio deledatus,8£ Scipionis familiaris. Ad haec Eupolemus atq? Iphicrates,Po-fidonius Stoicus etia arte inftruendarum acieru fcripfere, plurefqj alii, aut prima quaedam imbuendierudimentaedidere, vt Bryon, aut pleniores tradatus, quosTopicos a denotatione locorum infcripferunt . Verum enumerare omnes,qui de re militari feriptum reliquerunt,longum SC fuperuacuum efbomni-um tamen opera legi,& quid de iis iudice dicam:omnes fere ita mihi vnanimi ter fcripfifle«videtur,quali docere homines vellet no ignaros,fedfatis earu rerum peritos,quas explicare ftatueret. Quod igitur nobis incommodum cupri mum rei huiufcemodi difciplinam affedaremus,occurrebat,vt neq? prxeepto-res noftrg atatis idoneos haberemus, neq$ fatiffacere pofle veterum illa praecepta putaremus, id pro viribus enitemur,ne aliis eueniat co mittamus:quamob rem quoties minus fentetiam noftra verbis fatis exprimere poflumus, adiume-to vtimur figurarum deferiptionis :vt ipfe confpedus vifu intelligentia fubue niat. Nuff tamen antiquorum autorum vocabulis vti omittam,vt qui primus his noftris erudimentis imbuatur,nihil poftea peregrinum fibi fonare arbitretur, cum illorum opera audiet.Credo autem neminem fore, qui noftra hac via & ratione mftitutus, non facile veterum quoq? omnia poffit opera intelligere.
  - Vtile omniu maxime' difciplina hanc efle intelligi ex iis licet, quas Plato phi-lofbphus in eo opere quod edidit de legibus,differit.Cretefium enim legumla tore ita leges codidifle affirmat tanq homines femper parati eflent ad bellum, arqj in procindu dimicandi confifterent: omnibus namqj inter fe vrbibus bellum geri, quod non aliquo prgeone aut fecialijfed ab ipfa rerum natura indice tur. Quod cum ita fit,quinam alia efle poteft difciplina vel potior,vel huma-np vitg commodior,quam hgc rei militaris ^ Initium vero fumendum ab iis ce-feo qua: abfolute ad bellum atqj perfede apparantur, quarum duplicesefle copias nouimus: Aut terreftres enim,aut nauales.Terreftres quae terra pralientur Nauales qua’ mari aut fluuiis clalle decertent.Sed de inftrudione naualis ordi nis alias, nunc qu£ ad terreftrem pertinent expeditionem exponemus .Hominum igitur quos ad bellum colligimus numerus ita conflat, vt partim bellatores fint.partim imbelles, tatum ad vfus neceffarios bellatorum & minifteria ac-r X iii commo-
  - DE
- p.245 - vue 253/288
- - i46
  - AE L I A N V S
  - UlS
  - T£.
  - Velites.
  - Eeltati,
  - Pelta,
  - commodati.Bellatores ii funt qui ad decertandum inftruuntur,armi{q} aduer farium inuadunt.Imbelles.reliqui omnes habetur,vt medici, vt tabernarii, vt ferui,& ceteri qui exercitum minifterii caufa fequutur. Bellatoru alii pedites, Vedites er alii vedores. Pedites qui pedibus in terra enituturtVedores qui aliquo feran-VeftoreS' tlir vehiculo,quoru duplex eft genus. Nam alii equis,alii elephantis vehutur: quinetiam qui equo vtuntur,feorfum in duas partes diftinguuntunquippe qui aut in curribus conflent,aut equis ipfis infideant-.hae funt vniuerfi generis differetis* Membru pedeftre atqp equeftre multiplex eft: quod vero in elephantis 8i curribus verfari propofui, nulla euariat differentia . P edeftris itaqj ordo in Armti raPartes digeritur tres, Armatos, Velites, Peltatos. Armati grauiflimis interpe-is armatu dites armis vti confueuerut more Macedonu, 8C ob eam rem grauis armaturg dicuntur,ac nomen illud Armati fpcciale accipiunt.Nam fcutum amplius 8t rotundum gerunt,& haftam longiorem .Velites leuiffime omnium armantur,’ quocirca vel expeditos nuncupari eofdem licuit-.non loricam induut,non ocre a muniuntur,non cly peum aut fcutum graue gerere foliti funt: fed telis tantu vtutur aut fagittis,iaculis,lapide,aut ex funda,aut ex manu:quo in genere Argili telum ponendu eft.Peltatis fimilis Macedonicae armatura in vfu eft,fed le-uior.Nam Sl pelta fcutum paruum leueqj eft, & conti eorum longe Sariffis fut breuiores:demq? genus id armaturg locum inter velites 81 arma&s tenere aper tum eft,videlicet grauius quam velites, leuius quam armati: quamobrem funt complures qui eos cum velitibus iungant, 8C vtrofque vocare velint leuem armaturam .Equeftres copisqupa quadrigis feiungi &per turmas locari de bent,modo armandi inter fe diftant. Pars enim armis tota obfepta eft,& hinc cataphradi nomen fortita eft,pars non tota armis integitur.Cataphrados igitur intelligi eos volo,qui non folum fua corpora,fed etiam equos lorica vndi-9 muniunt.Partis autem non cataphradae,alii haftatihabentur, alii feretarii. Haftati qui manus conferunt,& cominus hafta decertant,quorum alii fcutum gerut,8£ inde fcutati dicutur. Alii fine fcuto hafta impugnant,qui nomine Ipe contuti. s ciali, Haftati vocatur, SC Contati. Ferentarii equites ii dicuntur, qui eminus lerentmi. lolentdimicareiquorum alii iaculis,alii arcu vtuntur . Iaculantur quos Tare-tinos vocamus. Arcu vtuntur qui equites fagittarii,& a nonnullis Scythae eci-schyte* am vocantur. Tarentinorum duo funt genera,nam alii longius iaculantur, 8C Tarentini ob eam rem equites iaculatores dicuntur ,& Tarentini fpeciali vocabulo. Alii cum femel aut bis iaculu miferint,quo leuiori vtutur,manus de caetero cum ad-uerfario coferut ,& cominus pugnare incipiunt,no fecus q quos haftatos appellari retulimus. Leues hos nominari folitu eft. Ergo Taretmoru alii Tarentini nomine fuo vocatur,q de loge iaculari cofueuerut: alii leues,q pugna cominus fubeut.Expofui genera copiaru numero ix,armatos,peltatos,velites,equites ha ftatos,equites iaculatores,equites fagittarios,eqtes cataphrados,currus,elepha tos:fed cum phalanx quaeqj, collegia,praefeduras, ordines, numeruqj idoneum contineat,atqj etiam verba fortiatur, qux tum ad praecepta quotidiani exercitii, tum ad praelium ipfum accommodentur, dc his lingulis doceamus necefle eft.Primum igitur in hac difciplma & praecipuum eft,vt ex multitudine hominum
  - Teuis arm tura.
  - Equeftres
  - copia.
  - C aUpbra*
  - ai.
  - Haftati er'
- p.246 - vue 254/288
- - de instrvendis aciebvs m?
  - nunum jjuam fufam inordinatam^ acceperimus.idoncos elegamus,& locis eo uemcntious mftruamus, hoceft, & decuriemus & condecuriemus at® vt nu merutn ftatuamus coptarum,Sui modice commode^ ad belli rationem & vfS fuppeditettquippe cum & m itinere,& in caftris,& in praliis tpfo inftrubm ha beri exercitum iit perquam vtile.Iamfapius magnas copias inordinatas a pau cis ordinatis militibus profligatas legimus:quamobrem Aeneas ita genus id di fciplin^ definit,vt fcientia fit bellica motionis. Polybius vero (cientia efle inquit, qna homines militari ordini admittantur, decurientur, condecurientur, deniq? aptentur & erudiantur ad belli vfum & rationem. Decuriare igitur eft Bcclirk* decurias inftituere.Eft aute decuria numerus hominum,qui a duce vno pofiti- * ^ one fimplicifubinde deducius ferie,ceffet vel in odauum vel in duodecimum vel in decimumfextum. Numerus enim decuri^ varie ad hunc modu a diuer-fis autoribus datur . Verum in re nobis propofita fexdecim deferibantur: cum hic numerus,tum ad phalangis longitudine modice habear,tum,fi vius aliqua do exigat altitudine, vel duplicari m xxxii ,vt augeatur, vel dimidiari, vt in viii diminuatur,nihil poftpofitis expeditis militibus efle poffit impedimento.
  - Nam fiue iaculetur,fiue funda aut arcu vtatur,facile fuo iadu altitudine pha-lagis exuperet.Optimus cuiufq? decuria przponi, & dudor cateroru omniu ef fe debet,qui & decurio,St decanus,&l dux,& primus,& profles nucupatur.Vl-timum decuria tergiaudorem vocamus. Totam veroipfa decuria,ordine, ver fum, 8C decaniam,nonnulli etiam enomotiam, quafi audorationem a facrame-to militari appellant. Sed funt qui enomotiam quartam efle decurig partem afferant, praffedumqjenomotarcham proponat. Duas item enomotias dimaeriam quali bipartitam vocant, SC principem Dimceritam,ita vt femidecuriam dimoeriam quoq; liceat vocitare, SC femidecurionem Dimoeritam, qui fecudus decuria eftrnam qui proxime decurionem poftponitur,fubftes dicitur, qui ve* ro hunc fequitur, pneftes.Item fubftes qui proximus ab hoc preftite eft, ac deinceps in hunc modum profles fubftesq? locatur, vt ordo totus ex praftitibus & fubftitibus pofitis alternatim conficiatur. Vnde merito decuriam ita quoqj definiunt, vt verfus fit ex primis fecundifq? pro virtute inftitutis, atque vni de curioni obteperantibus. Condecuriare eft primae decurix fecundam ita apponerent lateri primi verfus decurionis,decurio fecundi verfus refpondeat,ita lateri fubftitis, primi decurionis, fubftes primus fecundg decuriae ac deinceps ad huc modu.Aftes vero is dicitur qui ita appofitus viget,verbi gratia ,decurionis primxjdecurig aftes, decurio fecundae,decurig eft , fubftitis primae,fubftes fe-cudg, itaqj deinceps: quoties igitur poft fecuda decuria,tertia & quarta & reli-qug deinceps adiiciutur, talis conftrudio codccuriatio dicitur,totaqj coagme-tatio phalanx,fiue legio .Cuius logitudo prima decurionu ordinatio eft,qu£ fros,& facies, SC acies, SC iugu,&T os,&duces,8£ prgftites, &C primi decuriaru vocari folita eft. Quatu vero phalagis pone frote ad tergi vfq> dudores porrigi -tur,id altitudo nominatur .Stare per diredum in longum aftites£ iugare dici, tur . Stare per diredum in latum praeftites fubftitefq?, verfare vocabulum accipit . Phalanx feorfum in primas fummafque partes duas a fronte
- p.247 - vue 255/288
- - 8+1
  - AE L I A N V S
  - Phaknx,
  - per totam fui altitudinem fecatur,quaru altera cornu dextrum $£ caput vocati ejl,fcflu tur altera cornu lxuum §c oes dicitur: f qua autem logitudo ita fecatur, oris SC
  - ra. ipfa di* .... . • • i
  - m£ns vmbilici nomine vtimur.
  - POft armatorum phalangem pone leuis locatur armatura. Equites vero ab hac loco tertio ftatuunturifieri tamen poteft,vt vfus vel fecus difponi inter dum exigat,quod in progreflu operis explicabimus. Nunc quantus armatoru atq$ equitum numerus efle debeat,8£ quemadmodum fingulos oporteat ordina ri,5d ordines magnatum celeritate tranfformari,neceflitate incumbente,conue niat,& quaena difciplina mouedi de fingulis ordinibus habeatur, exponemus. Numerum ftatuere certum copiarum nulla probabili ratione poflumus.Prout enim rem luam quifqj plus minufue apparatus defiderare intelligit, ita modu defcribet.Sciendum tamen eos numeros deligi oportere, qui ad ordinum rraf-formationem poiTint occurrere habiliores,hoc eft,quoties phalangis longitudi ne augere,altitudinem diminuere,aut econtrario agere voluerimus-.quamobre genus numeri illud probamus, quod fubinde in partes aequas vfq? in vnitatem poflit diuidi:vnde autores,qui de acieru inftru&ione fcripfere,magna ex parte phalangem grauis armatura numero xvi.mil.ccclxxxiiii inftitui cenfet oportere.Leuis armaturg fubduplo eius numeri,itemcg hnius fubduplo equitu pha langem defcribunt. Nam xvi mil.ccclxxxiiii, numerus dimidiari fubinde vf-cg in vnitatem poteft, Formx igitur defcriptionifq? gratia hunc ponimus nu -merum. Vndefit,vt quoniam decuria xvi hominibus conflare propofuerimus, M xxiiii decurias confici necefle fit. Decurix in ordines digeruntur, quibus fingulis vel nomen proprium inditum eft: duxnanqj decuria: dilochia, velut duplarem quandam decuriam fiue armatura conftituut, hominum xxxii,cuius ordinis princeps dilochita,duplaris quidam decurio nuncupatur. Quatu-or decurix tetrarchiam, quadruplare dixerim decuria,faciut, hominum lxiiii cui prxeft tetrarcha, quadruplaris decurio.Dug quadruplares illx ceturia cofti tuut hominu cxxviii,decuriaru viii,cuius prxfe&us, Centurio, & a nonnullis ordinarius dicitur.Dug ceturig manipulu reddunt,decuriarun xvi, hominum cclvi, cui manipularius prgeft. Sunt qui genus hoc ordinis cclvi, Xenagiam a mercenario milite vocent, eiufqj principe Xenagu. In hifce fingulis cclvi,hominum manipulis homines fuperordinarii.v.habentur, Sigmfer,Tubicen,Mi« nifter, Prxco,Tergidux.Quadram haberehunc ordinem formam certum eft, longitudine ad xvi, altitudine^ ad totidem . Duo manipuli petacofiarchian, cohortem quingentaria cdponut,hominum d xii,centuriaru xxxii,cuius prin ceps pentacofiarcha, Tribunus minor. Dug cohortes quingentaria: fmcerar-chharch* ift eft,cohortem miliariam faciunt,hominumM xxiiii,ceturiaru lxiiii,
  - chiliarchos cu^us p^fe&us fmcerarcha,Tribunus maior. Dug millenari§ meros, hoc eft, partem coftituut,hominu ii mil. xlviii, cuius prxfedum moerarcha a parte, quafi Partarium dicimus,decuriarum cxxviii.Genus hoc ordinis nonnulli te-los nuncupauerunt, prxfe&umqj eius telarcham . Dux partes phalangarchi-am phalangem fimplarem confummant hominum iiiimil.xcvi, decuriarum cclvi,cuius prxfe&us phalangarcha, prin ceps phalangis fimplaris dicitunnon
  - nulli
  - p
- p.248 - vue 256/288
- - DE INSTRVENDIS ACIEBVS.
  - nulli ftrategia,id eft,prstura huc ordine vocantiet Strategu,id eft,prstorc eius - principe nominat.Dus fimplares phalages duplare phalange reddut hominu vili mil.cxcn,decunaru d xu.Sut q ordine nuc meros,id cft, parte appellari ve liht,q<F modo cornu et ala diximus nominari.Dus duplares phalages quadru piare phalange coagmetat}decuriaru Mxxiiii.hominu xviM ccclxxxim . Suc ita^ in tota phalage fiuc legione cornua duo,phalages fimplares quamor,partes ofto,cohortes miliarisxvi, quingentariaxxxii,manipuli lxiiii. Centuria cxxviii.Ceturig quadruplares cclvi.Decuri^ duplares dxii. Decutis M xxiiii. Optimus quifqj prsfe&oru phalangum fimplariu in prima fimplari,hoceft,in dextro cornu ftatuitunfecudus virtute,in fecuda,hoc eft,in lguo cornu locatur tertius cu fecuda inflgua ponitur media verfus fectura, quartus cum prima in hutt dextra,hic etia media verfus fe&ura.Quod cu prima SC quarta offectos habe at,pnmu virtute SC quartu,fecuda aute & tertia fecundu virtute & tertiu pares vticg virtute fuorum principu coftant. Nam fi in quatuor magnitudinibus in-funt proportiones squales,quod a prima SC quarta proueniat, magnitudine id ei efle squale quod fit a fecuda & tertia,apertu in difciplinis mathematicis eft.
  - «xxxir.
  - Prima igitur & quarta fecundam SC tertiam squiparant:partium quoque pte-fedi ita ordinantur,vt primus virtute in l^uo prinis phalangis fimplaris ftatu atur.Secundus in dextero fecunds.Tertius in Iguo tertis . Quartus m dextro quarts. In fingulis etiam decuriis quadruplaribus decuriones ita locantur, vt prims decuris princeps virtute excellat, quarts {ecundum virtutis locum oh tineat,tertis tertium,fecunds quartumiita enim virtute pares intra fe coftenr, cum prima primum SC quartum virtute habeat,fecunda autem fecundum vir tute et tertiu.Ite cu in fingulis manipulis quatuor decims duplares cotinean-tur,hac eade ratione vel in his ipfis principes ordinemus,vt primg quadruplaris prsfe<S:us in dextro ponatur,& virtute csteris fit preftantior.Quarts lj;uu teneat cornu SC virtute fecundus habeatur.Tertig in dextro coftituatur,et virtute fit tertius. Secundg m l^uo locetur quartus,virtutis ratione.Hanc eandem proportionem fiue comparationem vel in maioribus prafe&uris feruabimus.
- p.249 - vue 257/288
- - m
  - AELIANI
  - Vhnhnx i3armti,puf.i.Vuf. ii/, armti,phjijMMij,drmti,pr*fMij.Vr£f,ij3 drmtijbaknx .ij.
  - Odddddddddd o*dddddddddd Odddddddddd ^dddddddddd £ | dddddddddd Odddddddddd odddddddddd ^dddddddddd 3
  - Odddddddddd Odddddddddd § dddddddddd ^dddddddddd g.4
  - edddddddddd' e dddddddddd Odddddddddd £ dddddddddd g
  - 3 ‘ s ? §
  - Velites. ^
  - 3
  - OOOOOOOOOO OOOOOOOOOO C^-OO oooocooo oooooooooo
  - .
  - 6J
  - OOOOOOOOOO OOOOOOOOOO 2 OOOOOOOOOO oooooooooo
  - Equites.
  - yyyyyyyyyy yyyyyyyyyy yyyyyyyyyy yyyyyyyyyy
  - TVJ Vnc de interuallis quibus armati inter fe diftent tu in longum tum in al- . L ' tum agemus.Differentia triplexeft interualli. Na homo ordinatus cubi*, ta quatuor occupat.Denfatus duo.Conftipatus vnum . Eefatio igitur eft cum ex laxioribus ardiora reddimus interuallatatq; ita per aftitem fubftitemcp corpus phalangis colligimus, St militem vmuerfum facimus tum in longum tum in latum addudiorem,verum ita vt recipere poffit immutationem. Coftipatio eft quoties phalanx per aftitem ac fubftitem ardius fefe colligit, quam modo denfari retulimus,adeo vt ob frequentiam militis nulla vel dextrorfus vel fini ftrorfus poffit fieri declinatio.Denfatur,cum phalangem duci in hoftes placet imperatori.Conftipatur,ciim hofti aggredienti refiftendum in robore eft.Cum itaque fronte phalangis decuriones M xxiiii compleant,ii certe ordinati,cubita ilii mil.xcvi longitudinis occupabunt,hoc eft,ftadia x,& cubita xcvi.Defa-ti ftadia quincg,cubita xlviii.Conftipati ftadia occupabunt ii,& femis,8t cubita xxiiii. Armabitur phalanx fcuto et hafta.Scutu optimum quod Macedoni cum,2meum , mediocriter cauum,ad odo dodrantum magnitudinem . Hafta nulla cubitis odo breuior,logiffima,qu^eatenus fumi poteft, quatenus tenere miles vti facile valeat.Decuriones vtpote duces decuriarum phalangis,opti mos effe omnino couenit,ita vt 3C ftatura 8C viribus corporis pranftantiores canteris fint,& rei militaris peritiores.Hoc enim iugum phalagem cotinet vniuer-fam,5f in vfu prscipuum eft . Vt enim gladius pondere fui ferri poftenoris SC mole,aciem efficaciorem praftat, idem m phalange exiftimandum effe,vt pro acie ac oris cuiufdam robore ipfe fit ordo decurionum.Pondus autem 8t mole & magnitudinis aaditamentumafferatcoftitutain tergo militum multitudo. Curandum quoad fieri poteft,vt etiam iugum fecudum milite conftet idoneo, Nam eius quoque ordinis ifta in frontem prominet,8>C adiunda priori vtilis ex propinquo eft,8S vel defiderato vel fauciato decurionej fecudus fe in parte priore
- p.250 - vue 258/288
- - DE INSTRVENDIS 'ACIEBVS, m
  - re coftituens,ordinis incolumitate feruabit. Tertium item iugu 8t quartum SC reliqua aeincepspro virtute inftituemus,vt qui deterior fit,iis fubinde pofteri-or collocetur. Macedonica phalanx inexpugnalilis et intoleranda hoftibus ha M4cejon-bita eft genere fuo inftru flionis & ordinis . Miles enim armatus vel in duobus i? phdix. cubitis flat quoties denfari imminens przliu poftulat.Sanflie longitudo ad cu smffk&u bita xiiii, quorum duo manus auferunt,reliqua xii.prominent.Itaq* fit vt fecu ccdor,l£* di fuas fariflas fuper armatos iugi prioris prominetes, ad dece cubita habeant! tertii ad 06I0,quarti ad fex,qnti ad quatuor,fexti ad duo , Ab his nulla ite fa-riffa primum fuperat iugum. Quod cum per fingulos iugi primi fariffs quinque aut fex promineantjfpeciesformidolofacxiftatconfentaneu eft.Miles item firmis ac robuflus conflat quinque fexqj fariflis obfeptus, & tot tantisque fui tus innixusqj facultatibus commilitonum. Quin etiam qui poft fextum pofiti fint iugum,& fi minus fariflis agunt,tamen pondere fui corporis prominentes, augent vires totiusphalangis & facultatem,nec fugiendi vllam ducibus & prg fimbus relinquunt occafioneni,nonnulli haftam pofteriorismilitis longiorem quam prioris fumi idcirco voluerunt,vt etia qui in tertio et quarto iugo locati eflent,fpiculis fuis pari fronte hofte poflent excipere.Tergidux fuperordina Tergidux rius Angulorum ordinu prudens peritusqj efle debet,qui prouideat St procuret quemamodum milites ordinis totius verfent inter fefeatque iugent:^ recede-”™^ tes vel metu,vel aliqua alia caufa,prohibeat,& reftitui cogat m ordinem:atque etiam cum conftipadum fit, compellat militem,cogatq?, fi vfus exigit,in ardu quam maxime adduci. Ita enim fit vt vires & robur phalanx accipiat. Quas ob res non modo in fronte, verum etiam in tergo legionis principem & ducem aliquem flatui neceflarium ducimus. Hac de decuriatione armatorum phala-gis dixifle fufificiat.Nunc de velite. Inftruet Imperator fuum velitem pro para tu ex confilio hoftium,modd in fronte,modo in dextra,mt>dd fhlgua,nonnun quam etiam in tergo,videlicet quemdamodum res vfuscg exigit. Nos exempli gratia fic inftruimus.
  - r^%Ecurias quoqj in ordine velitum ftatuemusM xxiiii,videlicet totide quot **—'phalanx continet armatorum : vt fub prima armatorum decuria, prima * velitum ordinetur, &£ fub fecundam fecunda,& deinceps fub lingulis lingula* conftituantur,non tamen ex xvi hominibus has inftituemus,fed ex viii, ita vt M xxiiii decuria: compleant hominum viii mil.cxcii.Nomina eorum & ordines ita accipe,Quatuor decurias velitu Iyftafin,id eft,coftitutionc vocamus,ho minu xxxii.Duas coflitutionespentecontarchia, femiceturia dixerim,homi-nulxiiii.Duas femiceturias,centuriahominu cxxxviii .Inefle fingulis centuri is debet fuperordinarii quin qj,Signifer,TergiduXjTubicc,Mimfter,Prarco.pu ^eror&» as centurias pfilagiam a ducentis velitibus,quali velitariam,vel expeditaria no mrij, minamus, hominum cclxvi. Duas velitarias xenagiam a mercenario milite, velut mercenariam dicimus, hominum d xii. Duas mercenarias fyftema,tan quam conftitutoriam appellamus, hominum M xxiiii. Duas conftitutorias epixenagiam ceu admercenariam,hominum ii mil.xlviii.Duas admercenarias fiiphosjhominum iiii mil.xcvi. Duo ftiphi epitagma,velut additam legione,
- p.251 - vue 259/288
- - 4*1
  - A E L I A N V S,
  - decuriarum M xxiiii,hominum viii mil.cxcii. Tn his quoque fuperordinarios viii inefle folitum eft,quoru liii Fpixenagi,hoc eft,ducesfiueprincipes admer-cenarix illius habentur,reliqui Syftematarchae praficiunt principes feu prstfc. di eius quam coftitutonam interpretamur Jaculatores fagittarii, et omnes qui aliquo teli genere vtantur,vtiles ad eam rem effeconftat,vt praelium exordian tur,hoftem prouocent,feriant,faucient eminus,et profternant.Fundant aciem, repellant equite, cogat aduerfarium procurfantem loco cedere,explorent,per-luftrent qux loca fufpe&a,locent infidias:hi denique Si primum certamefub-eunt, Si vna cum ceteris pugnant:et quanquam ceteri defierunt,ipfi perfeue-rant in dimicatione:omnino genus hoc militum cum operam prgftet celeriore agat® eminus,multa efficere poteft Si praeclara.
  - De AcieFqueftri.
  - p Quitum acies autores fuperiores, aut quadratas,aut parte altera logiores, X-^aut Rhombi cunei ve gerentes fpeciem, tradidere. Sed nemo fua fere fatis expreffit fentetiam . Quamobrem nos defcriptione etiam figurarum , formas explicabimus acierum ipfas,quo poffint facilius percipi. Aciebus ad Rhobi fi. militudine formatis Theffalos primos vfos comperimus, qui plurimum equi tatu valuerunt, Iafone(vt ferunt)autore generis huius aciei, vtpote ad omnes vfus accommodatioris-.equites enim coftituti in hac forma,verterefefein que-uis profpeffum poffimt,minime<j vel a tergo vel a latere capietur. Qiiippe cu prxftantiores Rhombi latera teneat, Si principes angulos regant.Stat enim in priore angulo turmaripfius prgferius ,in dextro autem 8i finiftro qui cuftodes vocantur lateris,ftatuuntur,In reliquo vero angulo ducem feu du&orem tergi locari folitum eft.
  - Rhombus.
  - P A AAA AAAAA AAAAAAA AAAAAAAAA CAAAAAAAAAAAC AAAAAAAAA AAAAAAA AAAAA AAA
  - ev
  - a
  - e*
  - o
  - I*
  - rC
  - £
  - &
  - «•
  - o
  - £
  - Tergidux q
  - /
  - Vneatis Scythae vtuntur Si Thraces.Quinetiam Macedones vli funt fua-Vadente Rege Philippo. Efficacius enim genus id arbitratum eft,quam quadratum : ob eam fci licet rem, quod fuos pri ncipes circumpofitos habeat, Si
  - fronte
- p.252 - vue 260/288
- - DE INSTRVENDIS ACIEBVS
  - fronte exigua confiet, 8C equitandi vfum per quodlibet intemallum facilem prubeat regreflum & progreffum celeriorem. Quippe quod minus difficiles illos circuitus habeat,quos quadrat* acies fomuntur .Quadratis aciebus Per-f* & Siculi ac pleriqj Gr*corum vfi funt, exiftimantes & ad compofitionem & ad equitantium coitionem accommodatius: SC omnino hoc difciplin* genus feruare multis in rebus pr*ftantius.Nam & inftrudio quonia per verfus ac iu-ga ordinetur,occurrit facilior, SC principes in hoc vnoformadi genere hoftem vniuerfi aggrediuntur.
  - P talanx Curuata.
  - y
  - yyy yyyyy yyyyyyy yyyyyyyyy 'yyy yyyyy yyy yyy yyyyyyyyyy yyyyyyyyyyyyyyy
  - Optim* inter quadratas habentur qu* duplici tam in longum q in altum ,nu mero conftent.ExempIi gratia,viii in longum,qnatuor in altum, aut x in longum^ in altum,qu* numero parte altera longiores confiftut: figura autem feii forma quadrae inftituuntur . Etenim longitudo equi a capite ad caudam ref-pedu fu* latitudinis plures eos habere debet qui per iuga ordinetur, q eos qui in verfus fe porrigant.Nonnulli triplice effe longitudinis numerum ad altitu dinis ^bantjfcilicet ita arbitrantes fore,vt quadra forma efficiatur .Triplicem enim ^ppemodu longitudine habere ad fuoru armorum latitudinem videmus. Quapropter cum noue in fronte ftatuant,tres in latu componunt. Haud enim fieri poteftjVt equitu multitudo pofterioru eandem pr*ftet vtilitatem,quam in pedeftribus copiis,vbifcilicet pone renitentes , primore continet altitudinem. Equitum nanqj omnium numerus corpus pondusqj vnum confiftit .Itaqj fit vt fi pofteriores prioribns iundi renitantur, nihirfuo impulfu ^ficiant .Immo vna cum aliis labantur, SC pturbatis ordinibus grauius fuo errore quam virtute hoftiun verfentur neceffe fit.Qjiamobrem ita euenit,vt quoties equeftris lon gitudinis numerus *que SC altitudinisconftet,numerusipfe quadratus fit. For ma autem altitudinis parte altera longior. Aft quoties turm* forma quadrata eft,econtrario euenit, vt equitum numerus parte altera longiorexiftat.
  - Y
  - QUdduU
  - acies*
- p.253 - vue 261/288
- - k&utm
  - AELI AN VS
  - Phalanx Quadrata^
  - AAAAAAAAAA
  - AAAAAAAAAA
  - AAAAAAAAAA
  - AAAAAAAAAA
  - AAAAAAAAAA
  - RHombi formam omnium maxime neceflariam veniflein vfum creditur,eo quod prg cazteris omnibus conftituto prarfe&o turma?, equites qui in lateribus ordinantur,non equo luo illi praefe&o iugent, fed ita fubiiciantur,vt eoru capita iuxta armos equi prafedK apponantur Jnteruallisq? inter fefeiuftis equi tes tum dextri, tum leui,tum etiam pofteriores difcernantur,nefrequentia turbet ordinem, cum equi immitiores in proximos fibi equos conuerfi calcitret,8C militibusvulnera infligant. Autoresautem huiusgenerisautita difponunt,vt equites &L verfent SC iugent:aut ita vt verfent quidem,fed non iugent: aut ita vt juget,fed non verfent.Quae flngula quemadmodu fe habeant dicam.Qui Rho-bos fimul & verfare 81 iugare voluerunt, medium 8C maximum iugum turms,’ numero impari ftatuut: vt xi,aut xiii,aut xv,cui ex parte vtraqj,priore,inquam, pofterioreqj adiungutbinario primis illis paucioresrverbi gratia, fi maximum illud iugum equitibus confiet xv, addita iuga vtrinq? denis aut ternis componunt^ qua: item poftha:cvtrinqj adiungunt,denisfingulis^conficiunt, atqj ita binario fubinde pauciores adiiciunt, dum finguli relinquantur , totacg turma equitibus confuraetur cxiii.
  - Rhombus qui verfat & iugat.
  - A
  - AAA AAAAA AAAAAAA AAAAAAAAA AAAAAAAAAAA AAAAAAAAAAAAA AAAAAAAAAAAAAAA AAAAAAAAAAAAA AAAAAAAAAAA AAAAAAAAA AAAAAAA AAAAA AAA A
  - *0 Hombum dimidiatum 8C iam transformatum in triquetrum, cuneum feu •L^roftru vocamus. Quapropter cunei quoqj forma perinde explicata iam eft: quod aciei genus cum fuum medium exiens in acutum habeat 8C motum facile quorfum velit fortiatur,expedite admodum vel f molem pofteriorem fua cum fronte circumagit,& celeriter poteft immutari. Cuneus
- p.254 - vue 262/288
- - DE INSTR VENDIS ACIEBVS
  - Cuneus qui verfat & iugat vel roftrum
  - X
  - XXX XXXXX XXXXXXX X X X X X X X.X X
  - xxxxxxxxxxx
  - ALii itainftruxere, vt equites qui rhombum conficerent, neque verfarent neq* iugarent.Ita enim & conuerfiones & tranfitiones equitum pofte faci-liusfieri exiftimarunt,cum non ante,non pone, non a latere quicquam impedi-ret.Statuunt primum prifedum turma:, mox ad eius vtrunque latus adiungut fingulos loco fubmiffiore, vt quod didum iam eft, capita iundorum equorum iuxta armospratpofitiequi ordinentur.Et primus ordo qui duo latera rhombi contineat numero impari,xi equitibus c5ftet,pra:fedo medio conftituto,quinis autem in vtranq? partem fuppofitis.Deindefiugi principem poft turma: totius , prafedum collocant. Tum in eius partem vtramqj fimili ratione quaternos fbbiiciunt,vt totus fecundi ordinis numerus nouenarius fit binario minor prio re: & quafi duoaquidiftantia latera duobus illis rhombi lateribus primis con-
  - n* Tl /T . _C____..____* _ J _* ‘Rk/vmAfit flui uertum
  - *
  - ftituantur. Moxtertiu feptenario deferi bunt, atque ita fubinde binario diminu-entesjin vnum vfquedeueniunt. Et haze turma equitibus coftat xxxvi. Hoc gene re Polybius vtitur, fed numero hominu lxiiii forma litera: * deorfu inuerfaeX.
  - C Vnt qua: ex verfantibus quide, fed no ^praeterea ex iugatibus confient,qua: ad hunc modum conftituuntur. Verfuali-
  - Bbombus qui neque uerfat neque iugut.
  - Mo.-1-
  - a/* ^^
  - \r 'i vx.
  - Krr^
  - X .
  - quot equitibusinftituto,quorum primus prafedusfit turmae,vltimus autem tergi-dudor, in eius latus vtrumqj verfus alios numero hominu vnitate minores diipo* nens, qua eques perinterieda interualla difiat ab equite.Quod fi in primo decem fint equites,vterqj appofitusnouenis conftabit,& tertii odonis,atque itanume rus fubinde decrefcet,dum in vnum deueniat: fic enim fieri poteft, vt eqtes inter fe verfent quidem, fed non iugent.Vtilegenus quoque id difponendi eft ad declinationes,quas agi in vtrumlibetlatusfolitum eft.
  - t>
  - Y ii
- p.255 - vue 263/288
- - vfa AELIANVS
  - Vocatur au te qug ad dextra fit in hafta declinatio , qux aute ad lena in habena»
  - Turma ex verfantibu^
  - Praefe&us.
  - vvktj>\
  - V^hW
  - ^’v-VW v v
  - v. v
  - Rhombus verfans non iugans.
  - XCV1.
  - AT fi turma ex iugantibus quide, £ed non cx verfanti bus confifterc debeat, in hunc modum difpones, medium 8C maximum iugum numero con ftitues impari. Cartera autem fubinde per media interualla adiunges, quemadmodum in fuperiore turma propofui ,atqj ita efficietur,vt turma cx iuga-tibus tantum confiftat.
  - TergiduSor,
  - Turma ex
  - i
  - AA A A A AAAA A A A A A AAAAAA AAAAAAA A A AAAA A AAAA AAAA AAA AA A
  - iugantibus
  - TVrmas vario modo vt etiam leue armaturam ftatuimus:aut enim ante phalangem,aut in Iatere,autpoft).euem armaturanr.fed nos defcnbendi cxepli gratiapoft ieue locauimus.Et prima equitibus confiet lxiiii, cuius primum iugum equites compleant xv,fecundum xiii,tertium xi, & reliqua fubinde binario vfque in vnum dccrefcant.Signum is feret qui in fecundo iugo a leua princi pi iugi aftat.Omnes turmae numero Ixiiii ftatuetur,equites iiii miliaf cxvi.Duas turma: Epilarchiam,hoc eft , turmam duplare confti tu ut,equitu cxxviii.Dus duplares Tarentinam reddunt, cquitu cclvi.Dux Tarentinxmagifteriu,equitum dxii.Duo magifteria Ephipparchia duplare magifieriu , equitu Mxxiiii. Duplicatum duplare magifterium telos,equitii iimil.xlviii. Duplicatum telos epitagma,id eft,fummam ordinis fiue agminis facit,equitum iiii mil.xcvi.Explicatae iam funt variae fententis veterum,quemadmodum turmae inftruantur fed quonia in his magna differentia effe coftat,no fine deleffu vti debemus,ied quotidianis exercitiis fspius cxperiri genera inftruedi fingula. Itaqj fecure in
  - praeliis
- p.256 - vue 264/288
- - DE INSTR VENDIS ACIEBVS.
  - l?-
  - enim
  - jant,
  - :reac-
  - praliisquodfaciliuscommodmf^probetur^dmittereofficiueft. Quidu.
  - ilultius quam cum minimis de rebus homines diligenter inquirant, ambige perfcrutentur,de his tam amplis,tam necefiariis non antepericulum facere .... curatiflime velint,quam certamina fubeant.Qpod tamen genus turma proba-ueris,id licet & augere numero hominum,& minuere.
  - T^V curruum & elephantorum inftitutione quanquam vfus eorum rarus eft, J—^tamen dodrinagratia plenioris,exponam nomina,quibusautores fuperi-ores vfos coperio . Duos currus zygarchia,id eft,parile vocat.Duas pariles co-iugationem.Duasconiugationesepifyzygarchiam,duplarem con rugationem. Duas duplares,harmatarchiam,currulem. Duplicatam currulem,cornu .Dupli
  - catum cornu,phalangem.Pluribus vti phalangibus curruum licet, vocabulis iifdem qua: modo expofui .Curribus autem ipfis aut expeditis, aut falcatis vfos comperimus.In ordine elephantoru quivni praeftelephanto,zoarchusab ani malis prafedura vocatus eftiqui duobus imperat,Therarchus a fera,quali fera-rius,& conftitutio talis Therarchia,feraria.Qui quatuor dominatur,epitherar chus,duplaris ferarius:& hac conftitutio epitherarchia,duplarisferaria. Qui, odoprafeduseft,ilatcha, hoc eft, turma princeps, &l conftitutio ifta ilarchia turmg prafedura. Qui fexdecim praeft,elephatarcha , id eft,elephantoru pra-fedus: 3c conftitutioelephantarchia,prafedura elephantorum:qui triginta du obus imperat,ceratarcha,id eft,cornu prafedus:& conftitutio, ceratatchia,cor-nu prafedura. Quod autem ex lxiiii confiat, id phalangem vocamus elephantorum,cuius prafedusfElephantarchavocatuseft.
  - f~^ Enera perfedarum copiarum,& nomina conftitutionum & ordinum exer citusomnia in hunc modum notata animaduertimus,vccabula de catero qug in praceptisverfanturexplicaiTe vtileeft:vciam pride milites quid quodqj fignificet certiores,facile qua per aciemimperantur, intelligerepoflint & facere.Eft quod declinatio appelletur,cuius duplex eft genustaut enim in hafta,aut in fcutum.Immutationem item dicimus,& conuerfionem,&reuerfionem, in flexionem.Ad hac verfare,iugare,reddere in arredu,euoluer e,duplicare .Addo indudionem,dextramdedudionem,leuamdedudionem.Phalangemtranf uerfam,phalangem arredam,phalangem obliquam .Intercalationem, prapofi-tionem,impofitionem,fuppofitionem,poftpofitionem,appofitione.Quidquod-libet eorum fignificet breuiter exponam.Nec ignoro non apud omnes autores pracepta eifdem efle nominibus tradita. Declinatio eft motio militum Angulorum cum vel in haftam,hoc eft,dextrorfum fele couertunt,vel in fcutum,hoc eft,fmiftrorfum.Quod commode agitur,quoties hoftes exiftunta latere cornu, vtiq? fuperandi aut aduerfi itineris gratia,aut ob aliquem vfum alium,quemad modum fingulisin rebus oftendam . Duplicata autem declinatio partem ver-fus eandem,ora militisin hoftilem a tergo conatum transfert.Qiiares Immutz tio dicitur,& vel in haftam,vel in fcutum fieri folita eft.
  - vhtUa»
  - gircbt*
  - Declinatio.
  - Declinatio
  - in fcut» er in haftam.
  - Y iii
- p.257 - vue 265/288
- - i5s AELIANVS
  - d d Prima ftatio ante declinationem.
  - nz cr Prima declinatio,
  - p p Secundadcclinatioqug&Immutatiodicitur.
  - T^Ifcrimen duplex notatur immutationis: aut enim ab hoftibus, aut in ho--*—^ftes immutantur.Quamobre immutationem ita definiunt,vt priorisafpe-dus tranflatio fit in afpedum pofteriorem,hoc eft,tergi aut econtrario .Immutatio igitur ab hofte,bis in hafta milite declinate efficitur.In hoftem autem,bis declinante in fcutum fieri affolet.Conuerfio eft cum denfatis copiis per aftitem fubftitemqj totum phalangis corpus tanquam hominem vnum vel in haftam vertimus vel in fcutum,ita vt circa primu decurionem velut centrum omnes circumagantur,atq$ita locum priorem immutent, vt afpedum dextrum accipi ant,fingulis fubftitibus 8C aftitibus loca feruantibus,fuo hoc modo.
  - Difcrimen.
  - Prima ftatio aciei, ddddddd ddddddd ddddddd
  - 0.0.0,
  - Q.Q.Q.
  - d d d d d d d d d d d d d d d d d d
  - Keuerjto T? Euerfio eft conuerfionis reftitutio in eundem locum ,quem ante copis de anafirophe fainftrudioncobtinebant, quam conuerfiofieret.Inflexioeft militum g
  - inflexio duabus conuerfionibus motio, ita vt locum accipiant pofteriorem.
  - 'TST* • ddddddddvvM
  - - -J ^ AHAA * I
  - dddddddd v \r \r
  - dddddddd oi dddddddd USU
  - 'bOTo o o"D
  - dddddddd
  - dddddddd
  - dddddddd^^-o
  - TP\ Eflexio eft militum ex tribus conuerfionibus motio,ita vt fi ad haftam aga -1—/tur,tranfeant in leuum afpeaum:fi ad fcutum in dextrum.
- p.258 - vue 266/288
- - DE INSTRVENDIS ACIEBVS.
  - Prima conuerfio in fcutum. hs na
  - .umg»dje tunnsj jip h3 ns na -paa 3nB pyeq ui aanj ns na ne -iuiij oijjanuoD mwsjl ns ,-d na
  - T3T3T3
  - PPPPPPllldddd Primaftatio.
  - P P P P P P 1 11 <* d d d
  - PPPPPPmdddd IT jf5 8* nP ^ ^ Conuerfioin haftam
  - a P-o-cu .npadjBtujxapjippaaSnb ? e- SP «* P- p- o- njnDj ui oyaanuoD
  - UErfare,eft fingulos fiia in decuria e diredo decurioni & tcrgidudon cofta vcrftn,
  - re aequa inter fefeconferuantes interualla.Iugare,eft fingulos fua in decuri a e diredo fuo aftiti ftare, feruantes fimili modo interualla. luganr ergo prxfe- te do prima decunx omnes decuriarum prgfedi.Subftiti vero primi prgfedifub ftitcs exterorum omnium principum, ac deinceps ad hunc modum . Reddere reddere in in arredum,eft militis ora ad primum afpedum reftitutere .Verbi gratia,fi mi* «rrcaum-1 es aduerfus hoftes conftitutus imperetur declinare in haftam,deinde prxcipia-turin arredum reftitui, rurfus in hoftem conuerti,aduerfumc]3 ftare oportebit. Euolutionum duo funt genera,alteru per decurias,alterum per iuga. Vtruqj in tres digeriturfpecies,Macedonicam,Laconicam, Choreum,qux 8t Perfica SC Cretenus nominatur.Macedonica eft,qux primorem phalangis locum comma tat,&frontein terguafpeduqj pofterioretraducit. Laconica eft,quxloeupha langis pofteriorem comutat:8£ pari ratione relido primore afpedu fumit pofte-norem,tergumcg efficit fronte. Perfica illa quam & Cretenfem SC Choreu diximus nuncupari,locum eundem feruat phalangis,militibus fingulis commutati bus fua loca,ita vt prxfedus decurix loeu tergidudoris accipiat,St tergidudor vicem prxftet decurionis,fronsqj ex tergo afpeduipofteriori reddatur* Euolu-tiones per iuga fieri folent,quotics cornua transferri ad intercifafiue {eduras,
  - & intercifa ad cornua melius eft,vt medix copiaru partes corroborentur:& aut dextrx p leuas,aut leux per dextras reddatur validiores.Qiii ne per maiores ex ercitus partesfaciat euolutiones,cauent,hofte propinquo, per minores ordines easfecuriusfaciut .Quemadmodu auteeuolui oporteat,dica. Euolutioper ver fu,qux nome a Macedone accipit, fieri folet,cum decurio loeu immutat,&T poft pofiti omnes couerfi de hafta fequutur,interuallisqj iifde feruatis,& cofiftut per ordine. Genus Laconicu agitur,cum decurio immutatus de hafta vniuerfa decuria transfert,& locum fibi parem aliu accipit,& reliqui omnes fedantes redo feconftituuntordine 8C aptat, aut cum tergidudor immutatur.Primus autem iubfiftens conuerfus de hafta ante tergidudorem fe collocat, cgteriqjomnes fe* dantes,alter fefe prx altero ponit,donec prxfedus decurix primus cofti tuatur.
  - Choreus
- p.259 - vue 267/288
- - 260
  - AE L I AN VS
  - Choreus ita fit,vt decurio de hafta mutatus decuria antecedat,8£ exteri orri nes fequantur,dum ipfe pr^fedus locum tergidudoris accipiat, &tergidudor praefedi.Ita per decurias euolui folitum eft . Qiio eodem more per iuga quoq$ euoluimus,quoties per ordinem euoluedum fit,vt quilibet ordo aut locum fer-uans eunde euoluat,ac dextrorfum finiftrorfumve tranfeat.Nihilo enim fecus quam modo retulimus agi oportebit.Duplicandi duo funt genera: Aut enim per iuga,aut per altum duplicamus.Vtrunqj vel numero fit,vel loco.Numero duplicabitur longitudo,fi qux Mxxiiii militibus confiat,MM xlviii reddatur, infertis ex fubftidbus altitudinis in militum interualla eodem quem logitudo occupat loco:q uod facimus quoties denfare longitudine placet. At vbi refti-tuere placuit,euoluere fua inlocaiubemuseos quos inferuimuslogitudini.Sed funt qui genus hoc duplicandi improbent,prxfertim hofte propinquo,expedi-tasq? copias ateg etiam equites cornibus iungi,itaqj fpeciem dari duplicationis fiue duplicandi acceflione cenfeant.Duplicanda eft longitudo, quoties aut fu-perare cornu hoftium volumus,aut ne noftrum fupetur,cauemus. Altitudinem duplicare folemus,vel addita fecunda decuria primae,ita vt fecundae praefedus pone primxpraefedum proximus collocetur,fecudus fecunda,quartus primae c5ftituatur,& tertius fecudae,fextus primae ordineturrac deinceps ad hunc modum,vt tota fecunda decuria primx inferatur,St quarta fimili ratione in tertiam:^ omnes numero pares decuria* in impares,vel his eifdem ducuriis paribus pereuolutionem adiundis tergo imparium .Aut igitur ita duplicanda eft altitudo,aut numero eodem feruato.milites fefe logius porrigent,quatenus fuae ver fum & fpacium altitudinis duplicent-.cum autem reftitui oportuerit,aut inter-iedos aaiundosve tergo milites illos in fuas decurias reuocabimus, aut fpacia coartabimus quaeqj interuallo auximus laxiore.
  - TRanfuerfa eft phalanx,quae longitudine multo produdiore confiat quam altitudine. A rreda eft,quae per cornu progreditur,longe produdiore altitu eline conflans quam longitudine, omninoq? plus logitudims quam altitudinis habeat:oblongum id confueuimus nominare. Arredum veroediredo, quod plus altitudinis q longitudinis habeat-.quocirca phalangem quoque interpreta ri licet his eifde nominibus . Obliqua eft,quae alterum cornu quod libuerit pro pinquum obiiciens hoftibus,eoqj decertans,alterum femotius teneat manes aggrediendi oportunitatem.Intercalatioeft,cum interuallispraepofiti militis inferimus per diredu aliquos ex his quos poftponi placuerat .Praepofitio eft, cum vel ex vtra«jp>arte aciei,vel ex altera tantum fronti proponimusaliquosratio-ne auxlii.ImpofitioeftjCum leuem armaturam interuallis alternatim phalangis totiusinferimus.Ptfftpofitiofeufubie&ioeft, cum leuem armaturam phalangi incuruxpoftponimuSjitavtformaomniucopiarum portae triplicis fpeciem praeferat.
  - Equitur vt quemadmodum ordines conuerti exfuolocofuaeq? inftrudioni reftitui debent,doceamus . Cum itaq? ordines conuerti in haftam aifuefcere volumus,praecipitur decuriam dextri extremi quiefcere:caeteras omnes per fin gulas declinare in haftam,dextrorfuq? procedere,tum reddere in arredum :de-
  - inde
- p.260 - vue 268/288
- - DE INSTRVENDIS ACIEBVS 2«
  - inde iuga pofteriora colligere,atqj ita denfato milite conuerti in haftam . Quo fasSo fi reftitui fuum in locum placuerit,iubebimur immutari ad fcutu,hoc eft quemqjin locum vrgere auerfum,tum ordme totureuem, hoc eft,quemadmo! dum milite obdenfato conuerfus fpedauit dextrorfum, ita totu transferri in lo cum vnde conuerti inceperat.Mox decuriones quiefcant,reliqui procedant per iuga.Deinde immutentur vt vergant quorfum principio fpedabant,tum decu ria dextri extremi quicfcat. Hirc enim fuu lam obtinet locum,tehquaE omnes ad fcutum deciment)&procedentes reftituantur. Ad poftremum furium pne-cipitur.Itacgfuum qu% recipit locum & feruat. At fi conuertere ordinem ad fcutu velimus, praxipitur decuriam leui extremi quiefcereihizcenim fua lam habet politione reliquos omnes declinare in fcutum,fimftrorfumqj procedere, tum reddere in arredum-.Deinde iuga pofteriora colligere,mox ad fcutum co uerti,vt iam adu fit quod voluerimus,hinc fi reftituereplacet, non fecus quam illos in haftam conuerfos reftituemusiquippe qui rurfus quemqj in haftam immutari praxipiamus,deinde ordinem reuerti?mox decuriones quiefcere,& reli quos ornes procedere per iuga,tum immutari, poftmodu decuria leui extremi quiefcere,vtpote fuum iam locum obtinente-.reliquas declinantes in hafta procedere dum iufta recipiant interuallaiad poftremum reddere in arrectu,atq? ita omnes fuum locum recipient.Si auteinfledere adhaftam placuerit,duas fimul conuerfiones ordinisfaciemus.Itaq} efficietur,vt decuriones a profpedu aduer foin auerfum per ordinis immutationem trafeant. At cum reftituere volumus, pracipitur item ad hafta infledere, hoc eft, duas item conuerfiones ibide ordinibus dare.Itaenim fit,vt eodem (pedent decuriones, quorfum principio cofti tuti fpedabant,antequam vlla inflexio fieret.Hatccu fecerimus,decuriones q-efcere pracipiemus,reliquos immutatos iuga relaxare pofteriora,tu rurfus mutari,S: ordinis poftrema .decuriam dextram quiefcere.Iam enim hatc fuu in locum reftituta eft,reliquos declinates in fcutum,procedere,8£ fuis interuallis.re-ftitui,mox reddere in arredum .Itaque ordines primum fuumqj locum recipi-ent.Sedili nfledere ad fcutum velimus,praeceptis vtemur contrariis hoc eft, bis infiedi in fcutum:quofado, reftitutionem agemus,quod ex his qua: modo ex-pofui apertum iam eft.Deflexio agitur,cum ordine ter partem verfus eande co-uertimusjhoc eft, aut in haftam,aut in fcutum: facit porro inflexio in haftam, vt militum ora transferantur a parte primore ad poftcriorem.Deflexio aute fa cit,vt i primore vel ad leuam deueniant vel ad dextratnam fi ad hafta defledi-tuiun leua trasfertunfi ad fcutum,in dextra.Si phalangem defari cornu verfus dextru placuerit,pracipiemus decuriam cornu dextri quiefcere,reliquas autcr» decimari in hafta ,atqj in dextram colligere, tum reddere in arredum, & iuga pofteriora colligere Cu aute reftituere libet,qefcere decuriones,reliquos immutari & iuga relaxare pofteriora.Deinde rurfus mutari mox decuriam cornu dextri quieicere.lam enim reftitutu in dextro eft; reliqui ad fcutum dechnatesfu os duces fequatur,& primis interuallis receptis reddat in arredu.Si aute cornu verfus fimftru denfari phalangem libuerit,praceptisecotrario vtemur.Media
  - item phalangem fi denfari placuerit, pracipiemus dextram duplare phalange r 0 declinare
- p.261 - vue 269/288
- - collabi fi* mul omnia poffunt
  - AE L I A N V S
  - declinare ad fcutum, feuam ad haftam,tum procedere mediamverfus phalangem,mox omnes reddere in arre&unyugacg pofteriora colligere. At fi phalange primis inftituere locis velimuqprgcipitur immutari, SC per, iuga procedere, excepto primo:tum omnes rurfusmutari, SC dextram duplarem phalange de. clinare in haftam, leuam autem in fcutunr.mox (edari fuos dudores,donec ad prima deueniatinterualla. Deinde reddere in arredu.Sed quoties immutatur, li per denfationem agitur,eredateneri fpicula omnia, ne impediant,conuenit. Iis eifdem exercitiis ac praeceptis leuis quoqj armatura inftituenda erudiendaqj eft .Sunt certe pnecepta haec Immutationu,Conuerfionum,Inflexionum,Euolu tionum,& Reftitutionu vtilia ad fubitos hoftium fuperuentus,quos vel a latere vel a fronte intulerint.Macedonicam euolutione Macedones inuenifieprodi tu eft.Laconicamad Lacedsmonios referunt autores, quo circaita nuncupari meruerunt.Philippu tamen qui Macedonu imperiu auxit,SC Grgcis apud che-roneam profligatis,Graeciae imperauit,ac eius filium Alexandru, qui breui Afi am in fuam ditionemredegit,Macedonica neglexifle euolutionem legimus,vt nifi fumma vtendi neceflitas cogeret,nunquam vterentur. Lacon icae vfu vtrun que aduerfarios deuicifTe ferunt.Datur enim Macedonicae vitio,quod hofte repente a tergo fuperueniete,non fine magna turbatione ageretur.Nam cum po-iteriores conuerterent fefe in locum priorem, SC rem haudquaquam fugae dif-fimilem facerent,hoftes audaciores reddebantur-.^ iam milites qui ita euoluif fent,deterrere ac pfequi poterat.Laconica certe e contrario agit. Vbi enim duces vna cum fequete milite verterut fefeobuios in hofte a tergo fuperueniente, terrore inferre nimiru poflunt SC turbatione.Sed afluefaciedg funt copiata pe-deftres,q equeftres,partim voce ,partim fignis.qug vifu peipi valeant,vtreapte ac oportune,qua quifq; exigat fuus,poflint expedire.Nonnulla e tia tuba prgei pi conuenit.Ita enim plenius omnia miniftrabuntur.Certiora funt ea quae voce indicantur,nifi quid fit impedimento. Sed tranquilliora quae fignis madentur, videlicet cum res nulla eft quae obftet atque obfcuret. Vox autem percipynter-dum non poteft,aut propter armorum fonitum, aut propter equorum tranfitu SC hinnitum, aut propter impedimentorum tumultum, SC totius multitudinis ftrepitum.Signa quoqj multis rationibus obliterari poflunt ac euanefcere,na SC craflitudine aeris,& puluere excito,& hymbre,& folisfplendore oppofito.Ad hxclocorum inaequalitate SC frequentia arborum .Adde quod interdum fieri non poteft,vt fignu ad vnumquenque vfum praeparemus, cum longe plura pof fmt occurrere , quam quibus afluefa&i fint milites.Nouis autem rebus quidna confueti figni afferatur.Non tamentconcidi ita poteft, vt praeceptum fimul SC vocis SC figni incertum fit.
  - De itineribus.
  - 1\T Vnc de itineribus dica,fi ante quot modis expediri folet iter, diffiniam.
  - ^ Itinerum aliud atre&a indu&io eft,aliud dedudio,aut dextra,aut leua:& aut fimplici,aut duplici latere,aut triplici, aut quadruplici agminis ^cedetur. Simplici,cu ex parte vna aduerfarium aggreflurufufpicamur:duplici,cu ex du abns:triplici,cu ex tribus: quadruplici,cum vndique. Vnde fit vt iter aut fim-
  - plici
- p.262 - vue 270/288
- - DE INSTRVENDIS ACIEBVS. j
  - plici phalange agatur,aut duplici,aut triplici, aut quadruplici. Arreda indu-(ftioeft, cum ordo ordinem fequitur .Verbi gratia,quumvelxenagiapra:ceden te reliqua? fequuntur xenagia?, vel quadruplarem decuriam reliqua ordinatim {edatur.Itemjju a? agitur per cornu altitu dine longe pdudiore <| longitudine; nec pluribus f duabus decuriis,homimbus denis compofitis ,coftet ordo.Huic opponitur genus aciei quod Coelembolum, quali roftrum cauum nominamus: quod ita inftruitur,vt duplicata phalangis pra?cedetia cornua inter fe diftent, fequetia iungantur,ad formam literae v, ficut deferiptio oftendit. Qua: vt primos difiedos,ita iudos inter fe habet vltimos.Cum enim arreda illa indudio medium aduderfariorum petat, habet id cauum roftrum in promptu, vt foluta coniundioneextremorum impetum copiarum primarum fruftretur,laterac£ in uadat arreda mdudion is inimici .Quin etiam triplex phalanx oblici huic eidem generi ita poteft, vt vna alterius cornu impugnet, fecuda reliquum cornu aggrediatur,media & tertia impetum maneat & conflidum.
  - Arreda indudio PPPP
  - PPPP *
  - PPPP
  - PPPP
  - PPPP
  - PPPP
  - O-O- TJ *"d'
  - 0-0- 'd -d
  - 0-0- T*
  - 0-0- 'd *"d
  - 0-0* "O "d 0-0- *d 'Tt
  - PP
  - P P P P P P
  - pppppp
  - PP PPPP PPPPPP PPPPPP *
  - PP PP
  - 0-0- «d *d
  - O- P-o- o* 0-0-
  - -o -d •d "d -d d
  - 0- 0- *d *d 0-0- 'd
  - DEdudio eft,cum phalanx fuos duces,hoc eft,decuriones aut parte dextera habet deducentes,qug dextra dedudio dicitur:aut leua,qug dedudio leua nuncupatur: non item per decuriam, fed per iuga ambulans, cornu pra?pofito SC latere inftruda,aut duplici,aut triplici,aut etiam quadruplici,prout hoftem exiftimet aggreflurum.Sed quali vtra<£ phalangisparsfuolatereconflidum in eat primum,i ta delcribatur,vt longitudin‘em triplicem quam altitudinem habe at .Frons enim x,altitudo tribus conftat hominibus.Quamobre miles non tantum ex diredo, venim etiam ex latere aggrelTus, conflidum tum excipere tum inferre, nimirum per exercitationem debet condifeere.
- p.263 - vue 271/288
- - i54
  - AELI AN VS
  - Arrefla dedu&io leua ddd ddd F ddd
  - r d d d o d d d n ddd s ddd
  - ddd
  - ddd
  - ddd
  - Arre&a dedu&io dextra
  - ddd ddd ddd F
  - ddd r ddd o d d d n ddd $ ddd ddd ddd
  - Amphippi.
  - PHalanx qua antiflomus a duplici frontis feu oris obie&u, quafl occeps vocata eft,ita inftruitur,vt medii tergis inter fefe oppofitis conflet, extremi au tem confligat cum aduerfariis.Perutilis hac pedeftribus copiis eft,cum aduer-fus largam hoftium equeftrem copiam dimicant: melius enim refiftunt circum uentioni multiplici equitum inuafioni. Valet hoc inftruendi genus potifli-mum contra barbaros,qui loca Hiftro amni vicina incolunt: quos amphippos cognominant, a mutatione equorum:ex aliis enim equis in alios tranfilire con-fueuerunt.Equeftres,qua opponuntur copis,forma conflantes quadrata,in ordines duos parte altera longiores ,pro vfus neceffitate diuifafunt, vt totidem membris phalangis peditum bipartita obiiciantur.
  - Phalanx Occeps.
  - UA AU
  - tn 1-3 AU na rn -a 0 q Cu O- O-i £ AAA • 0 *
  - c n AAA H3 'TJ o o UA
  - >-t M • AU H3 T3 -o o P-» o O- o- o AU tu <3S
  - fco . *-* AU ns q o ooo-n AU a • y—t
  - »—* l-t UA frons o o A- O- P- S AU tu cs <u 3
  - e AAA O O O- O- O- AAA
  - o AU T3 n3 O o o- o- o- UA C3 w
  - AAA ns TJ nd o O p_ o- o- AAA
  - AAA -D n3 O o eu cu o* AU
  - AU n3 rCJ ^3 O o o- o- o- AU
  - "OHalanx amphiftomus,nomen a duplici fronte flue ore in lateribus inftituto •*- acceperat ,ita vt latericeps quada SC anceps poflet nominari .Similis fuperio ri occipiti eft,praterq quod illa iuis extremis decertat,hac fuis lateribus dimi-cat.Cateravero qug de fupiore expofui,huic quoqj conueniut:omnia haftis 16 gionbusjtam hac q fugior illa pugnat,more Alanoru & Sauromataru .Spedat decuriam dimidiu in parte priore,reliqui couerfi funt in pofteriore,ita vt dimidiati milites oppofitis inter ie tergis pralietur frote duplici,altera priore,quam decuriones conficiant:alterapofteriore,quam tergiduftores: cum etiam in duplarem phalange copiadiuidi poflunt,vtfrons prior altera conftituatur phala-ge,pofterior altera conflet.
- p.264 - vue 272/288
- - Phalanx anceps.
  - aa T) ns
  - AA "0 ns
  - AA *Ti ns ns
  - AA t O ns ns
  - AA D (S ns ns
  - AA -0 ns
  - AA ns ns
  - AA ns ns
  - Cu cu AA
  - CU cu AA
  - cu Cu AA
  - £U cu o AA
  - CU Cu a tq AA
  - cu cu AA
  - cu cu AA
  - CU CU AA
  - "pHalanx duplaris antiftomus,hoc eft,occeps nucupatur,quae fuos duces non X extra per dedudiones, fed intus aduerfos inter fe politos habeat: tergi autem dudores extra videlicet in dextram leuamcg dedudionem diftindos.For-ma hxc inftrui folet,quoties aduerfarii equites forma roftri aggrediutur.Cum enim roftrum exeat in mucronem,duccsqj fequetes de latere habeat, tenta tesq* frontem copiarum pedeftrium rumpere, ne id eueniat duces peditum in medio ftant,vt impetum aduerfariorum vel impediant,velre infeda faciant prgterire. Qui enim roftro inftrudi aggrediuntur,ea fpe funt,vt medios aciei profligant, omnescg turbet copias.Quod cum principes copiarum pedeftrium intelligant, vtracg ex parte fefe veluti murum conftituunt,& paulo inter fe diftantes,verge-tcsqj ad locum penitiore,impetum irritum reddunt aduerfarioru. Genus id in-ftruendi equeftre quod roftrum dicimus,Philippum regem Macedonu inuenif-fe fcnbitu r.Praeponere ille ftrenuos omnes folebat, vt eoru virtute miles quoq* deterior contineretur,opufq? vna cum praeftantioribus profequeretur,more fpi-culi aut enfis,cuius acie pro fua foliditate,fuoqj acumine facile tranfadigente,re liquum etiam ferrum,quanquam hebes effet,non fine efficacia penetraret.
  - Phalanx duplaris occeps.
  - I t .CXm O— O—i O— Quin*
  - Cu Cl, Cu CU CU CU SS-©- Cu CU •*
  - O, Cu CU CU 0*1 p ;
  - Fro X ns.
  - .XXX X X X XX X X X X X X X
  - xxxxxxxxx xxxxxxxxxxx XXXxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxx
  - X
  - X X
  - * ^ <0
  - Roftrum equeftre.
  - PHalax duplaris Periftomus feu Amphiftomus,ideft,latcricepsfiueanceps illa eft,cuius partes per dedudionem cornu praepofito oblique procedant,81 dextra habeat pratfedos, SC leua tergidudores intus. Cum enim aduerfa acies quadra diuidat fe in duo obliqua cornua,dextrum & finiftrum,cupiens acieho ftiu fimile circuuenire, hac de caufa, qui circuuentum fibi videt imminentem,
  - Z in duplicem
- p.265 - vue 273/288
- - VS6
  - AELI ANVS
  - in duplice mobile phalange fefe afformant, & partem fui alteram in leuu diri-gut cornu,alteravertuut in dextru.Vnde nome periftomi,hoc eft,latericipitis,ge nus id accipit. Quippe quod latere fuo vtrocg fronte fpe&ante in hofte habeat;
  - Phalanx duplaris latericeps .
  - ^ o
  - Q *L
  - %%%*
  - 1
  - Amphiftomus.
  - .*
  - •\v v>> &.
  - © O -S»
  - *s SV
  - Similiceps.
  - PHalanx homceoftomus,a fimilitudine oris feu frotis nominata, quamfimi-licipitem appellarim,ita fit,vt decuriam perfe&am, hoc eft,hominum xvi, mouentem in hoftem fequatur alia fimilis:vnde homceoftomus dida eft.Nam 8C quifequuntur fimili fronte & forma comitantur.Opponitur hxc generi ac ei,q uod plinthum a latere vocant: quem fi pia- Phalanx fimiliceps
  - cet,Latercuiu dices. Ordinatur id genus ta for- PPPP PPPPPP maq numero aequilateru.Formainq cum vndi- pppppppppp que gqualibus coftet fpaciis. Numero aute cum Frons,
  - quot hominibusl6gitudoc6ponatur,totidecti PPPPPPPPPP am altitudo. In hoc eode ordin is genere omni pppppppppp ex latere armatos apponi fblitu eft,nullo vel fa- ~
  - gittario vel funditore adiun&o. Conficitur hic laterculus ex duabus dimaeriisidecurize nanque dimidium dimeeriam dicimus.Cum enim decu ria fexdecim conftare hominibus debeat, dimee ria odo conftat.Bipartita id interpretetur fi pia cet,quoad melius vocabulum inuenerimus.
  - ddddddd
  - d d a d d a. '“o d d d d d cu !_c d d d d d a na d d d d d cu ^3 dd d d d Oi ^3 d d d d d a.
  - Laterculus.
- p.266 - vue 274/288
- - de instr vendis aciebvs
  - 167
  - "pHalanx duplaris Homaeoft ornus eft,cum partes oquali progredientes ;tine re,aut in dextra dedudhone ambae continent fuos duces}aut in leua.
  - Duplaris fimiliceps
  - ddd ddd
  - ddd ddd
  - - ddd ddd
  - ddd ddd
  - ddd ddd
  - ddd ddd
  - ddd ddd
  - T)Halanx Heteroftomus a frontis diuerfitate appellata, quam Verficipite di-J- xerim,ita inftruitur,vt ambulans per indu&ionem duces ordinis procedetis habeat(vt fit)in dextra dedu6Hone,fequetis autem in leua,ita vt ordines alternata principum locatione procedant.Nullus enim eodem latere fuos continet principes,quo antecedens.
  - Phalanx verficeps.
  - dddd
  - dddd
  - dddd
  - dddd
  - dddd
  - dddd
  - : dddd
  - dddd dddd dddd dddd ' dddd f
  - ^f^Vrmam quo ad fpeciem oui inftruitur Ilion Theffalus excogitarat, vnde Ile vocata eft, fuosqj Theflalos eo ipfe genere inftruendi exercuit. Vtile hoc eft cum lingulis fuis angulis habeat principes. Primu Ilarcha,hoc eft, tur-mo profe&um:vltimum tergidudorem, vtrinque autem lateris cuftodes. Opponitur huic acies,quo formaluno cornibus in partem dudis priorem formetur, ducesqj fuis in cornibus habeat, & fuis brachiis circuuenire aduerfas equitum copias tentet. Quamobrem illo more Tarentinorum a longe iaculantur, circularem retorquentes acceflum Sl turbantes.Taretinos iaculatores appello, licut inter initia operis didum eft, a Tarento Calabrio oppido, cuius equites t^ruo quodam iaculo vti confueuerunt.
  - - Z ii Turma
- p.267 - vue 275/288
- - 153
  - A E L I A N V S Turma ad oui (pedem
  - Ades
  - cu
  - Cu
  - Cu
  - Cu
  - ru Cu Cu CU CU Cu CU CU CU Cu
  - CU Cu CU
  - Cu cu CU cu £U cu CU CU CU CU cu cu CU C>-* c>>
  - s? V *x
  - s: ^ ^ ^<? ^ ,N<
  - ^ -4 ^ ,a ^
  - v'
  - 't-*
  - >-»
  - ^ ^ ^ S>>
  - v ^ ^
  - ^ A
  - fyi <
  - •*>yy
  - Lunaris
  - *P,73'~a 2 -a H3
  - y ^
  - ^yylV
  - >KVv
  - xWv‘
  - TVrma parte altera longior duplid altitudine confiat quam longitudine, Vtilishxc multifariam eft, quippe quae poffit decipere aduerfarios quafi paucos contineat milites (quoniam non multum latitudinis occupet)& rumpere facile pro fua denfitate & impetu aciem aduerfam .Apta etiam eftvtfenlim per locorum anguftias trafeat , Opponitur ei pedefiris acies qua: tranfueria pha lanx vocata eft: porrigitenim fe longiuSjVt etiam fi interrupatu^exigua fit qua: rumpitur altitudo, SC equitum impetus non in multitudine haereat,fiedin vacu um breui efferatur . fhecenim caufaeft, cur multiplicem adfuam altitudinem habeat longitudinem.
  - Turma parte altera longior.
  - yyy
  - yyy
  - yyy
  - yyy
  - yyy
  - yyy
  - yyy
  - yyy
  - y yy
  - Frons
  - dd ddddddddddd ddddddddddddd
  - Phalanx tranfuerfa.
  - Eft&
- p.268 - vue 276/288
- - DE INSTRVEN DIS A C I E B V S. ^9
  - St & altera turma oui fimilitudinem gerens, de qua nihil amplius dici po teft,. $ ita efle compofitam,vt verfet quide fed non luget. Nam eius vfum commoditatemq? {uperius expofu imus. Ergo genus id inuetum ab Ileone Thef falo,mandatum poft exercitationi ab Iafone Medea: marito . Tutum etiam &C percommodum efle,cum vndjqj cuftodiatur decurione,tergiduftore ,cuftodi-bus lateris,apertu iam eft. Coftat hac turma ex equitibus fagittariis more Armeniorum^ Parthorum .Opponitur ei acies pedeftris qua: Epicampius em-profthia dicitur,id.efl:inflexa antica,ob eam rem,quia ductis cornibus in p arte priorem in linum fe circumagit,flexumqj imitatur.Fraudem hac in fagittarios equites ita emolitur,yt vel egreflos St cominus dimicantes fuo comple&atur fi-nu,& circumueniat:vel cornibus Tuis perturbet illorum robur,8i fragat,atq} ita medio milite] alacriore poflit euincere.
  - • Turma ad ouifpeciem.
  - V.v VV'U
  - s? V V
  - Sj s* Sj VJ Vj s-
  - ^ ^ »>
  - 7~
  - < V* ^
  - r* >> ^ ^
  - A- 4^
  - yyyy y"P
  - d d d d ddd d
  - d d d d Frons, d d d d
  - d d d d d d d d
  - • ... d dd d d d d d d d d d :• -
  - dddd d d d dd d dd - •''" d d d d d d d d d d d d
  - d d d d d d d d 'd d d d '
  - ; - _ _ ...; . . , ....... . j
  - Phalanx inflexa antica.
  - QVin etiam genus habetur phalangis,qua Epicampiusopifthia dicitur,co trariomodo quam fupenor informata. Cum enim illa ante fefledat,hatc fu a ornua in partem ducit pofteriorem,its'q5 vt illa antica,fic hacpoftica nominetur. Vtilis ea quoqj. ad fraude eft-.quippe qua parte media patens ,paucos qui precedant oftedat .multos autem qui pone fubfequatur habeat:vt fi confli-
  - r ' - , . Z ili .. dum
- p.269 - vue 277/288
- - 170
  - A E L I A N V S
  - dum tolerarint (uperarmtcp,fatis fit: fin minus,facile ad vtranqj fuorum parte recurrere,iunglcg maiori ordini valeant .Quas aute contra id genus opponitur, incuruaob id appellata eft, quoniam in portione fleditur orbis .Studet hac fu. as copias paruaseffe oftendere frotis incuruafratione.Qusppecum omnia qug in orbem glpbumve formantur jparua fuo quidem ambitu efie videatur: quani| fi explicentur, in duplu ie porrigunt:quod liquidum incolunis eft,quae cum in orbem fe colligant, vndecunq? afpiciantur,dimidium fui tantum patere patiun tur, reliquum penitus occultant .Eft aute optimum inftruendi artificiu,vt plus inferas aduerariis copiarum ,quam primo afpedu oftendas,
  - Inftexa poftica. dddd dddd
  - dddd dddd
  - dddddddddddd dddddddddddd
  - Frons.
  - .ad^ddaaaddjj
  - d d d aadddtyi%
  - *Pr
  - tr
  - X> "O "o
  - xs^xt
  - XI T3-T3 X2 H3 T»
  - X3 *t3 T3 X3
  - XJ^oTt XS <xt Xt
  - xt na *-o
  - Phalax incurua.
  - v v
  - Q*
  - P^
  - ^ p^P* P1 p P V> O
  - p> ^ p* p> p^p-
  - ^ p-
  - p-
  - T7 Qjieftris phalax quadrata & fi forma feu figura quepaa inftruitur,tame non -“-''numeroquoqj aptatur quadro.Haudenim in quadratisnumerum certo mo do defcribimus.Sed licet etiam duplicem ad altitudinem reddere logitudinem videlicet pro vfu imperatoris .Perfte potiffimum forma hac vfi funt, & Siculi, di Graecorum complures,eum& facilem efleinftru&u animaduerterent ,& vfu commodiore. Opponitur ei phalanx pedeftrisquod roftru vocamus,ita inftru-da,vt latera omnia armatis compofita habeat ,Tranflata hgcforma ab cqueftri-bus roftris eft. Veram in ordine equeftri vnus in frote primore facis fit. At in pe deftrinon vnus occurfionihoftiu fufficit,(ed tres ^pugnent neceflc eft.Sic Epa minudas Thebanus Imperator cum apud Leufira aduerfus Lacedaemonios de-certaret,conftipatis m roftru m coptis,mgente exercitu profligauit.Effiri genus inftruendi hoc folet,quoties duplaris antiftomus,hoc eft,anceps illa,fua cernua priora coniungit,pofteriora {eiungit, ad formam literae v deorfum inuerfar a*
- p.270 - vue 278/288
- - DH INSTS VENDIS ACIEBVS
  - Phalanx quadrata equeftris.
  - yyyyyyyyy
  - yyyyyyyyy
  - yyyyyyyyy
  - yyyyyyyyy
  - rrons.
  - Fro A ns. AAA AAAAA AAAAAAA AAAAAAAAA AAAAAAAAAAA AAAAAAAAAAAAA
  - Roftrum pcdcftre
  - /~jEnus quod Plgfiu par ^ te altera longius appel lamus, multiplici longitudine q altitudine conftare, 8C omni ex latere armatis componi fagittariisac fun ditoribusconftitutisin me dio,Colitum eft. Qui cotra eiufmodi formam praelian tur, genus phalagis quam implexam vocamus obiici unt,vt fu ae forma inaequalitate prouocent Plgfiu ad-uerfum impetum facere in eos qui prominent, atqj ita refoluant defam Plaefii in-ftru&ionem.Et quidem dc curiones implexa phalangis duces aduerfos obfer-uant, vt fi denfa acie illi a-gant, ipfi quoque denfa ex cipiant. Sin illi refoluatur, ipfi etiam diuifi occurrat.
  - Phalanx implexa.
  - ^ X & & d' d'
  - ^ ^ & & & ^ q o o o o
  - ^ O
  - *PpI**o
  - „ & . X ^ o * °
  - ^ ^ o0 -e ^ o
  - 's o
  - A fi 0 o A P n o
  - P * P * °
  - * s fc.* -
  - W *
  - O
  - A A
  - O
  - O O
  - '© o
  - ^ o o o
  - s*3 o C ** o-d d i-o . 0-1 o o "O o OTJ
  - ^ o O
  - r . a- o o ns
  - 5 0-0 O^O 2 ou ^ Oj o o 'TJ
  - 0-0
  - 0-0 013
  - 0-0 ons
  - a-p p <-o
  - O 8 i«
  - ^ ^ O A fi
  - o
  - o 0 o 0
  - Plafium.
- p.271 - vue 279/288
- - *7i . AELI AN VS
  - T)Halangis circum uentigcft, cum cornu vtrumque fuperat aduerfarios, hoc i eft,excedit,& quafi complectitur.
  - Circumuentio phalangis.
  - ^ dddddddddddddddddddddddddc' ^
  - -o\d dddddddddddddddddddddddd^ o*
  - -d “O , - (X. Q*
  - __ -Z P- P*
  - Vp PPP PPPPPPPPPPPP PPPPP^J
  - ^PPP pppppppppppp ppppp?^
  - A Lterius cornu circumuentio eft,cum altero cornu hoftem fuperamus.Vn de fit , vt qui fua phalange fuperat, idem etiam cornu fuperer aduerfari-um:<jui autem cornu fuperat,non propterea idem phalange fuperct.Fien emm poteh vt etiam paucioribus copiis hoftem fuperes tuo cornu & compleCtaris.
  - Circumuentio alterius cornu.
  - ^ddddddd dddddddddddddd ^ d dcJ^dd dddddddddddddd ?
  - rrj -O
  - pppppppppppp
  - ^pppppppppppp
  - EXtenuatioeft cum altitudo phalangis contrahitur, vt ex xvi quibus confiat hominibus redigatur in pauciores.
  - T M pedi menta haberi in primis neceflarium cft, & ducem iis conftituere pro--*-bum conuenit.Modisquinquepoffuntduci impedimenta. Aut enim procedent copias omnes,autlequentur,autin alterutro latere coftituentur,aut in mc dio copiarum claudentur.Ponentur ante phalangem,fi hoftilem agrum ingre-dieris.Poft phalangem,fi latera metuis.Intraphalangem,fiplanum agmen pia cuerit ducere.
  - "POftremo procepta repetemus colligemus^ omnia acierum inftruendarum, •*- fipriusadmonuerimus breuiter quicquid procipivfus exigat, id 8i breuc eIfe,SC omnia ambiguitate carere oportere . nen enim folum celeritate eft opus verum SC claritate vocabuli,ne alii hoc,alii illud, SC pleruque contrariu faciat. Verbi gratia fi dixeris, declina: verbo hoc audito pofiunt alii declinare in haf tam,alii in fcutu,quar res non parum inferret perturbationis.Cum itaqj generis ac totius loco habeatur vocabulu illud,declina,adiungeredebemusad haftam, aut ad (cutu,prout res exigit:& quide ante,vt pars toti anteponatur hoc modo, Ad haftam dechnarita enim omnes idem fine errore facient. Item immuta aut euolue, generis profert communitatem : quam obrem partem fiue fpeciem proponemus, vt in haftam immutare.Sic itaq* procipiemus,Laconicam euolue,Macedonicam euolue,Choreum euolue. N am fi euolue Laconicam dixeris
- p.272 - vue 280/288
- - 271
  - DE INS.TR VENDIS ACIEBVS
  - aut euolue Macedonicam,eueniet vt diuerfs euoluedt agantur ipecies Hac igitur ratione canendum eft,ne quid ambigue,ne quid oblcureincerteqj prscipia-tur:8£ vtfpeciesfuis anteponantur generibus,feruandu omnino eft.Iuuat porro ad eam rem plurimum filentium militum . Quocirca filendum in primis atten-denducg impabis-.quod Homerus quoqj poeta pra'clare iliis carminibusnotat, Sic argiua phalanx in prarlia denfa moueri Affidue paritercpfuos dux quifque regebat Imperitanstalii mox feftinare filentes.
  - Dixeris haud tantas gentes fub pectore vocem Condere,confpedi metuentes principis ora.
  - Barbarorum contra tumultum St turbam pecori ita comparat,
  - Ac veluti innumeras dominilocupletisin aula Ad muldram coguntur oues,balatibu silis -
  - Perculfa chars (obolis,voce omnia replent,
  - Sic Troum audiri per campos vndique clamor.
  - Et alibi eadem de re ita refert,
  - Tum Phryges ingenti ftrepituS£ clamore feruntur,
  - More gruum paflfis liquido fuper aere pennis.
  - Qus poftquam gelidas hyemes hymbremt^ niualem Fugere,Oceani repetunt clangoribus vndas.
  - Aft animos tacitiTpirantes ire pelafgi,
  - Alter in auxilium alterius properare parati.
  - AGead arma, alFiftead arma, impedimenta a phalange fecedant.Miles attendat praceptis,{ufcipe,recipe,difta,erige fpiculu,verfa iuga,refpice pra: cedentem,fuam decuriam dirigat tergidudor. Conftituta interualla con-ferua,ad haftam declina,collige,ita confifte,in arredum redde, ad fcu-tum declina,collige,ita confifte. Ad haftam immutare,collige.
  - Ita confifte. Altitudinem duplica,reftitue.Laconicam euolue, reftitue.Macedonicam euolue,reftitue.Choreum euolue,reftitue-.ad haftam couerte,reftitue ad hafta:inflede,reftitue, Hsc de aciebus in-ftruendis habui qua breuiter ad te fcri-berem,Imperator,tibi vidoriam, hoftibus profligationem allatura.
  - Vale.
  - Finis Aeliani,
- p.273 - vue 281/288
- - MODESTI LIBELLVS
  - DE VOC ABVLI5 REI MILITA-ris,ad Tacitum Auguftum.
  - Es militaris in tres diuiditur partes,eqtes,pedites,cla{Tes.Equi-tum alas dicunt, eo qubdadfimilitudinem alarum ab vtraquc parte protegant acies,cjux vexillationes vocatur,a velo quia ve Iis,hoc eft, flammulis vtantur. Eft aliud genusequitum qui 'legionarii vocatur,propterea quod conexi fintlegioni. Verum ipfi pedites in duas diuifi funt partes, hoc eft, in legiones, &fin auxilia. Auxilia a fociis vel foederatisgentibus mittebantur. Legio aute ab eligendo appellata eft,quod vocabulum eoru defiderat fidem atcg diligetiam, qui milites pbat.Producedi vero tyrones funtfemp ad capum,& fecundu matricu Ix ordine in acie dirigendi,ita vt primo fimplex SC extefa fit acies,ne quos finus, ne quas habeat curuationes,fed gquali legitimoq* fpacio miles diftet a milite:8d praxipiendu,vt fubito duplicent aciem,ita vt in ipfo impetu is ad quem refpo-dere folet,ordo feruetur.Tertio praecipiendum,vt quadratanf aciem repete co-ftituant,quofafto in Tyronium quem cuneum vocant, acies ipfa vertenda eft: quae ordinatio plurimum prodelfe confueuitin bello. Auxiliares cum ducutur ad pradiu,ex diuerfis locis SC ex diuerfis moribus venietes, nec difciplina inter fe,nec notitia, nec affe&ione confentiunt:& alia inftituta, SC alius inter eos eft vius armoru. Neceffe eft aute tarde ad vi&oria peruenire,qui difcrepant anteq dimicent. Legionibusfemperauxiliataquam leuisarmaturain acieiungeban tur,vt in iis pradiandi magis adminiculu eflet quam principale fubfidiu.In om nibus autoribus inuenitur fingulos cofules aduerfum hoftes copiofiflimos non amplius quam binasduxiflelegiones, additis auxiliisfocioru:tanta in illiserat exercitatio,tanta fiducia, vbi cuiuis bello dua: legiones crederetur fiifFicere pof {e. Sciendu eft enim,in vna legione dece cohortes effe debere:fed prima cohors reliquas SC numero militu SC dignitate praeceditmam genereatqjinftitutione li terarum viros elechfltmos quarit.H^c enim fufcipit aquilam, qux prxcipuum fignum in Romano eft femper exercitu,SC totius legionis infigneimagines Imperatorum,has enim imagines taquam diuina&pradetia finga finguli venera -tur.Habet pedites mille cv. Equites loricatos cxxxii:&appellatur cohors milia ria:ha:c caput eft legionis, Ab hac enim cu pugnandueft5prima acies incipit or dinari.Secuda cohors habet pedites dlx.eqtes lxvi,& appellatur cohors quingentaria.! ertia cohors fimiliter habet pedites dix,eqteslxvi.fedinhac cohor te tertia validiores SC pbati milites,qui in media acie confiftat.Cohors quarta, habet pedites dlv,equites lxvi.Cohors quinta habet pedites dlv,eqtes lxvi.Sed qnta cohors ftrenuos defiderat milites:qaficutprimain dextro, ita quinta in fi niftro ponitur cornu.quinq; cohortes in prima acie ordinatur.Sexta cohors habet pedites dlv,eqtes lxvi.In prima quoqj enucleatiaffcribedi funt iuniores: qa in fecuda acie poftaqla&imaginescohorsfextacofiftit.Cohors feptimaha
  - habet pedites
- p.274 - vue 282/288
- - 17*
  - DE VOCABVLIS REI MILITARIS
  - tesdlv equites Ixvi.Cohors o&aua habet pedites dlvqeq tes lxvi: fed & ipfa a ni-mofos defiderat viros:quia in fecuda acie cofiftit in medio. Cohors nona habet pedites ftlv,equites lxvi.Cohors decima habet pedites dlv,equites lxvi, & ipfa bonos cofueuit accipere bellatores:quia ficut in fecuda acie fexta dextru,ita decima finiftru pofTidet cornu .Iis dece cohortibus legio plena fundatur, qua; habet pedites vi mil.cv,equites dccxxvi.Minor kaq? numerus armatorum in vna-qua<j legione efle debet.Maior aute confueuit effe:& non tantum vna cohorte, fed etia alias miliarias,!! fuerit iufTa,fufcipere. Tribunus maior per epiftola fa-cra Imperatoris iudicio deftinatur.Minor tribunus puenit ex labore.Tribunus aute vocatur ex tribu,quia pr^eft militibus quos ex tribu primus Romulus legit .Ordinarii dicutur qui in prsho primos ordines ducut. Aquiliferi, qui aqui lam portat.Imaginarii,qui Imperatoris imagines ferut .Optiones ab optado ap pellari,quod antecedentibus aegritudine pritpeditis,hi tanquam adoptati, cum eoru vicario folet vniuerfa curare.Signiferi,qui iigna portant ,quos nunc draco narios vocant.TefTerarii,qui tefTerasper contubernia militum nunciat .TefTe-ra autem dicitur praeceptu ducis,quo vel ad aliquod opus,vel ad bellu mouetur exercitus.Torquarii duplares,torquarii fimplares,quibus torquis aureus folius virtutis pramiu fuit,quem qui meruifTet,pr^ter laudem interdu dupla cofeque batur annona.Item primus haftatus duas ceturiaspd eft,cc homines ducebat in acie fecuda,quem nunc ducetariu vocat.princeps autem prim£ cohortis ceturi am femis,hoceft,clhommes gubernat .Sic dece ceturionibus regebatur,quibus magnx vtilitatis gratia magnus honor aveteribuseft cdftitutus vt cateri milites ex tota legione omni labore ac deuotione contederet ad tanta pramia per-uen ire.Erat etia ceturiones qui fingulas ceturias curabat, qui nunc cetenarii no minatur.Erat decanix militibus prxpofiti,qui nunc caput cotubernii vocatur. Secuda cohors habet ceturiones v.Similiter tertia & quarta,vfq$ ad decima co-horte.In tota aute legione erat ceturiones lxvi. Sed legati Imp. ex cofulanbus ad exercitus mittebatur,quibus legiones SC auxilia vniuerfa obteperabat in ordi natione pa.cis,vei neceffitate belloru,in quoru loeu llluftres viros conftat magi-ftros militu fubftitutos,a quibusnon tantum binat legiones fed etia pluresnumero gubernatur.Proprius aute iudex erat prafe&us legionis,habes eomitiua primi ordinisdignitate,qui abfente legato, tan| vicarius ipfius poteftate maxima retinebat:tribuni vel ceturiones,casteriq? milites, eius pracepta feruabat vi-giliatu fiuefpfedionis.ThefTeras ab eode petebat»Si miles crime aliquod admi fiffet,authoritate prade&i legionisatribunodeputabaturadpcena.Armaom-mu militu,item equi,veftes,& annona ad cura ipfius pertinebat.Difciplina,fe-ueritas,exercitus non folum peditum fed etiam equitum legionariorum praece pto eius cotidie curabatur.P-rimu lignum totius legionis eft aquila,quam aquili fer portat. Dracones etia per fingulas cohortes a Draconariis feruntur ad prgli um.Sedant-qui qui fciebatin aciecommiflobello celeriter ordinesaciescp tur bari atqj confudi,U ne hoc poffet accidere,cohortes in ceturias diuifcrut,& fin gulis ceturiis lingula vexilla conftitueruf.ita vt ex qua cohorte vei quota effet centuria-in ilk? vexillo literis elTctaficriptum ;quod intuentes vel legentes
  - milites
  - P rofejfio* tiis.
- p.275 - vue 283/288
- - %
  - w' MODESTVS
  - militeSjin quemuis tumultum a contubernalibus luis oberrare non poflet.Cen turionesinfuper qui nunc centuni vocantur,iiimirum beiheofas loricas tranfi. uerfis callidum criftis,vt a fuis facilius nofcetenturjhaHbantiquiqjfingulasgu bernare lulferunt cateruas,vt nullus exifteret erroneum cudi milites feuueren-tur, non folum vexillum fuum3fed etiam centurionem, qui lignum haot-bat in galea. Rurfus ipfe centuriain contubernia diuifa funt,vt decem militibus fub vno papilione degetibus vnus quali praelTet decanus,qui caput cdtubernii nominatur .Contubernium ante manipulus vocabatur, ab eo quod coiundis manibus pariter dimicabant.Quemadmodum inter pedites ceturia vel manipulus appellatur,ita inter equites turma dicitur: & habet vna turma equites xxxii. . Huic qui praseft,decurio nominatur.Pedites qui dece decadibus ceturia praeerat,ab vnocenturione fub vno vexillo gubernantur. Similiter xxxii equites ab, vno decurione fub vno vexillo reguturPraterea ceturio eligeduseft, qui lit magnis viribus &C ^pcera ftatura ,-qui haftas vel miflilia perite iaculetur,8il fortiter. Similiter eligendus eft decurio,qui turma equitu proponitur, in primis habili corpore,vt loricatus 8C armis circundatus omnibus, cum fumma admiratione equum poffit afeendere, equitare fortilfime,coto fcieter vti,fagittas dodillime. mi ttere,turmalesfuos,ideft,fubcura fua equites politos erudire ad omnia qua ^ equeftris pugna depofcit.N unc qualiter mftruenda lit acies fi pugna infmineat declaratur vnius legionis exeplo:qudd fi vfus exegerit,transferri pollit ad plu-res.Equites locantur in comibus. Acies peditum a prima cohorte incipit ordi •nari in cornu dextro,huic cohors fecunda coniugitur.Tertia cohors in media acie collocatur ,huic anneditur quarta.Quinta vero cohors finiftrum fulcipit cornu,fed ante figna,& circa figna,necnon etiam in prima acie dimicates principes vocabantur,hoc eft ordinarii,caeteriq} principales.Hoc erat grauis armatura,qua habebat calTides cataphradas,ocreas in cruribus,fcuta,gladios maio res,quos fpathas vocant,SC alios minores,quos femilpathasnominant,plumba-tas quinas politas in fcutis,quas primo impetu iaciunt. Item bina miffilia,vnu maius,ferrotriangulovnciarum nouem,hafti!e pedum quinq? femis,quod pilu vocabat,nunc {piculu dicitur, ad cuiusiadu exercebantur procipue milites, .quod arte virtute diredu,& fcutatos pedites & loricatos equitesf^pe trafuer-•berat:aliud minus,ferro vnciaru quinqj,haftili triu pedu femis3quod tunc ver-rkculu, nunc verutum dicitunprima acies principu,leeuda haftatoru armis ta-libusdicetur inftruda.Sed in fecuda acie dextro cornu cohors fexta ponebatur cui iungebatur feptima .Odaua cohors media acie tenebat,nona comitate.Decima cohors m fecunda acie femper obtinet cornu.Inftrudionis vero lex eft,vt in primo ordine exercitati,& veteres milites collocentur ,quos antea principes vocabat.In lecuao ordine circundati cataphradisy8£ optimi milites cum fpicu lis vel lanceis ordinentur,quos ^phaftatos vocabant.Inter ordinem a tergo vah latu fex pedes diftare voluerunt, vt haberent pugnantes Ipacium accededi atqj recedendirvehementius enim cum faltucurfu^telamittuntur .In his duobus ordinibus otate maturi SC vfu confidentes,& muniti grauioribus armis collocantur. Hi enim ad vicem muri nec cedere nec lequi alium debent, ne turbetur
  - ordines
- p.276 - vue 284/288
- - DH VOCABVLIS REi MILITARIS v?
  - ordincs,fcd aduerfarios vehemetes excipere,& flando pugnando^ repellere vel fugare. Tertius ordo difpomtur de armatis velociftimis, de {agittariis iutieni-, bus,de bonis iaculatoribus,quos antea ferentarios nominabant. Cx artus aure : ordo coftituitur defcutatisexpeditiflimis, de iagittariis iumoribus,de liis qui alacriter fe agunt verutis vel martiobarbuiis, quas plubatas nominat, qm dice-banturleuis armatura:. Sciendum efl ergo flantibus primis ordinibus, ternum, & quartum ordine ad prouocandum cum miffihbus & fagittis primo locofem per cxire:qui fi hoftes in fugam vrertere poterunt,ipfi cum equitibus periequum tur.fi vero ab hoftibus pulli fuerint,redeunt ad primam & lecundam aciem,&: inter ipfas recipiunt jfe ad loca lua. Prima autem Si fecunda acies cum-ad ma-cha:ras,id eft,fpathas Si pila(vt dicitur)ventum fuerit, totum fiiftmet bellum. In quinta acie ponebantur baliftarii,funditores,tragularii,fuftibuktorcs qui fii: ftibalis Iapides laciunt.Fuftibalusefl longus pedes quatuor,cui per med?um ligatur funda de corio,& vtraque manu impulfus,prope ad mftaronagri dirigit faxa. Sextus ordo poftomnesafirmiffimis Si fcutatis 8t omni genere armoru munitis bellatores tenebat,quos antiqui Triarios appellabat. Hrvt requieti & integ;ri acrius inuaderent hoftes,pofi vltimas acies federe confueuerant . Sed fl quid in primis ordinibus accidiflet,de eorum viribus reparationis {pes tota pe debat.Omnes autem fignarii,quamms pedites fint, loricas minores accipiebar,-Si galeas ad terrorem hoftium vrfinis pellibus tedtas. Centuriones vero habebant cataphradas, Si {cuta, Si galeas ferreas, traniuerfis Si argentatis criflis, vt facilius agnofeerentur a fuis. Illud autem fciendu efl Si modis omnibus reti nendu,quod comiffo bello.prima ac fecuda acies flabat immota.Triarii quoqj refidebant.Ferentarii autem armatura leuis,& fagittarii,& funditores aduerla rios ^uocabant,ante aciem procedentes,fi hoftes fugare poterant,fequebantun fed fi eorum virtute ac multitudinepremebantur,reuertebatur ad fuos,& poft eos ftabant.Excipiebat autepraliugrauis armatura,Si tanquam murusfvtita dicam)ferreus flabat, Si non lolum miffilibus,fed etiam gladiis cominus di mi cabant.Et ii hoftes fugaffent,non fequebatur grauis armatura,neaciem luam ordinationem q? turbaret,Si difperios recurretes hoftes incompofitos opprime ret,fed leuis armatura cum funditonbus,fagittariis, Si eqtibus fugietes feque-batur inimicos.Hac difpofitione ac cautela fine periculo legio vincebat,aut fu perata feruabatur incolumis,quia legionis vis efl facile nec fugere,nec fequi:fed: ne milites aliquado in tumultu praelii a fuis cotubernalibus aberraret, diuerfis cohortibus diuerfa in fcutis figna pingebant.P r^terea in aduerfo vmufcuiufqj militis erat nome literis aCcnptu,addito ex qua eflfent cohorte, quave ceturia. Ex his autc apparet legionebene inftituta quafi inuidiflima efle ciuirate, qua: omnia prglio neceflana fecu vbicg portaretmec metueret repentinu hoftiu fup-uentu, quar eria in mediis capis fubitofofla valloq; muniretur.Habet praeterea legio tubicines,cornirines,buccinatores.Tubirines ad pradiu vocat milites, Si rurfus receptui canut.Cornicines quoties canut,no milites fed figna ad eorum obteperant nutu.Ergo quoties ad aliquod opus exituri funtfoli militesjtubici-nes canunt:quoties moueda funt figna,cornicinescanut.Claffiarii aute appellatur buccinatores qui cornu ducunt exercitum:hoc infigne videtur imperii,
  - quia
- p.277 - vue 285/288
- - 273
  - MODESTVS
  - qaiaclafficum canit im pera tore prafen te, vel cum in milite capitaliter animad uemtur. Hoc enim ex imperialibus legibus fieri necefie eft. Siue ergo ad vigili, as ve! angarias faciendas,fiue ad opus aliquod, vel ad curfionem campi exeunt milites,tubicine vocante operantur.Rurfus,tubicine admonente cefiant.Cdm aute monentur figna,aut iam mota figenda funt,cornicines canut. Quod ideo in omnibus exercitiis SC proceftibus cuftoditur,vt in ipfa pugna facilius obtem petent milites, flue eos pugnare,{iue ftare,fiue fequi,vel redire pratcipiut duces. Siquidem ratio manifefta eft,femper in acie debere fieri,quod neceflaribfaciea dum videtur inpradio. De lingulis centuriis quaterni equites quaterni pedi tes excubitum node faciunt.Et quia impoflibile videbatur in fpeculis vigilan tes Ongulos permanere, ideo in quatuor partes ad defidem funt diuife vigilia, vt non amplius quam tribus horis nodurnis neceflarium fit vigilare. A tubici ncomnes vigilia c6mittuntur,& finitis hdris a cornicine reuocantur. Conftru da acie peditum,equites ponuntur in cornibus, ita vt loricati omnes 8C conte-di iundi fint peditibus:Sagittarii autem,vel qui loricas no habent,longius eua gentat:a fortioribus naqj equitibuspeditum protegeda funt latera a veloci-oribusatqueexpeditis hoftium cornua femper fundenda, atqj turbanda .Scire debet dux contra cuneos,hoc eft globos hoftiu,quot equites oporteat poni.Na nefcio qua occulta ratione imo pene diuina, alii contra alios dimicant melius: & qui fortiores vicerant,ab inferioribus fape vincuntur.Quod fi equites impares fuerint,more veterum,velocififimi cum fcutis leuibus pedites ad hoc ipfum exercitatijiifdem mifcendi funt,quos expeditos quali volitantes,velites nomi-nabant.Quo fado, quamuis fortiflimi equites hoftiu euenerint,tamen aduer-fus mixtum agmen pares cfle non poffunt.Vnu hoc remediu omnes duces veteres inuenerunt,vt afluefacerent iuuenes currentes egregie,& inter binos equi tes,fingulos ex his pedites collocarent cum leuioribusfcutis,gladiis,atque mif-filibus.Elephanti in praeliis magnitudine corporu barritus horrore,forma- ipfi usnouitate,hominesequofque conturbant. Hos contra Romanum exercitum primus in Lucania rex Pyrrhus eduxit.Poftea Hannibal in Aphrica,rex Antiochus in oriente,Jugurtha in Numidia,copiofos habuerunt,aduerfus quos di uerfa excogitarunt genera armorum.Nam Centurio in Lucania gladio manu, quam promufcidem vocant, vniabfcidit:& bini cataphradi equi iungebantur ad currum,quibus infidentes cliban a rii, fari flas, hoc eft,longiffimos contos, in elephantos dirigebant.
  - Alii cotraelephantos,cataphrados milites immiferunt, ita vt in brach iis eoru, vel in caflidibusjvel humeris,aculei ingentes poneretur ex ferro,ne elephas bcl latorem contra fe veniente poflet apprehendere. Praecipue tamen antiqui veli tesaduerfuselephantesordinauerunt,Velites autem eratiuuencsleui armatu-ra,corpore alacri,qui ex equis optime miflilia dirigebant:hi equis procurrenti bus,ad latiores lanceas, vel maiora fpicula beluas occidebant.Sed crefcente au-dacia,poftea colledi plures milites,pariter pila,id eft,miflilia in elephantes co gerebant,eofqjvulnenbus elidebant.Illud additum eft,vt funditores cum fufti-baiis & fundis,rotudis lapibibus deftinatis,in illosper quos regebatur elepha-
- p.278 - vue 286/288
- - DE VOCABVLIS REI MILITARIS ^9
  - tes,cum ipfis turribus affligerent atcg madarent ,quo nihil tutius inuenitur,po-ftea venientibus beluis,quafi irrupiffentaciem,fpaciu milites dabant: quae cum in agmen medium peruenilTent, circumfufis vndi<£ armatorum globis,a magi-ftris militum abfq$ vulneribus capiebantur illscfi .Sed optima ratio eft,& ad vi doriam plurimum confert,vt lediflimos de peditibus equitibusq;,cum vicarii comitibusjtribunis^ vacatibus .habeat dux poft aciem in fubfidiis praeparatos, alios circa cornua,alios circa medium:vt ficubi hoftis vehementer in fiftit ,ne ru patur acies,prouolent fubito,&fuppleant loca,additaqg virtute,inimicorum au daciam frangant.Huius cautela primi Lacones inuenerunt, imitati Carthagt-nenfes . Alteram poft haec vbi<^feruarunt:hacdi{pofitione nulla melior inue-mtur.Nam direda acies hoc folu agere debet,petere vthoftem repellat,aut fur dat.Si cuneus fit agendus,autforfex/uperfluos habere debebit,de quibus cuneum forficemqj faciens ducenda fit.Gnauiterex abundantibus ducitur. Nam fi de loco fuo ordinatum militem transferre cceperis,vniuerfa turbabis. Quod fi bellatorum copia tibi non abudat,melius eft habere aciem breuiorem,dummo-do in fubfidiis coilocesplurimos.Cum explorator hoftium latenter oberrat in caftris,omnes ad tentorium fuum per dieth redire iubeantur.ftatim deprehendi tur explorator.Cum confilium tuum cognouerisaduerfariisproditum, difpofi tionem mutare te conuenit.Raro enim manet abfconditum ,quod ad notitiam multitudinis iam peruenit.Fieri quid debeat tradatocum multis:quid vero fa durus fis,cum pauciffimis ac fidelifTimis,vel potius ipfe tecum .Hac Martii ope ris praecepta per diuerfos autorum libros difperfa,Imperator inuide, mediocritatem meam abbreuiare iuflifti,ne vel faftidium nafceretur ex plurimis,vel ple nitudo fidei deeflet in paruis.Neqj enim degenerauit in homimbusMartius c, lor,nec defedaefunt terrae,quas Laced^mones,qux A then iefes, qu ae Ma r fos, q u £ Samnites ,qus Pelignos,qute ipfos progenuere Romanos. Nonne Epiri armis plurimum aliquando valuerunt.^Nonne Macedonesac Theffalifuperatis Per-fis,vfc]j ad Indiam bellando penetrarunt'' Dacos autem & Myfos & Traces inter bellicofos femper fuilfe manifeftum eft, vt ipfumMartem fabula apud eos ^
  - natum efle confirment.Longum eft fi vniuerfarum prouinciarum vires enume p4tm. rare contendam,cum omnes in Romani imperii ditione confiftant. Sed longa fecuritas pacis homines partim ad deledationem ocii,partim ad ciuilia traduxit officia-.ita cura exercitii militaris primo negligetius agi, poftea diflimular/, ad poftremum olim in obliuionem perduda cognofcitur.
  - FINIS.
- p.279 - vue 287/288
- p.n.n. - vue 288/288